De schietclub is niet langer het domein van de witte, conservatieve Amerikaan: ‘Sommige Afro-Amerikanen vrezen voor hun leven’

1. De schietbaan

Door de dikke gehoorbescherming heen klinken de woorden van instructeur Marilyn Cooke (62) alsof ze van onder water komen. “Niet op de trekker! Ik waarschuw nogmaals: je vinger mag nog niet op de trekker!”

De oud-agent brult tegen acht vrouwen die met wapens in hun hand in een rijtje voor haar staan. Ze dragen hun haar in kleine vlechtjes of in dreadlocks. Dan klinkt het ritmisch geklik van kogels die in magazijnen worden geschoven en dan dat van magazijnen die in pistolen gaan. “Nú mag je vinger op de trekker”, zegt de instructeur. “Nog niet knijpen!”

De pistolen gaan in de aanslag. “Eén!” Hun blik is star gericht op het doelwit. “Twee! Drie! Schiet!” De hulzen van tientallen kogels vliegen door de ruimte.

Het eerste schot van Angela Davis (37) slaat in naast de nek van het doelwit: een knalroze silhouet. Het tweede schot treft het doel wel binnen de lijnen.

Sinds kort slaapt Davis met één wapen naast haar bed, een ander ligt standaard in haar auto. Als Afro-Amerikaanse vrouw voelt ze zich niet meer veilig in haar land, en ze is niet de enige. Zes andere vrouwen op de schietbaan in McDonough, Georgia, durven niet langer zonder wapen door het leven te gaan. Eén vrouw is hier puur voor haar plezier.

Lang waren conservatieve witte mannen de archetypische wapenbezitters in de Verenigde Staten. Dat is aan het veranderen. Wapenverkopers zien dat steeds meer vrouwen, Afro-Amerikanen en linkse Amerikanen aan hun kassa’s pistolen, geweren en dozen patronen afrekenen. De wapenverkoop in de VS wordt niet centraal bijgehouden.

Volgens onderzoeksbureau Small Arms Analytics zijn er dit jaar naar schatting 20 miljoen wapens verkocht, vorig jaar 22,8 miljoen. Een enorme toename vergeleken met 2019: toen waren het er nog 13,9 miljoen. Uit een onderzoek van Northeastern University en Harvard University blijkt dat in 2020 de helft van de verkochte wapens door vrouwen is aangeschaft, en een vijfde door zwarte Amerikanen.

De aanleidingen voor een wapenaankoop die je op de schietbaan in McDonough hoort, zijn de dood van George Floyd, die op 25 mei 2020 bij zijn arrestatie in Minneapolis door een witte agent werd gewurgd, en, dichter bij huis en drie maanden eerder, de moord op Ahmaud Arbery door drie witte schutters. Uit onderzoeken bleek toen dat tussen 2015 en 2020 drie keer zo veel ongewapende zwarte Amerikanen door de politie werden gedood dan witte Amerikanen. 

Een van de vrouwen op de baan, Trenda Jones, maakt zich bijvoorbeeld zorgen over haar zoon, die lang is en veel angstige blikken krijgt toegeworpen. Ze wil hem kunnen beschermen als het een keer uit de hand loopt: wanneer iemand zich door hem bedreigd voelt en iets geks doet.

Angela Davis - “Ja, mijn vader heeft mij naar de activist en filosoof vernoemd” - sloot zich vorig jaar zomer aan bij de National African American Gun Association (NAAGA). De vereniging is opgericht in 2015, telt 41.000 leden en 75 afdelingen verspreid door het land en moedigt veilig wapengebruik aan onder Afro-Amerikanen.

“De moord op George Floyd maakte mij onrustig”, begint ze op fluistertoon. Haar schouders zijn nerveus opgetrokken, dit is haar eerste interview. “Al die verhalen, al die doden, ik kon het niet meer aan. Natuurlijk wist ik dat wij als Afro-Amerikanen anders behandeld worden. Maar over het geweld hoorde ik jarenlang alleen maar verhalen. Die zomer kon ik het zien. Die filmpjes die werden rondgestuurd, maakten het ondraaglijk.”

De vrouw van Angela Davis begreep haar zorgen heel goed en steunde het plan. “Het was geen boekenclub waar ik naartoe ging, maar een wapenclub! Ik had geen idee wat voor types ik kon verwachten.” Davis werd met open armen ontvangen, er werden grapjes gemaakt, het was gezellig. “Precies wat ik nodig had: een groep mensen bij wie ik me weer veilig kon voelen.”

