Turkse TB2-drones steeds belangrijker op militaire wereldtoneel

Turkije heeft een nieuw stuk gereedschap ontdekt in zijn pogingen een woordje mee te spreken op het wereldtoneel: de drone. Onbemande militaire vliegtuigjes van Turkse makelij hebben in twee jaar in zeker drie oorlogen het tij doen keren. In Libië, in Nagorno-Karabach en recentelijk in de Ethiopische regio Tigray gaven Turkse drones op het slagveld de doorslag.

Het heeft een slinger gegeven aan de internationale ambities van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, maar het succes heeft een keerzijde. Wie een grote broek aantrekt en zijn wapentuig wereldwijd wil exporteren, roept de gramschap op van degenen tegen wie die wapens zijn gericht. Dat is even wennen voor de Turkse diplomatie.

De Turkse dronesector is in korte tijd uit de grond gestampt. Een exemplaar van de TB2, inmiddels de trots van de Turkse strijdkrachten, volbracht zijn eerste oefenmissie in 2015, en in 2019 begon het wapen een succesvolle tournee langs een reeks conflictgebieden in de wijde regio.

Met de productie van de TB2 komt de Turkse defensie-industrie tot wasdom. Van importeur van wapens is Turkije exporteur geworden. Uiteraard een dwerg vergeleken met landen als de VS, Rusland en Frankrijk, maar voldoende om in de toekomst een “belangrijke concurrent” van de grote jongens te kunnen worden, schreef de regeringsgezinde Daily Sabah onlangs. Een tweede doel is om geheel zelfvoorzienend te worden.

Doorbraak

De doorbraak van de TB2 kwam in Libië. Het opstandelingenleger van kolonel Khalifa Haftar had een groot deel van het land in handen gekregen. Medio 2019 stonden Haftars troepen in de buitenwijken van Tripoli. De val van de door de VN erkende regering leek een kwestie van tijd.

Dat was echter buiten de Turken gerekend. Ankara zette een tandje bij, stuurde nog meer militaire adviseurs en drones en zie, in de zomer van 2020 keerden de kansen. De opstandelingen trokken zich terug, Haftar was weer bij af. Turkije had de burgeroorlog doen kantelen, met aanzienlijke krachten tegenover zich. De kolonel werd immers gesteund door Rusland, Egypte, Frankrijk en de Verenigde Arabische Emiraten.

De overwinning was een geweldige stimulans voor het ego en het geopolitieke zelfvertrouwen van de Turkse leiders. Daarbij bevestigde het de cruciale rol van de TB2, ook in Erdogans streven om van Turkije een regionale grootmacht te maken.

In de periode 2015-2019 wist het Turkse leger de Koerdische PKK in het zuidoosten van Turkije vrijwel uit te schakelen, vooral dankzij drones. In Noordoost-Syrië werd zo de Koerdische YPG aangepakt. In Noordwest-Syrië kreeg het door Moskou gesteunde Syrische leger met drones een afstraffing. In 2020 werd de oorlog rond de Armeense enclave Nagorno-Karabach door de inzet van Turkse drones beslecht in het voordeel van Azerbeidzjan.

Dat waren allemaal conflicten waarin Turkije zelf een strategisch of politiek belang had, en waarin de drones door Turkse militairen werden bestuurd. Ook op de commerciële markt echter ging Ankara met zijn nieuwe aanwinst de boer op. Het meest pregnante voorbeeld daarvan is Ethiopië, waarmee Turkije vorig jaar een militair pact sloot.

Dat ook drones zijn geleverd heeft Ankara nooit toegegeven, maar door Bellingcat en PAX onderzochte satellietbeelden tonen aan dat het Ethiopische leger de TB2 inzet tegen de rebellen uit de regio Tigray. Turkse, Iraanse en Chinese drones dwongen de opstandelingen in december zich terug te trekken, nadat ze de hoofdstad Addis Abeba waren genaderd. Inmiddels worden de drones ook binnen Tigray ingezet, met alle burgerdoden van dien.

Volgens persbureau Reuters heeft Turkije de levering van drones aan Ethiopië onlangs gestaakt onder Amerikaanse druk, dezelfde VS die destijds ongewild de aanzet gaven tot het ontwikkelen van de TB2. Ze weigerden Turkije drones te verkopen, uit vrees dat die zouden worden ingezet tegen de Koerden. Toen ging Turkije ze zelf maar maken.

Wereldmarkt

Inmiddels is Turkije op de wereldmarkt druk aan het acquireren. Polen heeft 24 TB2’s met antitankraketten gekocht, Oekraïne, Marokko en Tunesië hebben orders geplaatst, onder meer Letland en Albanië tonen belangstelling.

Een grote afzetmarkt hopen de Turken te vinden in Afrika, nog afgezien van Ethiopië. Een Afrikaanse tourneetje in oktober leverde Erdogan klandizie op van onder meer Angola. “Overal waar ik kom in Afrika wordt mij gevraagd naar drones”, pochte hij na afloop.

Pikant is dat Erdogans schoonzoon Selçuk Bayraktar in de top zit van Baykar, de onderneming die de drone (volledige naam Bayraktar TB2) produceert. Bayraktar was de aanjager van het droneproject. Welke invloed de familieband heeft op het regeringsbeleid is niet duidelijk. “We moeten succes krediet geven als dat nodig is”, zegt Sine Özkaraşahin, analist van de Turkse denktank Edam. “De technologie heeft zich bewezen in moeilijke gebieden. De exportportefeuille van Baykar omvat al dertien landen. Dat kunnen we niet simpelweg toeschrijven aan familiebanden.”

De kwaliteit van de TB2 wordt door deskundigen inderdaad breed erkend, en dat verklaart tevens de gretigheid waarmee minder rijke landen zich tot de Turken wenden: het toestel is én goed én bijzonder goedkoop. Een vergelijkbare Amerikaanse drone is tien keer zo duur. “Bovendien is Turkije genereus met het overdragen van technologie en stelt het geen politieke eisen aan het gebruik ervan”, zegt Özkaraşahin.

Venijnig en effectief wapen

Maar dat laatste is nu juist een valkuil. De drone is een venijnig en effectief wapen, dat overigens ook vaak burgerdoden veroorzaakt, zoals weer blijkt in Tigray. Dat alles leidt ertoe dat naast de gebruiker ook de leverancier kan worden aangesproken op de gevolgen.

“Voor Turkije brengt het nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee”, zegt Ilhan Uzgel, hoogleraar aan de Universiteit van Ankara. Het kan volgens hem een terugslag geven doordat landen als Rusland niet blij zijn dat Turkije drones verkoopt aan bijvoorbeeld Polen of Oekraïne. “Dat maakt je tot doelwit. Je kunt niet zeggen: we verkopen die dingen en verder kan het ons niet schelen.”

Probleem is echter, zegt Uzgel, dat de Turkse regering strategisch en diplomatiek niet is voorbereid op die nieuwe situatie. “Ik geloof dat men dat in Ankara onderhand wel begint in te zien. Ze beseffen dat ze voorzichtig moeten zijn.”