Eén jaar na de zaak-Jürgen Conings fluiten de vogeltjes weer in het Dilserbos. Of bedriegt de schijn?

“Het maakt mij niet uit of ik sterf of niet, maar dan leef ik mijn laatste dagen hoe ik het wil. Ik weet dat ik plots enemy of the state zal zijn. Ze zullen me zoeken en ook wel vinden. Ik ben daar klaar voor”. Dat ‘vinden’ ging allicht moeizamer dan ook Jürgen Conings had vermoed in zijn afscheidsbrief. 

Vijf weken lang waren politie en leger op zoek naar wat het parket vergeleek met “een rijstkorrel op twintig voetbalvelden”. Honderden militairen, voertuigen en gepantserde wagens werden ingeschakeld, een operatie die defensie alleen al bijna 900.000 euro heeft gekost. En uiteindelijk waren het opmerkzame passanten die hem vonden.

Op maandag 17 mei kwam de 47-jarige militair niet thuis van zijn werk. Zijn partner, Gwendy, was ongerust en belde een collega. Ook die had geen idee waar Conings uithing, maar pas ’s anderendaags sloegen ze alarm. 

Er startte een onderzoek en niet veel later circuleerde een ‘flashbericht’ onder de veiligheidsdiensten: “Benaderen met uiterste voorzichtigheid. Niet tussenkomen, beschouwen als een vuurwapengevaarlijk persoon. Toestand bevriezen. Dreigt met wapengebruik tegen de politie.”

Intussen was namelijk duidelijk dat Conings wapens had ontvreemd uit de militaire kazerne van Leopoldsburg. Als lid van de cel ‘pre-deployment training’ bereidde hij daar militairen voor op een buitenlandse opdracht. Zo had hij toegang tot een wapendepot waaruit hij aan de haal ging met een machinegeweer, een pistool, zo’n 2.000 patronen munitie en vier raketwerpers.

Van Ranst in het vizier 

Ook het profiel van Conings baarde de diensten meteen zorgen. Conings is een getraind militair, een scherpschutter, met ervaring in missies in Irak, Libanon, Afghanistan en ex-Joegoslavië. 

Een bron bij defensie vatte het als volgt samen: “Je wilt zo iemand niet als vijand.” De politie raadde Conings’ vriendin aan om voor haar veiligheid die nacht elders te slapen, waar Conings haar niet meteen zou kunnen vinden. 

Ook moskeeën moesten beveiliging krijgen en Marc Van Ranst moest onderduiken. Conings had in zijn afscheidsbrief aangegeven dat hij “in het verzet” ging, tegen de “zogenaamde politieke elite en de virologen”. De militair was de maandag voor zijn verdwijning zelfs enkele uren in de buurt van Van Ransts huis. De dag erop moest Van Ranst naar een safe house, een geheime locatie. 

“De burgemeester belde me dat de politie op weg was om mij in veiligheid te brengen”, herinnert Van Ranst zich. “Ik ging naar huis om wat kleren en toiletgerief op te pikken en toen bleek dat ze met combi’s blokkades hadden opgericht langs twee kanten van het huis.”

Van Ranst, zijn vrouw en kind moesten een tijdlang binnenblijven in het safe house. Na verloop van tijd mocht hij naar het ziekenhuis in Leuven, maar onder bewaking en met gepantserde voertuigen. 

“Je voelt je niet onveilig, want niemand weet waar je zit, en wie je toch zou vinden, is kansloos”, zegt Van Ranst. “Ik ben de politie daar nog altijd dankbaar voor, ook al was het natuurlijk wat vervelend. Maar het vreemdste was toch wel die golf van sympathie onder de bevolking, voor een man die wapens had gestolen.” 

Als 1 achter Jürgen

Er ontstonden steungroepen voor Conings op Facebook en sommige mensen pasten hun profielfoto aan met het bijschrift “Ik steun Jürgen”. De groep ‘Als 1 achter Jürgen’ had in een mum van tijd 50.000 leden, tot Facebook ze offline haalde. 

Die golf van sympathie werd aangewakkerd door Russische groepen, maar ook door Carrera Neefs, uit het Vlaams Belang gezet omwille van een eerbetoon in dirndl (traditionele Oostenrijkse klederdracht) aan een nazi, en door Rob Verreycken, eveneens een ex-Vlaams Belanger, die de steun verplaatste naar een groep op Telegram. 

