Mysterie opgelost: vissen doen de ‘wave’ om vogels af te schrikken
Een mysterie in Mexico is eindelijk opgelost. Vissen in zwavelpoeltjes rondom de Mexicaanse stad Teapa vormen gezamenlijk een golf als iemand dicht langs het water loopt. Uit onderzoek blijkt dat ze daar jagende vogels mee afschrikken.
Om te kunnen overleven in het zwavelrijke water rondom Teapa, zwemt de poecilia sulphuraria vooral in de zuurstofrijke bovenlaag. Dat maakt het kleine visje, dat nauw verwant is aan guppies die je vaak vindt in aquaria, een makkelijke prooi voor jagers zoals de ijsvogel. Maar de vissen geven zich niet makkelijk gewonnen, blijkt uit nieuw onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology. Ze schrikken de vogels af met collectieve golfbewegingen. Onderzoekers kwamen dit gedrag op het spoor doordat de vissen de golven maakten als ze er zelf langsliepen – kennelijk ging er bij de vissen eenzelfde alarm af als bij de aanwezigheid van hongerige ijsvogels.
Die golfbeweging lijkt op de wave in voetbalstadions en concertzalen. In de Mexicaanse zwavelpoelen gaat het net zo, schrijven de onderzoekers. Als een ijsvogel het water in duikt om een visje te vangen, reageren de vissen in de directe omgeving daar op met een kleine duik. Hun buren doen hetzelfde, de buren van de buren ook tot de hele school van honderdduizenden vissen meedoet. Tot wel twee minuten lang.
Verwarrend effect
Het werkt, schrijven de onderzoekers. Vogels die tegen beter weten in aanvallen tijdens zo’n golf, houden daar minder vaak een visje aan over. Het lijkt erop dat ze leren wachten tot de golf voorbij is, met als gevolg dat ze minder vaak aanvallen. De biologen wijten dit aan het verwarrende effect: de vogel kan zich lastig oriënteren als het water beweegt.
De vissen duiken waarschijnlijk omdat ze schrikken, zegt gedragsbioloog Charlotte Hemelrijk van de Rijksuniversiteit Groningen, zelf niet betrokken bij dit onderzoek. “Als zo’n ijsvogel aanvalt in het midden van een school, schrikken de vissen die daar in de buurt zwemmen. Ze duiken omlaag als respons.” Dat alle andere vissen vervolgens hetzelfde doen, is eveneens een schrikreactie, zegt ze. “Ze raken zenuwachtig van de buren die naar beneden schieten en doen hetzelfde. Dat is geëvolueerd naar die collectieve golf waarmee ze zich nu verdedigen tegen jagende vogels.”
Het verschijnsel komt vaker voor in het dierenrijk. Zo golven ook honingbijen gezamenlijk bij een bedreiging. Hemelrijk ziet ook parallellen met haar eigen onderzoek naar spreeuwen. “Als een zwerm spreeuwen wordt aangevallen door een roofvogel, bewegen ze individueel weg van de aanvaller in een zigzagbeweging. Doen ze dat allemaal, dan ziet het er van af de grond uit als een door de zwerm heen bewegende zwarte band.” Hoe lang dat doorgaat, hangt af van hoe erg de vogels geschrokken zijn van de roofvogel. “Dat geldt ook voor de vissen”, vermoedt ze, “hoe erger de vissen schrikken van de aanvaller, hoe langer de golfbeweging aanhoudt.”
Video wordt geladen...