Veiligheid is een van de belangrijkste redenen waarom Amerikanen besluiten hun eerste wapen te kopen, zegt Jennifer Carlson, die als socioloog aan de Universiteit van Arizona onderzoek doet naar wapengebruik in de VS. De coronapandemie speelt een rol, zegt ze: mensen zijn bang en voelen zich onzeker. “Je ziet ook na een economische crisis de verkoop stijgen. In staten waar de sociale voorzieningen beperkt zijn, waar mensen voor veel zaken op zichzelf zijn aangewezen, worden meer wapens verkocht.”

Maar waarom kopen nu ook andere bevolkingsgroepen wapens? Onder president Donald Trump is de polarisatie in de Verenigde Staten toegenomen. In januari bestormden zijn aanhangers met geweld en agressie het Capitool. “Amerikanen kijken naar het nieuws en denken: de enige garantie die ik heb om het er levend vanaf te brengen, is mijn recht op zelfverdediging.”

Steeds meer Amerikanen willen zich kunnen beschermen tegen andersdenkende landgenoten. De raciale ongelijkheid, het geweld tegen zwarte Amerikanen, de soms gewelddadige protesten als gevolg daarvan: dit alles draagt bij aan de stijgende wapenverkoop. Of het nu gaat om geweld van politie of burgerwachten, zegt Carlson: “Sommige Afro-Amerikanen vrezen voor hun leven.”

Na de les loopt Angela Davis met een grote glimlach de schietbaan af. Trots houdt ze de poster met het silhouet in de lucht: negentien kogelgaten. “Ik ga echt niet zomaar bij een klein conflict mijn wapen tevoorschijn halen. Alleen als er niets anders op zit. Nu weet ik wat ik kan doen in gevaarlijke situaties; ik voel mij niet meer zo machteloos als vroeger.”

Als bezorger voor Amazon komt Davis in delen van Georgia waar zwarte mensen door witte bewoners worden weggestuurd, vertelt ze. Nerveus rijdt ze zo’n wijk binnen. ‘Sun Down Towns’ worden ze genoemd: bijna volledig witte plaatsen waar je als zwart persoon niet moet komen als het donker is. Als ze er voor haar werk moet zijn, springt ze uit de auto, geeft snel de doos af en rijdt door.

“In sommige delen van dit land bestaat nog zo veel haat tegen ons. Mensen kunnen je iets aandoen vanwege je huidskleur en ermee wegkomen! Als Ahmaud Arbery die dag een wapen op zak had gehad, zou hij misschien nog wel leven.”

2. De moordzaak

Vierhonderd kilometer verderop, aan de kust van Georgia, rijdt een man op een zitmaaier door zijn voortuin. Op het kruispunt voor zijn kleine villa in Brunswick komen twee smalle straten samen in dit moerassige deel van de VS. ‘Dead End’ meldt een bord op een doodlopende weg. Hier in Satilla Shores, een stille bungalowwijk omringd door palmbomen en gigantische treurwilgen, jogde in de middag van 23 februari 2020 de 25-jarige Ahmaud Arbery langs. In een korte broek en op grijze renschoenen, zonder muziek, zonder telefoon.

Als Greg McMichael (65) hem ziet, roept hij zijn zoon Travis McMichael (35), die meteen zijn ‘shotgun’ pakt, een wapen dat met een schot meerdere wonden kan maken. Ze achtervolgen hem in een pick-uptruck. Buurman William Bryan (52) voegt zich bij hen. Ze rijden Arbery klem, zoon Travis richt zijn geweer op hem en schiet. Er wordt twee keer in zijn borst geschoten - de hagel maakt dertien kogelgaten in zijn rug. Een derde schot doorboort zijn pols. 

Toen Arbery eenmaal op de grond lag, zou Travis McMichael ‘fucking nigger’ hebben geroepen. Niemand poogt de geraakte man te redden. Twee weken geleden zijn de drie witte daders veroordeeld voor moord. Hun straf is nog niet bekend. Omdat de staat Georgia tijdens de schietpartij nog geen wet had tegen haatmisdrijven - inmiddels wel - gaat een federale rechtbank zich daar in februari over buigen. Ze kunnen dan de doodstraf krijgen.

Wat de moordzaak controversieel maakt: iedereen wist wie de daders waren en waar ze woonden. Toch duurde het maanden voordat ze werden opgepakt. Het is de nachtmerrie van de vrouwen op de schietbaan in McDonough: eerst maken ze je dood, daarna komen ze ermee weg.

