5 vragen over toekomst van Macron, Le Pen, Frankrijk én Europa na eerste ronde Franse presidentsverkiezingen

Krijgen we voor de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen een heruitgave van de strijd van twee jaar geleden? Op het eerste zicht lijkt dat zo, want het is zowel president Emmanuel Macron van het links-liberale La République en Marche als Marine Le Pen van het radicaal-rechtse Rassemblement national die de eerste ronde gisteren heeft overleefd. Al leek het er gisteravond laat nog even op dat Jean-Luc Mélenchon van het radicaal-linkse La France insoumise Le Pen zou voorbijsteken.

Hoewel de peilingen een nek-aan-nekrace tussen Macron en Le Pen hadden voorspeld, is Emmanuel Macron met 27,84 procent toch als duidelijke winnaar uit de eerste ronde gekomen. Marine Le Pen eindigt tweede met 23,15 procent, maar wordt op de hielen gezeten door Jean-Luc Mélenchon, die 21,95 procent binnenrijft.

De radicaal-rechtse Eric Zemmour, die de peilingen enkele maanden geleden nog de hemel in prezen, moet het stellen met 7,07 procent. De andere kandidaten blijven onder de 5 procent, onder wie de centrumrechtse Valérie Pécresse (4,78 procent), de ecologist Yannick Jadot (4,63 procent) en de socialiste Anne Hidalgo (1,75 procent).

Grosso modo scoort Macron het beste in het westen en het centrum van het land, terwijl Le Pen het vooral goed doet in haar traditionele bastions in het noorden en het zuidoosten van het land. Mélenchon, die heel wat jongeren heeft kunnen bekoren, ligt dan weer beter in een aantal steden en in de meeste overzeese gebieden.

Macron heeft het goed gedaan in de eerste ronde, maar ook Le Pen heeft meer stemmen gehaald dan in 2017. "Dat komt omdat Le Pen een zeer strakke en goede campagne heeft gevoerd, dicht bij de mensen, met een sociaal gezicht", analyseert tv-collega Steven Decraene.

Tijdens de campagne ging het inderdaad vaak over het verlies aan koopkracht. Volgens Decraene stond Le Pen heel dicht bij de gewone Fransman door in te zetten op die koopkracht. "In tegenstelling tot president Macron, die heel wat te bestieren had in Oost-Europa als president van Frankrijk, en als voorzitter van de Europese Unie heel vaak afwezig was."

Voor heel wat Fransen lijkt Le Pen vandaag veel meer aanvaardbaar als president. Ze heeft het relschoppende imago van haar vader-voorganger Jean-Marie Le Pen van zich afgeschud en heeft campagne gevoerd als femme d'état, staatsvrouw. Gisteravond riep ze álle Fransen "van elke origine" op zich achter haar te scharen.

"Je kan zeggen dat Macron een veldslag heeft gewonnen, maar nog niet de oorlog", vat Steven Decraene samen. Gisteravond al reikte de president iedereen de hand "die wil werken voor Frankrijk" en zei hij "iets nieuws" te willen vinden om alle overtuigingen samen te brengen. 

Voor de tweede ronde kan Le Pen wellicht rekenen op het kiespubliek van Zemmour, terwijl Mélenchon zijn kiezers alleen heeft opgeroepen om niet voor Le Pen te stemmen en er niet expliciet aan heeft toegevoegd om toch maar voor Macron te stemmen. Dat zou wel eens kunnen betekenen dat een deel van hen toch voor Le Pen stemt uit protest tegen het beleid van Macron.

De traditionele machtspartijen komen er helemaal niet meer aan te pas. Burgemeester Anne Hidalgo van Parijs moet het als kandidate van de PS stellen met een schamele 1,75 procent. Tien jaar geleden nog leverde diezelfde PS met François Hollande een president en het presidentschap van socialist François Mittérrand lijkt vandaag gewoon iets voor de geschiedenisboekjes.

Ter rechterzijde gaat het amper beter, met een teleurstellende 4,78 procent voor Valérie Pécresse van Les Républicains. De gloriedagen van oud-presidenten Charles De Gaulle, Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy lijken definitief voorbije tijd.

Voor de rest blijken de groenen geen voet aan wal te krijgen in Frankrijk. Yannick Jadot van Europe Ecologie-Les Verts strandde gisteren op 4,63 procent.

Opvallend na de eerste ronde gisteren: meer dan de helft van wie zijn stem heeft uitgebracht, heeft gekozen voor een anti-systeempartij. Als je de scores van Le Pen (23,15 procent), Mélenchon (21,95 procent) en Zemmour (7,07 procent) samentelt, kom je op 52,17 procent.

Partijen als Rassemblement nationale, La France insoumise of Reconquête worden wel eens extreem en/of populistisch genoemd. Wat in elk geval klopt, is dat ze tegen het bestaande politieke systeem zijn. Het zijn trouwens niet die partijen, maar hun leidende figuren die goed scoren bij de kiezer.

"Figuren, persoonlijkheden worden meer dan ooit belangrijk in de politiek", denkt Decraene. Hij verwacht dat een aantal kiezers van Mélenchon in de tweede ronde toch voor Le Pen zal kiezen. "Heel veel jongeren zeggen dat president Macron arrogant is en hen niet kan begeesteren."

Wordt de tweede ronde een ronde van tégen stemmen? Het is niet onwaarschijnlijk dat veel kiezers met lange tanden voor Macron zullen stemmen omdat ze willen verhinderen dat Le Pen aan de macht komt, terwijl andere kiezers net vóór Le Pen zullen stemmen om het beleid van Macron af te straffen.

Macron profileert zich graag als voorvechter van de Europese Unie. Na zijn zege van vijf jaar geleden deed hij trouwens zijn intrede op de tonen van de Europese hymne. Ook vandaag zet de Franse president zich nog altijd graag in voor de unie, waar hij na het vertrek van de Duitse bondskanselier Angela Merkel als enige sterke leider overblijft.

Als het over Europa gaat, klinkt Le Pen veel minder enthousiast. Hoewel ze zich vandaag niet meer uitspreekt voor een echte "frexit" en een uitstap uit de euro, toont ze zich wel voorstander van een "Europa van naties", waarbij de belangen van de nationale staat primeren op die van Europa. 

"Kiezen we voor een gemondialiseerde liberale maatschappij of voor een nationalistische conservatieve maatschappij?", luidt de vraag volgens Decraene. 

"We gaan strijden voor Europa", zei Macron gisteren aan VRT NWS. In elke geval zal de Franse president de komende twee weken vooral in Frankrijk te zien zijn, in een poging om zoveel mogelijk kiezers te overtuigen. Vandaag was hij al in het noorden van het land, waar Le Pen veel steun geniet.