Breedste gletsjer ter wereld dreigt in zee te glijden, en dat heeft mogelijk desastreuze gevolgen

De Thwaites-gletsjer, die in 1947 voor het eerst op kaarten van Antarctica verscheen, is al lang een zorgenkind. Er brokkelt nu al 50 miljard ton per jaar af, goed voor 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Als hij helemaal in het water verdwijnt, zal dat peil 65 centimeter tot 3 meter stijgen — wat ook in Vlaanderen voelbaar wordt.

Er staan verscheidene records op naam van de Thwaites-gletsjer. Hij werd vernoemd naar Fredrik T. Thwaites (1883-1961), een Amerikaanse geoloog die de gletsjer zelf nooit heeft bezocht. Met een oppervlakte van 192.000 vierkante kilometer (vergelijkbaar met Groot-Brittannië) is het niet de omvangrijkste gletsjer ter wereld, maar met een contactlijn van 120 kilometer (de afstand waarover hij raakt aan de zee) wel de breedste van de planeet. Op die contactlijn is de gletsjer momenteel nog 800 tot 1.200 meter dik.

Maar het is dat contact met het water — meer bepaald met de Amundsenzee ten westen van Antarctica — dat wetenschappers zorgen baart. De gletsjer schuift daar naartoe met een snelheid van twee kilometer per jaar. Daarbij verliest hij nu al 50 miljard ton per jaar, een hoeveelheid die op dertig jaar tijd is verdubbeld en sinds 2000 goed was voor een totaal van een biljoen ton ijs. Geen enkele andere Antarctische ijsmassa is zo zeer onderhevig aan verandering — wat die van Thwaites al de bijnaam ‘doomsday-gletsjer’ heeft bezorgd.

IJsschots langs onder aangetast

Momenteel wordt hij nog grotendeels tegengehouden door een drijvende ijsschots die hem als het ware vastplakt aan een onderzeese rots. Maar die ijsschots is aan het smelten. Eerder werden er al grote barsten in ontdekt en uit nieuw onderzoek blijkt nu dat warme waterstromen de ijsschots ook langs de onderkant aantasten. Tijdens de jaarlijkse vergadering van de American Geophysical Union hebben wetenschappers deze week dan ook gewaarschuwd dat de ijsschots het binnen drie tot vijf jaar begeeft.

Dan zou de gletsjer zijn remsysteem kwijt zijn en glijdt hij volledig in zee. Berekend is al dat de zeespiegel daardoor wereldwijd met 65 centimeter zal stijgen. Nu bedraagt die stijging nog maar 3,5 millimeter per jaar. En er is meer. Want volgens onderzoeksleider Ted Scambos zal de Thwaites-gletsjer ook nagenoeg al het andere ijs van de West-Antarctische ijsplaat met zich gaan meesleuren. Die is honderd keer groter dan België en zou de zeespiegel meer dan drie meter verhogen.

Overstromingen tot in Mechelen

Simulaties van het wetenschappelijke nieuwsagentschap Climate Central tonen aan dat een stijging met 65 centimeter al grote delen van West-Vlaanderen met overstroming zou bedreigen. Als de stijging drie meter bedraagt, dan wordt dat voelbaar tot in Gent, het Waasland en riviervalleien tot in Mechelen. Iets verder van huis zouden dan ook grote delen van Nederland en van steden zoals Londen, Hamburg en Bordeaux onder water komen te staan. Buiten Europa geldt dat voor miljoenensteden als Miami, Shanghai en Bangkok.

Die zeespiegelstijging zal zich wel niet onmiddellijk voordoen nadat de gletsjer z’n rem is kwijtgeraakt. Hoe snel die dan in zee zal verdwijnen, valt nog niet te becijferen. En de snelheid waarmee al dat ijs dan ook nog eens smelt, hangt af van de temperatuur die de oceanen tegen die tijd bereikt zullen hebben. Er kunnen dus nog wel meerdere decennia of zelfs eeuwen overheen gaan vooraleer de gevolgen maximaal te merken zijn. Maar als de rem het begeeft, dan zal dat volgens de onderzoekers wel onomkeerbaar zijn en komen die gevolgen er sowieso aan.