Een kwartier rijden van Satilla Shores zit Theawanza Brooks (37) aan een tafel in haar voortuin. Uit het gras steken borden met ‘Black Lives Matter’ en ‘Run with Maud’. Brooks is blij maar uitgeput. Twintig maanden na de moord op haar neef Ahmaud kan ze beginnen met rouwen. Ze draagt ronde oorbellen met een foto van hem. “Je hoopt op een goed einde, maar zeker weten doe je het niet. Eindelijk kan ik op adem komen.”

Vlak na zijn dood vertelde de politie de familie bijna niets, zegt Brooks, en er zaten veel tegenstrijdigheden in de verhalen die ze in kranten las. Ze ging zelf op onderzoek uit.

Een van de daders, Gregory McMichael, had vroeger bij de politie gewerkt en hij beweerde dat hij en zijn zoon de jogger achtervolgden om een burgerarrest op hem uit te voeren. Ahmaud Arbery had kort voor de schietpartij namelijk staan kijken bij een huis in aanbouw. Hij zou een inbraak aan het plannen zijn, zeiden de daders, en toen het uit de hand liep, handelden ze uit zelfverdediging. Ze wilden hun buurt beschermen. 

“Ik kon me niet voorstellen dat Ahmaud iemand zomaar zou aanvallen”, zei Theawanza Brooks, nadat ze het verhaal van de daders had gehoord. “Waarom zou hij dat doen? Hij was aan het hardlopen, zoals hij zo vaak deed.” Op beelden van een bewakingscamera was inderdaad te zien hoe Arbery het huis even binnenliep en daarna weer doorrende. Maar was dat zo vreemd? Meerdere mensen uit de buurt verklaarden een kijkje te hebben genomen op het bouwterrein. Later wordt duidelijk dat de officier van justitie die de dood van Arbery onderzoekt, Gregory McMichael kent van zijn tijd bij de politie.

Pas als ruim twee maanden later een video van de moord uitlekt, wordt het drietal gearresteerd en aangeklaagd. De beelden tonen een jongeman die geen kant op kan en wordt doodgeschoten.

Het incident wordt een ‘moderne lynchpartij’ genoemd. “Wat waren we woest die dag!”, zegt Brooks, die een lichte slis heeft en als echte zuiderling de laatste letters van woorden inslikt. “Als er dus geen video was geweest, liepen de mensen die nu veroordeeld zijn voor moord nog vrij rond.” Jackie Johnson, de officier van justitie, is ontslagen. Ook tegen haar komt een proces.

Op 8 mei 2020, de dag waarop haar neef 26 jaar zou worden, liep Theawanza Brooks met honderden inwoners van Brunswick, familie en vrienden naar de rechtbank van haar district. De Facebook Live-knop werd ingedrukt op een aantal smartphones en de groep groeide. ‘We zullen niet rusten tot er gerechtigheid komt’, riepen ze die dag.

Brooks kocht een paar maanden na de dood van haar neef ook een wapen. Tijdens het onderzoek kreeg ze steeds meer bedreigingen, ze voelde zich niet veilig. “Ik was altijd al voorzichtig met de politie, ook vóór Ahmauds dood. Nu ben ik nog meer op mijn hoede.”

In Georgia heeft slavernij een grote rol gespeeld in de economie, vooral bij de productie van katoen en rijst in het kustgebied. De grond was er vochtig en vruchtbaar. Hoe pijnlijk dit deel van de Amerikaanse geschiedenis ook is, echo’s uit die tijd klinken door tot de dag van vandaag, zegt socioloog Jennifer Carlson. “Het idee dat je als wit persoon een zwart persoon kunt arresteren.”

De mannen die verantwoordelijk zijn voor de dood van Ahmaud Arbery verklaarden een burgerarrest uit te voeren. De staat Georgia had tot vorig jaar een wet die dat mogelijk maakte. Die wet uit 1863 was in het leven geroepen om tot slaaf gemaakten die op de vlucht sloegen te kunnen oppakken. Na de woede over de moord op Arbery heeft de staat de wet dit jaar ingetrokken. 

Carlson: “Maar sommigen hebben nog steeds het idee dat ze dat zomaar kunnen doen. Vaak zijn het witte mannen met een superioriteitsgevoel die denken dat ze geweld mogen gebruiken om zogenaamd de gemeenschap te beschermen.” De grens tussen wat wel en niet mag is voor hen onduidelijk, zegt Carlson. Zo leidt het geweld van de ene groep dus tot de noodzaak tot zelfbescherming bij de andere groep.

