Noord-Ierse minister wil controles op invoer uit Groot-Brittannië stoppen, maar krijgt tegenwind: "Controles gaan voort"

Noord-Ierland dreigde er al een tijdje mee de controles in zijn havens stop te zetten. "Om middernacht is het echt zover", zo besliste de Noord-Ierse minister van landbouw Edwin Poots gisteravond eenzijdig. De minister van de Unionistische partij DUP schendt daarmee het Noord-Ierse-protocol, dat een belangrijk onderdeel vormde in de onderhandelingen over de Brexit. Volgens minister Poots hebben zijn advocaten hem verzekerd dat hij die beslissing eigenhandig mocht nemen en dat ze wettelijk is. 

Als de Noord-Ierse regering zou meegaan in de politieke beslissing van de minister, dan zet dat de relatie met de Europese Unie verder onder druk. Ten tijde van de Brexit was namelijk overeengekomen dat er géén grenscontroles zouden komen aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. De republiek maakt deel uit van de EU, terwijl Noord-Ierland als deel van het Verenigd Koninkrijk géén EU-lid meer is. Controles aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland waren helemaal uit den boze. Dat zou een schending zijn van het Goedevrijdagakkoord, en een bedreiging voor het vredesproces in Noord-Ierland.

Omdat alle goederen die de Unie binnenkomen, moeten voldoen aan Europese normen en kwaliteitscriteria, was daarom afgesproken dat er dan maar douanecontroles zouden komen in de Noord-Ierse havens. Die zijn er ook een tijdlang geweest, maar in maart vorig jaar schortte de Britse regering de havencontroles op. Bedrijven moesten wel nog zelf veel papierwerk verrichten om in orde te zijn. Brussel en Londen zitten in een moeilijke discussie over de toepassing van het Protocol. 

De verordening van minister Edwin Poots komt niet als een verrassing. Vorige week nog had de voormalige leider van de DUP er al mee gedreigd, nadat hij geen steun kreeg van de andere regeringspartijen in Stormont, het Noord-Ierse parlement. De unionisten in Noord-Ierland hebben het over een moedige stap van hun regering. Maar de Noord-Ierse republikeinen reageren afwijzend. Vicepremier Michelle O'Neill van Sinn Féin noemt de zet "een poging om op onwettige wijze tussenbeide te komen in de binnenlandse en internationale wetgeving".

Ook uit de Ierse republiek komen scherpe commentaren. "Een politieke stunt", noemt Europees parlementslid Kelleher het. De Britse regering besliste na de verordening van Poots dat ze zich niet zou inmengen in Noord-Ierse beslissingen. De Europese Commissie vindt zoals verwacht dat de Britse regering, als onderschrijver van het protocol, zich aan de afgesproken verplichtingen moet houden. Een onderbreking van de controles zou een "absolute schending van het internationaal recht" betekenen, laat de Commissie weten.

Nu, op het eerste gezicht lijkt de eenzijdige beslissing van minister Poots om middernacht niet te zijn ingegaan. Een woordvoerder van de Europese Commissie zei vandaag dat "voorlopige informatie van onze experts op het terrein er inderdaad op wijst dat de controles uitgevoerd worden".

Mogelijk gaat het inderdaad om verkiezingskoorts. In mei zijn er verkiezingen in Noord-Ierland. De DUP voelt zich al langer ongelukkig met het Noord-Ierse Protocol dat het VK en de EU afsloten en wil dat wellicht op deze manier nog eens in de verf zetten. Vandaag wordt ook druk gespeculeerd over een ontslag van de Noord-Ierse eerste minister (ook van de DUP), een andere zet van de partij in de aanloop naar de verkiezingen.