Er kwam ook expliciete steun van Tomas Boutens, zelf ooit uit het Belgisch leger gezet wegens de rechtszaak tegen zijn neonazistische groep Bloed, Bodem, Eer & Trouw (BBET). In zekere zin was de zaak rond BBET, 15 jaar eerder, de eerste waarschuwing voor het Belgisch leger dat het een groot probleem had met extreemrechtse individuen, die aan de haal gaan met wapens. 

Boutens ging er prat op dat hij Conings kende. Ze namen samen deel aan een missie in Afghanistan in 2003. Hij noemde hem zijn “wapenbroeder” en zijn steunbetuiging ging rond op sociale media.   

Net als Boutens kwam ook Conings in extreemrechtse kringen. Een lek van WikiLeaks toonde dat hij al in 2009 rondsnuffelde op het forum van Blood & Honour. Veel later merkte de Staatsveiligheid extremistische berichten op zijn sociale media en de geheime dienst plaatste hem in de zomer van 2020 in de gemeenschappelijke databank van het Or­gaan voor de Coör­di­na­tie en de Ana­ly­se van de Drei­ging, de OCAD-lijst dus. 

Veiligheidsblunder

Ook de militaire inlichtingendienst ADIV was sindsdien op de hoogte. In de waarschuwing van de Staatsveiligheid stond specifiek dat de man zich ophield in de “meest radicale extreemrechtse kringen”. 

Conings was op dat moment militair politieman in de kazerne van Peutie, maar ADIV trok zijn veiligheidsmachtiging in en hij werd overgeplaatst. Die veiligheidsingreep zorgde voor nieuwe veiligheidsproblemen. Voor zijn nieuwe opdracht in Leopoldsburg kreeg Conings een kaart en een sleutel om vrij het munitiedepot binnen en buiten te wandelen.

Conings was al sinds februari ingeschaald op dreigingsniveau 3, het op een na hoogste, en toch was de legertop daar niet van op de hoogte. Het Comité I, dat de inlichtingendiensten controleert, heeft uiteindelijk geconcludeerd dat ADIV “ernstige fouten” had gemaakt, die te wijten konden zijn aan de jarenlange onderfinanciering van de dienst en het grote personeelstekort. Vorige zomer leidde dat tot het ontslag van ADIV-baas Philippe Boucké, op aansturen van defensieminister Ludivine Dedonder (PS) en tot expliciete onvrede van zowel legertop als legerbasis. 

Maar de minister kondigde ook aan om de dienst met 81 nieuwe medewerkers te versterken. De helft daarvan is intussen toegetreden en heeft zijn opleiding afgerond, laat defensie weten. Er is ook een inventarisatie gekomen van de wapen- en munitiedepots en de veiligheidsprocedures zijn bijgewerkt “zodat de juiste mensen over de juiste autorisaties beschikken”.

28 andere militairen die werden gevolgd door ADIV omwille van hun extreemrechts gedachtegoed verloren meteen hun toegang tot wapendepots, gevoelige plekken of informatie. Het leger gaf ook informatie door aan het gerecht, die in november leidde tot huiszoekingen in kazernes en privéwoningen van militairen. Centraal stond een 21-jarige soldaat die op sociale media besloten groepen beheerde met nazistische boodschappen. Hij en drie andere militairen zijn preventief geschorst.

“De mensen van wie de veiligheidsmachtiging was ingetrokken, zijn allemaal weer aan het werk”, klinkt het intussen.

Serge Lipszyc, het hoofd van het Comité I, die daarvoor zelf onder vuur kwam na enkele scherpe uitspraken in een interview, schuwde ook toen de harde woorden niet. “Er is van Conings een uitzondering gemaakt, een lone wolf, maar daarmee pak je het probleem van extreemrechts in de bredere samenleving niet aan”, zei Lipszyc. “Ik zie weinig gebeuren met de aanbevelingen in het rapport.”

Conings wandelde maandag 17 mei niet enkel naar buiten met een rugzak met zware wapens, hij had ook emotioneel een zwaar rugzakje. Conings verloor zijn ouders al op jonge leeftijd, zijn moeder beroofde zichzelf van het leven. De dag na zijn verdwijning ging hij zijn militaire medailles op hun graf leggen. 