3. De wapenclub

In principe wil niemand dood. Dat lijkt misschien overbodig om te zeggen, “maar niet voor een zwarte Amerikaan”, zegt Philip Smith in McDonough. Hij is de oprichter van de National African American Gun Association en is naar de schietbaan gekomen voor dit interview. Door de bedreigingen aan zijn adres wil hij niet vertellen waar hij woont. “Als je als Afro-Amerikaan een wapenclub opricht, maak je niet veel vrienden.”

Vroeger was Smith tegen wapens. Nu heeft hij er een verstopt onder zijn donkerblauwe trui. In Georgia mag hij dat dragen. “Alle mensen die ik vertelde over mijn idee voor een wapenclub werden boos. ‘Philip, dit is stom’, zeiden ze. ‘Ze gaan je arresteren.’ Maar ik wil mijn gemeenschap trainen om onszelf te kunnen verdedigen. Ook als ons iets wordt aangedaan, moeten we altijd maar vreedzaam blijven.”

 Het is de tactiek van Martin Luther King en zijn vreedzame revolutie, zegt Smith. “Als je geslagen wordt, kijk je de andere kant op. Maar weet je, King werd bedreigd en ook hij wilde een wapen om zichzelf te kunnen beschermen. Een wapenvergunning kreeg hij alleen niet. Ik vermoed omdat hij Afro-Amerikaans was.”

De organisatie van Smith is de grootste Afro-Amerikaanse wapenclub. “Telkens als er wéér een zwarte Amerikaan wordt neergeschoten door politiegeweld of door domestic terrorists - mensen die het in hun hoofd halen jou neer te schieten, omdat ze het gevoel hebben dat jij een gevaar vormt - krijgen wij er veel nieuwe leden bij.” Sinds de Black Lives Matter-protesten is de groep veel groter geworden. Zo’n 3 procent van de leden is wit, een derde is vrouw. Ook steeds meer Aziatische Amerikanen, latino’s en lhbti’ers worden lid.

“We hebben alleenstaande moeders die in het getto wonen en bang zijn dat er ’s nachts iemand voor hun deur staat. Er zit een advocaat tussen die tot laat werkt en niet naar haar auto durft te lopen. Het zijn Democraten, Republikeinen, rijke en arme mensen. En ook veel mensen die het leuk vinden om te schieten.”

Maakt het bezitten van een wapen hun levens ook echt veiliger? Onderzoeken zeggen van niet. De kans op ongelukken en vooral zelfmoorden neemt toe wanneer er een wapen in huis is. Het is een illusie te denken dat meer wapens voor meer veiligheid zorgen, zeggen experts. Maar op de schietbaan denken ze daar anders over. De angst van sommige Afro-Amerikanen om met een knie van een agent op hun nek in een video te eindigen is groter dan de angst voor de risico’s van wapens. “Juist omdát we met wapens kunnen omgaan, hebben we een fractie van een seconde om onszelf te redden”, zegt Angela Davis.

Volgens Smith waren Afro-Amerikanen lange tijd huiverig om een wapen aan te schaffen, omdat ze ‘gebrainwasht’ zijn. Omdat het beeld van een zwart persoon met een wapen bij mensen iets anders oproept dan dat van een wit persoon met een wapen. “Zo zijn we gesocialiseerd, daarvan moeten we losbreken. Vooral omdat wij zo veel geweld hebben meegemaakt.” Smith noemt de slavernij, maar ook in de periode erna werden in de VS duizenden Afro-Amerikanen gelyncht.

“Met die geschiedenis in je achterhoofd en als je weet dat je joggend door een wijk kunt worden neergeschoten, is het dan zo gek dat we wat van de macht willen? Dat we iets willen kunnen doen in gewelddadige situaties? Wie wil er nu dood? Niemand wil toch dood?”

De vrouwen op de schietbaan zijn hun wapens inmiddels gewend. De eerste keer stonden ze er met knikkende knieën en trillende handen bij, vertellen ze. Sommigen gilden bij het horen van een schot, of deinsden achteruit. “Je klopt hier aan omdat je bang bent”, zegt Angela Davis, maar na een tijdje wordt het ook een sport om goed te kunnen schieten. “Als ik er nog iets beter in word, ga ik meedoen aan schietwedstrijden.”