Deze week in 1845: Britse uitvinder krijgt patent op het elastiekje, dat ook zijn weg vond naar de platenspeler

Rekkertjes worden vandaag de dag nog altijd vaak gebruikt. Denken we maar aan meisjes en dames die hun haren op die manier bijeen willen houden. Of aan hoe we vermijden dat onze onderbroeken en andere kledingstukken naar beneden zakken. Elasticiteit is ook een onmisbare kwaliteit bij het bungeejumpen.

In de klassieke vorm kennen we het elastiekje als het amberkleurige ringetje van rubber dat bijvoorbeeld poststukken kan bundelen. Elastieken zijn er in verschillende maten. Ze zijn meestal vervaardigd uit natuurlijk rubber, maar voor de grotere versies wordt ook synthetisch rubber gebruikt. De uitvinder ervan is Stephen Perry, een zakenman uit de 19de eeuw. Hij had een bedrijf dat gevulkaniseerd rubber produceerde. Op 17 maart 1845 kreeg hij een patent op het elastiekje.

Maar voor de doorbraak ervan zorgde William Spencer uit de Amerikaanse staat Ohio. Hij richtte eveneens zijn eigen rubberbedrijf op, nadat hij in zijn kelder binnenbanden van Goodyear had zitten verknippen. Hij kon twee kranten overhalen om zijn rubbertjes te gebruiken om hun papieren kranten in te wikkelen zodat ze niet meer zouden wegwaaien over grasperkjes. Spencer lanceerde nog een aantal andere toepassingen, onder meer in de landbouw en in de industrie.

De rubberen elastiek had ook een belangrijke rol voor de werking van een draaitafel. Men spreekt dan van een snaar, die zorgt voor de overbrenging in een platenspeler. De rubberen snaar brengt het draaien van een snaarwieltje, aangedreven door een snel draaiende elektromotor, over op de grote omtrek van de draaitafel. Kleine schokken worden daarbij opgevangen door het verschil in diameter.

Rekkers worden ook gebruikt om kinetische energie op te slaan, bijvoorbeeld in speelgoed. In de meest eenvoudige vorm spannen kinderen een elastiekje rond hun vingers om het uit te rekken en vervolgens los te laten waardoor het rubbertje wegvliegt door de opgeslagen kinetische energie. Zo kan je een stapje verder gaan en met je hand en een elastiek een katapult nabootsen om projectielen mee weg te schieten. Een elastiek kan ook dienen als energiebron om een propeller aan te drijven. Door het rubber op te spannen en op te winden wordt er energie opgeslagen die zicht ontlaadt in het draaien van de propeller.

In de industrie wordt voor dit soort toepassingen meestal een veer gebruikt in plaats van een elastiek. Dat heeft te maken met de nadelen van een elastiek. Zo verduurt natuurlijk rubber bij blootstelling aan zuurstof na verloop van tijd. Bovendien vertoont een rekker onvoorspelbaar gedrag.

Nog een toepassing is er een waar tieners vaak pas later blij om zijn. Het gaat om speciale elastieken van latex die in de geneeskunde worden gebruikt voor orthodontische correcties van de stand van tanden. Dat gebeurt samen met een beugel om extra druk uit te oefenen op de tanden die worden rechtgezet.