Na decennia van spanningen gooit Spanje een bom: Marokko krijgt toestemming om Westelijke Sahara in te lijven

Dit is het moment voor rust aan de zuidkant van de Europese Unie. Dat moet de Spaanse premier Pedro Sánchez gedacht hebben, toen hij vrijdag via een brief de Marokkaanse koning Mohammed VI liet weten dat Spanje het voorstel om van de Westelijke Sahara een autonome regio van Marokko te maken serieus neemt. 

Het is de eerste keer dat Spanje een kant kiest in het conflict om de Westelijke Sahara, en het einde van een diplomatieke ruzie tussen Spanje en Marokko. Nadat Spanje zich in 1975 had teruggetrokken als koloniale macht uit de Westelijke Sahara, ontstond onenigheid over het dunbevolkte woestijngebied. Onafhankelijkheidsbeweging Polisario streeft naar het stichten van een eigen staat, Marokko wil het gebied volledig inlijven. Het leidde tot een conflict dat soms bloedig oplaait. 

Toen vorig jaar Polisario-leider Brahim Gali in een Spaans ziekenhuis werd behandeld, zag Marokko dat als Spaanse inmenging in het conflict. Marokko verbrak direct de diplomatieke banden en sloot de grenzen. Spanje beschuldigde Marokko er van bewust duizenden migranten te hebben doorgelaten, die zwemmend en klimmend de Spaanse stadsregio Ceuta in probeerden te komen. Het is volgens Spanje de manier waarop zij onder druk worden gezet. 

Toen twee weken terug opnieuw duizenden migranten Melilla bestormden, was dat voor Spanje een duidelijke herinnering aan hoe snel de situatie kan omslaan. Tel daar de Oekraïne-oorlog bij op, en het is duidelijk dat Spanje zich genoodzaakt zag tot een oplossing te komen om niet nog meer onrust te hebben aan de randen van de EU. 

Een voorstel uit 2007, waarbij de Westelijke Sahara een autonome regio wordt van Marokko, is nu de manier waarop Spanje Marokko erkenning geeft. De Westelijke Sahara krijgt daarmee een eigen deelregering en zeggenschap over regionale kwesties; daarnaast wordt de taal erkend. De Westelijke Sahara zal in die vorm wel deel worden van Marokko als geheel, vergelijkbaar met de manier waarop bijvoorbeeld Catalonië een deelregio is van Spanje. 

Spanje volgt hiermee Frankrijk, dat zich tot nog toe als enige EU-land positief had uitgelaten over het autonomieplan van Marokko. Aangezien toenmalig president Trump eind 2020 ook al Amerikaanse erkenning gaf voor zeggenschap van Marokko over de Westelijke Sahara, lijkt hiermee de weg vrijgemaakt voor de officiële inlijving van de Westelijke Sahara. 

Marokko heeft zo een handig spel gespeeld tussen geduld en het opvoeren van de druk, terwijl de geopolitieke omstandigheden mee zaten. Columnist Lluís Bassets van de Spaanse krant El País: “In het geval van Rabat is het samenvallen met de plannen van Poetin perfect uitgepakt”. Maar of de Saharanen er zelf zo blij mee zijn, is nog maar de vraag. Rebellenbeweging Polisario is er in ieder geval niet over te spreken. “Spanje zwicht voor de chantage en de angstpolitiek van Marokko”, stelt Polisario in een statement.