‘Moeten vrouwen naakt zijn om in een museum te hangen?’ Kunsthistorica vraagt eerherstel voor vrouwelijke kunstenaars

Kunsthistorica Christiane Struyven (64) windt er geen doekjes om: Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen? is een poging tot eerherstel en uitgesproken feministisch van inslag. In dit ruim geïllustreerde koffietafelboek wil Struyven orde op zaken stellen – al gaat ze daarbij weleens pamflettistisch kort door de bocht. Via het verhaal van vijftig vrouwelijke kunstenaars uit de periode 1850 tot nu, waadt ze met zevenmijlslaarzen door de kunstgeschiedenis. Struyven toont aan dat er ook in het impressionisme, het surrealisme, het abstract expressionisme, avant-garde of fotografie topartiestes verscholen zaten, van Frida Kahlo tot Yayoi Kusama, Louise Bourgeois, Tracey Emin of Francesca Woodman, de innovatieve, tragische fotografe van haar eigen lichaam. Ze krijgen nu volop rehabilitatie én blinkende catalogi: de musea beijveren zich om ‘vergeten vrouwelijke artiesten’ voor elkaars neus weg te kapen.

Moeilijk voor te stellen dat in de negentiende eeuw vrouwen nog de toegang tot het officiële kunstonderwijs werd ontzegd. Hooguit maakten ze furore als muze en model. “Vrouwen mogen wel naakt poseren, maar ze mogen zelf geen naakten bekijken, tekenen, schilderen of beeldhouwen”, aldus Struyven over de Parijse negentiende eeuw. Slechts als ze autonome en mannelijke trekken hadden, zoals Rosa Bonheur, konden ze zich opwerken. Edouard Manet sprak bijvoorbeeld ongewild smalend over de begaafde zussen Morisot in 1868: “De zussen zijn charmant. Het is jammer dat ze geen mannen zijn.” Andere kunstenaars reden vrouwen openlijk in de wielen, zoals Auguste Rodin op vernederende wijze met Camille Claudel deed. En kijk maar hoe het aandeel van Dora Maar (zoveelste muze en minnares van Pablo Picasso) in het surrealisme wordt veronachtzaamd, of Lee Krasner, de vrouw van Jackson Pollock, te lang in de (abstracte) schaduw van haar man bleef. 

Pas vanaf de jaren tachtig begon het tij grondig te keren. Toen verspreidden de Guerrilla Girls in New York knalgele posters op bussen en taxi’s met de slogan ‘Do women have to be naked to get into the Met. Museum?’ Hun vaststelling: “Minder dan vijf procent van de kunstwerken op de afdeling moderne kunst in het Metropolitan zijn van vrouwen, terwijl 85 procent van de naakten vrouw zijn.” Intussen hebben vrouwelijke kunstenaars hun great leap forward gelukkig wél gemaakt.

Christiane Struyven, Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen?, Lannoo, 272 p., 49,99 euro.