Haven van Antwerpen spaart Doel, maar slokte 4 andere polderdorpen ooit wél op: wat schiet er nog van over?
De haven van Antwerpen zal Doel sparen bij zijn uitbreidingsdrang. Nochtans zag het er lang naar uit dat het polderdorp op linkeroever zou verdwijnen in navolging van vier andere dorpen op rechteroever. Zij moesten wél plaats ruimen voor nieuwe dokken en industrie. Welke dorpen waren dat en blijft er nog iets van over?
In het begin van de vorige eeuw barstte de haven van Antwerpen uit zijn voegen. De polderdorpen Oosterweel, Wilmarsdonk en Oorderen werden onteigend en aangehecht bij de stad Antwerpen met het plan om er nieuwe dokken aan te leggen.
De Eerste Wereldoorlog en de crisis van de jaren 30 deden de havenuitbreiding echter stilvallen. In de aangehechte polderdorpen mocht niet meer gebouwd of verbouwd worden. De tijd leek er stil te staan, tot in 1955. Toen werden nieuwe plannen voor de haven voorgesteld. Door de polder aan de rechteroever van de Schelde zouden een zeesluis, vijf dokken en drie kanalen worden aangelegd.
5.000 hectare landbouwgrond werd havengebied, vier polderdorpen moesten van de kaart verdwijnen, want in laatste instantie kreeg ook Lillo te horen dat het grotendeels zou worden afgebroken.
In krantenartikels van toen staat dat 117 polderhoeven zouden verdwijnen, meer dan 100 landbouwers en meewerkende zonen zouden zonder inkomsten vallen en 112 arbeiders kwamen op straat te staan. In de verschillende dorpen woonden telkens niet veel meer dan 1.000 mensen.
1964 - Afbraak Lillo
Het eerst dorp dat moest verdwijnen was Lillo. Een deel van het dorp werd uitgegraven voor het Kanaaldok. Een ander deel werd bedolven onder een laag zand van vier meter dik. Daar kwamen olie-opslagtanks.
Het programma "Echo" ging in 1965 filmen in Lillo en trof er nog de laatste bewoners aan:
In "Histories" (1999) keert Albert De Vree terug naar de plaats waar hij geboren werd in Lillo. Waar ooit het Kasteelplein was, staan nu grote witte ketels. "In een van die ketels ben ik geboren":
Lillo is echter niet volledig verdwenen. Er blijft nog een kleine woonkern over binnen het Fort Lillo, een 16e eeuws fort uit de tijd van prins Willem van Oranje.
Een andere bezienswaardigheid is De Eenhoorn of Witte Molen. De oude stenen windmolen werd verplaatst, toen hij moest wijken voor de aanleg van het Kanaaldok. In 2008 kreeg hij een grondige restauratie, waardoor hij weer operationeel is.
In Lillo kun je ook het Poldermuseum bezoeken over de geschiedenis van de verdwenen Antwerpse polders. Het dorp ligt vlakbij twee natuurgebieden, het Galgeschoor en de Potpolder.
1965 - Afbraak Oorderen
Van het dorp Oorderen schiet niets meer over. Op de plaats van het vroegere dorp kwam een fabriek van autobouwer General Motors, het latere Opel Antwerpen. Wie in Bokrijk is, kan daar wel nog één gebouw zien dat ooit in Oorderen stond, de Berghoeve.
In "Histories" (1999) bekijkt Albert De Vree oude filmpjes van Oorderen. "Echo" (1965) kon dan weer de laatste trouw filmen in de kerk. De afbraakwerken waren toen al bezig:
1965 - Afbraak Oosterweel
Op de plaats van Oosterweel bevinden zich nu de Antwerpse petroleumdokken. Tot voor de afbraak was het dorp het laagst gelegen dorp van ons land. Nu staat enkel nog de kerk overeind. Die ligt in een put, omdat de grond werd opgehoogd.
De naam Oosterweel leeft nog voort in "Oosterweelverbinding", de naam voor de sluiting van de Antwerpse ring en "Oosterweelkering", een mogelijke stormvloedkering op de Zeeschelde (die nog niet wordt aangelegd). En ook in "De slag bij Oosterweel", die plaatsvond in 1567. Die wordt beschouwd als het begin van de Tachtigjarige Oorlog.
In "Terloops" (1984) blikt Lode Meys terug op het leven in het dorp waar hij vandaan komt, Oosterweel. Hij heeft er intussen vrede mee dat het dorp verdwenen is. "We moeten meeëvolueren met de tijd":
1966 - Afbraak Wilmarsdonk
Van Wilmarsdonk bleef enkel de gotische toren van de Sint-Laurentiuskerk staan. Hij bevindt zich op een enclave van het bedrijf Trans Continental Logistics in de zone tussen Churchilldok en Zesde Havendok. De toren staat al een hele tijd te verkommeren, maar het Antwerpse Havenbedrijf heeft een restauratiedossier opgemaakt.
Net als in Oosterweel werd in Wilmarsdonk de kerktoren behouden. Dat was van belang voor de landmeters die er opmetingen moesten komen doen voor de geplande werken. Destijds, er bestonden toen nog geen gps-toestellen, waren kerken nog belangrijke oriëntatiepunten om metingen uit te voeren.
Maria De Bie gaat in "Koppen" (2015) terug naar Wilmarsdonk waar haar ouders een boerderij hadden. "Alleen het torentje staat er nog, dat is al wat ervan overschiet":
