Westen klinkt eensgezind: Maakt dat indruk op Poetin of reageert het Kremlin met ijzeren vuist?

In een toespraak na de bijeenkomst van de NAVO-top in Brussel toonde de Amerikaanse president Joe Biden zich tevreden over de solidariteit binnen de alliantie inzake de oorlog in Oekraïne. "De NAVO was nog nooit zo verenigd als nu", luidde het.

Als antwoord op de Russische invasie in Oekraïne zal de NAVO het aantal gevechtstroepen in Oost-Europa verdubbelen. Er komt ook meer militaire steun voor Oekraïne. Verschillende lidstaten hebben op de top ook te kennen gegeven dat ze hun defensiebudget zullen verhogen. 

Het doel van dat alles is natuurlijk om zo snel mogelijk een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Experten spreken over een krachtig signaal aan Rusland, maar de vraag is natuurlijk of dat signaal ook indruk maakt op de Russische president Vladimir Poetin.

"Het is goed dat de NAVO met een krachtig, eensgezind signaal naar buiten is gekomen en dat het Westen bereid is om op lange termijn maatregelen te nemen", zegt Ruslandexperte Laura Vansina (VUB). "Het is gemakkelijk om in het begin van zo'n conflict enkele sancties te nemen, maar het is een stuk moeilijker om die lang aan te houden. Zeker als die ook je eigen economie treffen."

"Het feit dat het Westen zich zo eensgezind en op lange termijn aan elkaar bindt, is iets wat de Russische president niet verwacht had", denkt Vansina. "In het verleden heeft Poetin vaak de verdeeldheid in het Westen uitgebuit en nu blijkt dat minder goed te lukken."

Bij het begin van het conflict tussen Rusland en Oekraïne zei Poetin nog dat het de bedoeling was om de NAVO-uitbreiding een halt toe te roepen. Maar het lijkt erop dat zijn acties net het tegenovergestelde hebben teweeggebracht. We zien bijvoorbeeld dat nu ook in Zweden en Finland het enthousiasme groeit om toe te treden tot de alliantie.

Ook dat aspect heeft Poetin volgens Vansina onderschat. "Het toont nog maar eens aan dat hij een foute perceptie heeft van een heel aantal zaken. "We zagen dat al enkele keren, zo had hij bijvoorbeeld ook verwacht meer steun te vinden bij de Oekraïense bevolking", geeft Vansina aan.

Ze maakt wel een belangrijke kanttekening: "We zullen pas in de toekomst weten hoe lang deze invasie al gepland was, wat er echt in het hoofd van Poetin heeft afgespeeld en wat er achter de gesloten deuren van het Kremlin werd besproken."

David Criekemans, professor internationale politiek aan de universiteit van Antwerpen vreest dat de eensgezindheid van het Westen ook een averechts effect zou kunnen hebben. Hij citeert daarbij Russisch Buitenlandminister Sergej Lavrov die spreekt over een "hitleriaanse retoriek van het Westen". Volgens Lavrov heeft de NAVO Rusland de totale, hybride oorlog verklaard.

"Onze logica komt vaak helemaal anders over in Rusland. Het Russische regime zou de eensgezindheid van het Westen wel eens kunnen gebruiken als excuus om zelf nog harder op te treden", vreest Criekemans. Zo heerst er ook al een tijdje de vrees dat Rusland chemische wapens zou inzetten.

Amerikaans president Joe Biden stuurde op dat vlak ook een waarschuwing richting Moskou: "Als Rusland chemische wapens zou inzetten, zal ons antwoord afhangen van de aard van dat gebruik ervan." Dat is vaag, maar net dat is bedreigend en zou wel eens als een provocatie kunnen gezien worden in Rusland.

Criekemans denkt niet dat Poetin openlijk chemische wapens zou inzetten, maar vreest dat Rusland dat wel zou durven via "false flag"-operaties, waarbij een incident in scène wordt gezet en de schuld in de schoenen van een andere partij wordt geschoven.

Dergelijke praktijken zagen we bijvoorbeeld al in Syrië, waar het regime-Assad de lokale bevolking terroriseerde met zogeheten "barrel bombs". Dat zijn vaten gevuld met nagels, scherpe metalen of chemische stoffen, die uit een vliegtuig worden geduwd en na ontploffing zeer veel schade berokkenen. 

Al-Assad zelf beweerde nooit gebruik te hebben gemaakt van dat soort wapens. "Deze oorlog begint overigens steeds meer gelijkenissen te vertonen met die in Syrië", besluit Criekemans.

In "De afspraak" merkte Jonathan Holslag, professor internationale politiek aan de VUB donderdag op dat de NAVO-top slechts in beperkte mate indruk zal maken op Poetin. 

"Rusland is zich wat meer aan het ingraven, er worden extra reservetroepen opgetrommeld en er beginnen intern discussies te ontstaan over het nationaliseren van bepaalde instituten, zoals de spoorwegen, maar veel meer impact is er voorlopig niet", besluit hij.

Toch denkt Holslag dat de top een belangrijk signaal heeft gestuurd naar Rusland. Zeker wat betreft het gebruik van chemische wapens.

De NAVO stuurde niet enkel waarschuwingen naar Rusland, maar stuurde er ook eentje richting China: De NAVO riep China op om Rusland economisch niet te helpen en zo Poetins oorlog niet te financieren, nu het Westen zware sancties heeft opgelegd aan Rusland.

"Ook die verklaring zal op zich niet veel indruk maken op China", aldus Holslag, "maar de Chinezen hebben wel schrik voor een scenario waarin Europa en de VS elkaar meer gaan vinden en economische sancties zouden opleggen of handelsrelaties zouden opblazen wanneer China steun zou bieden aan Rusland."

Op dit moment is de crisis op economisch vlak voor China eigenlijk geen slechte zaak en daarom wil het absoluut vermijden dat Europa en de VS te veel naar elkaar gaan toegroeien en een economisch front zouden vormen. "China heeft bondgenoten aan beide kanten van het conflict en zal zo lang mogelijk tijd rekken en proberen de kerk in het midden te houden", klinkt het ook bij Vansina en Criekemans.