President Kazachstan roept noodsituatie uit in heel het land: betogers bestormen regeringsgebouwen
De Centraal-Aziatische republiek Kazachstan verzandt steeds meer in chaos. President Kassym-Jomart Tokajev heeft woensdag de noodtoestand uitgeroepen over het hele grondgebied, eerder op de dag was dat al het geval voor verschillende delen in het land zoals de stad Almaty en de hoofdstad Noer-Soeltan. De regering hoopt zo de volkswoede tegen de verhoging van de brandstofprijs de kop in te drukken.
Bekijk hier beelden van de onrust:
Video wordt geladen...
Op beelden is te zien hoe betogers het belangrijkste regeringsgebouw in de grootste stad Almaty, de vroegere hoofdstad, bestormen. Het stadhuis zou al zijn ingenomen. In het gebouw is brand uitgebroken, evenals in het kantoor van de openbare aanklager. Tokajev had eerder de noodtoestand uitgeroepen in Almaty en de omliggende provincie, maar nu geldt het dus in heel het land.
In een poging om de meubels te redden, probeert Tokajev zich nu ook te ontdoen van de impopulaire oud-president Noersoeltan Nazarbajev, die het land sinds 1989 als zijn privé-eigendom heeft bestuurd. In 2019 droeg hij de het stokje weliswaar over aan Tokajev, maar de 81-jarige Nazarbajev had nog veel macht als voorzitter van de Veiligheidsraad, en draagt de titel ‘Leider van de Natie’ – een rol die hem uitvoerende bevoegdheden en immuniteit van vervolging verleent.
De afgelopen dagen richtte de volkswoede zich echter tegen Nazarbajev. “Wegwezen, ouwe”, werd er onder andere geroepen door betogers. In de stad Taldykorgan, op zo’n drie uur rijden van Almaty, probeerden betogers onder luid geschreeuw een standbeeld van de oud-president naar beneden te trekken. President Tokajev liet ondertussen in een tweede toespraak in korte tijd weten dat hij voortaan de Veiligheidsraad zal leiden.
De bestormingen in Almaty volgen op het aftreden afgelopen nacht van de regering vanwege de protesten die al dagen duren. Tokajev dwong het ontslag van de regering af, in de hoop greep te krijgen op de situatie. Hij dreigde daarna hard op te treden tegen wetsovertreders. Tegelijk beloofde de president met nieuwe voorstellen te komen om een einde te maken aan de onvrede.
De enorme protesten zijn ongewoon voor de voormalige Sovjet-republiek die rijk is aan olie. De bevolking durfde zich lange tijd niet te keren tegen het bewind van Nazarbajev en zijn vertrouweling Tokajev. Het tweetal werkte jarenlang zorgvuldig en met succes aan het imago van Kazachstan als een stabiel land in een onrustige wereld. Dit lijkt voorbij nu de geest uit de fles is en de bevolking niet meer bang is om zich te uiten.
De bevolking is vooral woedend over het loslaten door de regering per 1 januari van de maximumprijs voor lpg, de meest gebruikte brandstof in Kazachstan. In korte tijd verdubbelde de literprijs. In het weekeinde braken de eerste protesten uit in de westelijke oliestad Zjanaozen. Sindsdien hebben de demonstraties zich over grote delen van het land verspreid, vooral in Almaty. De betogers eisten dat de brandstofprijs weer wordt teruggebracht naar het niveau van vorig jaar. Tokajev heeft nu opdracht gegeven de maximumprijs weer te herstellen.
Reactie Moskou
Rusland, een belangrijke bondgenoot van de machthebbers in Kazachstan, zei dat Tokajev nog niet om Russische hulp heeft gevraagd. Het Kremlin waarschuwde andere landen zich niet te bemoeien met de situatie in Kazachstan. Moskou ziet het land als een van de buurlanden die behoren tot de Russische invloedsfeer en is bevreesd voor een volksrevolutie.
“Wij pleiten voor de vreedzame oplossing van alle problemen binnen het kader van de Grondwet, in plaats van door straatrellen en het overtreden van wetten”, aldus een verklaring van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. Een woordvoerder van president Poetin zei dat Moskou erop vertrouwt dat de rust snel weer terugkeert in het land.
Maar daar ziet het voorlopig niet naar uit. Tokajev hoopte dat het wegsturen van de regering de gemoederen zou laten bedaren maar het moedigde de demonstranten alleen maar aan om door te gaan. Duizenden betogers, gewapend met knuppels en schilden, trokken in de ochtend naar het centrum van Almaty om overheidsgebouwen te belegeren. Volgens de politiechef van de stad werd Almaty aangevallen door ‘extremisten en radicalen’ die zich schuldig maakten aan plunderingen.