2 op de 3 beroepsleerlingen kunnen na afstuderen niet voldoende lezen, begrijpend luisteren of rekenen: "We falen echt"

Elke leerling die afstudeert in het onderwijs moet -in theorie- aan een aantal eindtermen voldoen. Dat zijn de minimumdoelen die een leerling zou moeten behalen. Volgens nieuwe peilingsproeven die onderzoekers van de KU Leuven en de UAntwerpen hebben afgenomen, halen veel leerlingen in de derde graad van het beroepsonderwijs die niet voor hun algemene vakken (PAV).

"Slechts een op de drie leerlingen behaalt de eindtermen (red. voor begrijpend lezen, luisteren en rekenen), de rest scoort dus ondermaats in vergelijking met de onderwijsdoelen die we voor hen beogen", zegt professor Rianne Janssen die de peilingsproeven coördineert aan VRT NWS. "De leerlingen hebben moeite om heel concrete zaken zoals bijvoorbeeld een korting in een winkel te berekenen."

Het is niet zo dat ze niet kunnen lezen of schrijven. "Het gaat om de essentiële informatie uit een korte tekst halen, weten wat er bedoeld wordt en daar naar handelen", legt Van Damme uit. "Het gaat dus niet om hoogdravende theoretische kennis. Het gaat om basisvaardigheden die je nodig hebt in het dagelijkse leven. Zoals treintabellen lezen of aankopen doen in een supermarkt."

Hieronder staan twee voorbeelden die uit de peilingsproef komen, het artikel gaat eronder verder:

De resultaten zijn nog slechter dan bij de vorige meting in 2013. "De meest voor de hand liggende verklaring is mogelijk de coronapandemie", zegt Janssen daarover. "Waarbij de leerlingen toch de laatste twee jaren in bijzondere omstandigheden onderwijs hebben gekregen, maar los daarvan herhalen de al alarmerende vaststellingen uit 2013 zich grotendeels."

De coronapandemie is lang niet de enige verklarende factor, want de cijfers waren al bar slecht bij de vorige peilingsproeven. "Ik had wel verwacht dat de cijfers minder goed gingen zijn dan in 2013, maar ben toch verrast dat het zo fors daalt", zegt Van Damme die verschillende mogelijke oorzaken ziet.

Zo speelt bijvoorbeeld anderstaligheid een grote rol. "Er zijn nu meer leerlingen met een migratieachtergrond in de derde graad van het beroepsonderwijs dan in 2013", zegt de onderwijsexpert.

Uit de cijfers blijkt dat de groep die thuis geen Nederlands spreekt effectief nog slechter scoort. Zo haalt slechts 4 procent (!) van die leerlingen de eindtermen voor functionele luistervaardigheid.

Daarnaast heeft de socio-economische situatie thuis een zekere impact op het al dan niet beheersen van de eindtermen. Al is die impact beduidend kleiner dan die van de thuistaal.

We moeten dringend iets doen om de dalende kwaliteit van het onderwijs aan te pakken, benadrukt Van Damme. "We falen echt", zegt hij. "De sense of urgency in het onderwijsveld moet echt omhoog. We moeten ons realiseren dat er iets grondig aan het foutlopen is in het onderwijs en dat we daar met z’n allen iets aan moeten doen."

Hoe pak je dat dan concreet aan? "Zo zijn er een aantal dingen in de regelgeving die indertijd zijn ingevoerd tegen vroegtijdige schoolverlaters, waardoor een bepaalde groep leerlingen geen C-attest meer kan krijgen en dus los van hun inzet altijd opschuiven met hun leeftijdsgenoten in de klas. Wat ook hun presteren of motivatie is. Dat moet herbekeken worden."

Daarnaast moeten ook huidige en toekomstige leerkrachten beter omkaderd worden. "Het is nu zo dat de leerkrachten met de minste ervaring vaak voor de moeilijkste klassen belanden", legt hij uit. "Leraren zijn onvoldoende opgeleid om die moeilijke groep te kunnen dienen. Het is echt een samenspel van factoren."

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) geeft toe dat het problematische cijfers zijn. “Al zijn de proeven wel afgenomen in mei 2021, in de volle coronaperiode”, nuanceert hij. “Het illustreert dat we de scholen zeker altijd moeten openhouden, maar ook dat onze onderwijskwaliteit echt onder druk staat.”

Allereerst moeten we volgens Weyts durven erkennen dat er wel degelijk een probleem is. “We moeten werk maken van meer ambitie in ons onderwijs, bijvoorbeeld via geactualiseerde eindtermen die de lat hoger leggen en Vlaanderenbrede toetsen. Die leveren vergelijkbare toetsresultaten zodat we de kwaliteit van ons onderwijs permanent kunnen monitoren.”