Hoe krijgen we de betonstop gefinancierd? Minister Somers stelt "bouwshiftfonds" voor

De betonstop of bouwshift moet er zoals bekend in Vlaanderen voor zorgen dat tegen 2040 geen open ruimte meer wordt aangesneden door nieuwe steen, asfalt of beton. Binnen dat plan kregen de lokale besturen een leidende rol: alleen zij zouden kunnen beslissen of woonuitbreidingsgebieden nog zouden kunnen worden aangesneden of dat de grond wordt omgezet naar natuur- of landbouwgebied.

In dat laatste geval verliest de grond aan waarde en moeten de eigenaars, zo werd in 2020 afgesproken, volledig vergoed worden voor dat verlies. Alleen was nog altijd niet duidelijk hoe de gemeenten dat moesten financieren. Sommige berekeningen spraken van ruim 30 miljard euro extra kosten voor de lokale overheden: totaal onhaalbaar dus want ze zitten vandaag al krap bij kas.

Volgens de Vlaamse regering is die raming van 30 miljard veel te ruim, omdat die geen rekening houdt met onder andere de verschillen in grondwaarde. Ook telt die de gronden in havens en industriezones mee. Maar dan nog: zelfs als je anders rekent, is een kostprijs van meerdere miljarden euro's niet onrealistisch.

Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) komt daarom met een voorstel om de factuur te verlichten. Hij wil een fonds creëren, een "lokaal bouwshiftfonds", dat jaarlijks kan bijspringen. "Lokale besturen die woonuitbreidingsgebieden omzetten naar bos, krijgen dat voor twee derde vergoed door de Vlaamse regering", legt hij uit in "De ochtend" op Radio 1. "Zelf moeten ze dus een inspanning doen van een derde."

"Dat zal nog altijd een grote inspanning zijn voor veel gemeenten en het is vandaag niet altijd evident om middelen te vinden", erkent Somers. "Maar het zal misschien een aantal steden en gemeenten over de brug halen. Daardoor kunnen we jaar na jaar woonuitbreidingsgebieden verankeren in bos of natuur. Zo kan je jaarlijks tot 900 hectare omzetten. Dat betekent dat je tegen 2040 zo goed als alle woonuitbreidingsgebieden kunt omzetten in groen, als lokale besturen dat wensen."

Jaarlijks zou dat fonds de Vlaamse begroting zo'n 150 miljoen euro kunnen kosten, waardoor de Vlaamse factuur tegen 2040 maximaal 2,7 miljard euro bedraagt. Voor de gemeenten zou die kost logischerwijs lager moeten liggen. "Ik denk dat het een goed systeem is waarbij je jaar na jaar de factuur opneemt en niet gewoon doorschuift naar de volgende generatie", verdedigt Somers zijn voorstel. 

Het doel van Somers' voorstel is vooral om het dossier, samen met enkele andere complexe Vlaamse dossiers (zoals dat van de stikstofuitstoot), weer los te trekken. "Als we de ambitie hebben om iets heel fundamenteels te doen - een echte ommekeer: niet meer zo massief bijbouwen in Vlaanderen - en tegelijkertijd het eigendomsrecht willen respecteren, dan vraagt dat een inspanning. Dit is een concreet voorstel en een inspanning die behapbaar is voor de Vlaamse begroting. Tegelijk zouden die bedragen ook haalbaar kunnen zijn voor lokale besturen, want zo kunnen zij voor een stuk hun doelstellingen - zoals zorgen voor meer groen - realiseren."