Verkoop van melatonine boomt als nooit tevoren. Maar wat doen deze pillen met je lichaam?

“Ik zie soms mensen in mijn slaapkliniek die er aanvankelijk tevreden over zijn”, zegt Inge Declercq, neuroloog en slaapexpert aan het UZA. “Maar na twee weken gaat het effect doorgaans over. Dus denken mensen: dan verhoog ik maar de dosis. Zo ontregel je op den duur je bioritme en slaap je sowieso niet beter.”

Nee, volgens Declercq hoeven we dus zeker niet allemaal aan de melatonine om ons door de winterdip te sleuren. Nochtans is het gebruik van melatonine de afgelopen twee jaar sterk gestegen. Uit cijfers van Febelco, de grootste medicijnenleverancier van ons land, blijkt dat de verkoop van slaapmiddelen zonder voorschrift de afgelopen twee jaar met 44 procent gestegen is. Het grootste deel van deze producten is op basis van melatonine. Volgens Febelco zullen twee op de drie slaapmiddelen die dit jaar verkocht worden melatonine bevatten. 

‘Vampierhormoon’

Het hormoon melatonine wordt van nature in de pijnappelklier van onze hersenen geproduceerd tussen zonsondergang en zonsopgang. Vandaar dat melatonine, afgeleid van het Griekse ‘melas’ (donker), ook wel het ‘vampierhormoon’ genoemd wordt. Eens de melatonine door onze hersenen vloeit, krijgen die het signaal om over te gaan op slaapmodus. Ons stressniveau en concentratievermogen nemen af, onze hartslag en onze ademhaling vertragen. 

Kan een pilletje melatonine voor het slapengaan ons dan ook makkelijker in slaap brengen? “Nee, tot op heden heeft onderzoek aangetoond dat het als slaapmiddel niet werkt, zeker niet bij slapelozen”, zegt Declercq. Sowieso kan het al enkele uren duren voor melatonine effect heeft. Melatonine geeft op zichzelf ook geen slaperig gevoel.

Toch kan het bij bepaalde groepen nut hebben, zegt Declercq. “Bij vrouwen bij wie omwille van de menopauze de endogene melatonineproductie verstoord is, is er bijvoorbeeld wel een gunstig effect aangetoond.” Daarnaast kan een melatoninepil zijn nut bewijzen bij specifieke situaties die te maken hebben met een verstoorde biologische klok. Zoals bij een jetlag, of als je biologische klok ontregeld is door steeds later naar bed te gaan. “Melatonine kan helpen om je natuurlijke slaapritme te herstellen. Maar dan moet je het wel niet vlak voor slapengaan nemen, maar eerder zo’n drie uur voor je gewenste slaaptijd, en liefst in kleine dosissen.”

Experts wijzen er ook op dat je melatonine altijd best neemt in samenspraak met je dokter. Ook omdat het, net als slaappillen, niks verandert aan de onderliggende gezondheidsproblemen die tot slaapproblemen kunnen leiden, zoals angststoornissen, stress of overmatig piekeren. 

Biologische klok

Wat helpt er dan wel om ons door de winterdip te helpen? “In plaats van te zoeken naar een quick fix, zoals slaapmiddelen, moeten we vooral kijken naar onze omgang met licht”, zegt Declercq. Onze biologische klok is gebaat bij een duidelijk onderscheid tussen dag en nacht. “Maar als we in de winter vooral binnen zitten, nemen we overdag amper licht op en dan zitten we ’s avonds tot in de late uurtjes naar het felle licht van onze gsm’s en laptop te staren”, zegt Declercq. “Op die manier verstoren we de aanmaak van melatonine en stellen we onze slaap steeds uit.”

In plaats van melatonine toe te dienen, stimuleert Declercq in haar slaapkliniek dan ook vooral onze natuurlijke aanmaak van melatonine. Bijvoorbeeld door mensen met slaapproblemen ’s ochtends lichttherapie met een speciale lichtlamp voor te schrijven. Al kan het ook simpeler. “Ik probeer zelf  ’s ochtends meteen na het opstaan even buiten te komen of op het terras te staan. Daardoor bereidt je lichaam zich meteen voor op de dag en vertel je aan je brein via je ogen dat het tijd is om de waakmodus aan te zwengelen. Maar even belangrijk is het om ’s avonds twee uur voor het slapengaan zoveel mogelijk fel licht te weren. Dat alleen al zou heel wat mensen met slaapproblemen helpen.”