Later die dinsdagavond trof een jager een auto aan in het Dilserbos. Hij dacht eerst dat het om een vrijend koppeltje ging, maar merkte op dat de twee nummerplaten ontbraken en ging dichterbij. Het was de Audi Q5 van Conings. De jager zag een kabel lopen van het ene portier naar het andere, met daartussen iets wat eruitzag als een granaat. 

Als DOVO ter plekke was, bleek het geen granaat te zijn. De militair spande ontstekingsdraad van de deuren richting een zogenaamde trip flare of lichtfakkel. Die zou ofwel Conings hebben gewaarschuwd, ofwel een ontploffing hebben veroorzaakt, want in het voertuig lagen de vier raketwerpers en de gestolen munitie. 

De dagen erna schakelde de zoektocht een versnelling hoger. De speciale eenheden kregen steun van het leger en het hele nationaal park werd uitgekamd, met ook steun van Nederlandse en Duitse eenheden. Niets. 

Hulp van buitenaf?

Intussen ging de federale politie samen met de Staatsveiligheid met een kammetje door Conings onlineprofielen en probeerde het zijn netwerk te reconstrueren. Op zaterdag 22 mei vonden verschillende huiszoekingen plaats bij gekende figuren binnen Limburgs extreemrechts, onder wie Tomas Boutens. 

Ook de voormalige woonst van E.M. werd doorzocht. E.M. was dan nog maar net gevlucht naar Hongarije, stond bekend voor zijn pick-uptruck met nazisymbolen en zijn protest tegen een asielcentrum in Bilzen, dat uiteindelijk is afgebrand. Hij had de groep Vlaams Legioen opgericht, waar Conings weleens aanwezig was op schietoefeningen. Ook die huiszoekingen brachten Conings niet in het vizier. 

Intussen had de online speurtocht van politie en staatsveiligheid zich ook gericht op nieuwe potentiële dreigingen, die er ontstondenin de vele steungroepen voor Jürgen Conings. Een eventuele copycat kon evenzeer gevaarlijk zijn. 

En effectief, K.J., een extreemrechtse vijftiger, uitte bedreigingen aan Marc Van Ranst, bleek spoorloos en werd aangehouden aan het graf van zijn moeder. K.J. is intussen geïnterneerd. Tomas Boutens plaatste vorige week een bericht dat hij geld inzamelt voor K.J., samen met ex-Vlaams Belanger Rob Verreycken.

Wekenlang bleven politie en leger zoeken, terwijl enkele honderden sympathisanten van Conings regelmatig bijeenkwamen met steunmarsen voor de militair. Op 9 juni vond de politie Conings rugzak in het Dilserbos, met munitie, proviand en medicatie tegen psychose. Maar uiteindelijk duurde het tot 20 juni, 35 dagen na zijn verdwijning, vooraleer het lichaam van Conings gevonden werd.

Die ochtend werd eerst jager Leonard ‘Nard’ Houben een lijkgeur gewaar in het Dilserbos, dicht bij de plaats waar zijn rugzak en auto waren gevonden. En een halfuur later merkte ook Johan Tollenaere (Open Vld), de burgemeester van Maaseik, die geur op tijdens een tochtje op de mountainbike. “Voor ik het wist, zat ook ik in het vizier van de antivaxers en extreemrechts”, zei Tollenaere. “Daar zaten rare individuen bij, met allerlei complottheorieën.”

Na vijf weken klopjacht was het voor sommige burgers moeilijk te geloven dat een burgemeester bij stom toeval het lijk vond. En hoewel het vrij duidelijk was dat Conings zichzelf heeft omgebracht, uitte een tante van de overleden militair daar publiekelijk twijfels bij. Ze noemde Tollenaere een leugenaar. 

Het gerecht kon ook moeilijk uitsluitsel geven over enkele zaken, zoals het moment van overlijden. Op basis van zijn stappenteller ging het parket ervan uit dat hij al snel na zijn verdwijning, op 18 mei, om het leven was gekomen. Maar het onderzoek naar de maden op het lichaam gaven een veel ruimer bestek, ergens tussen 18 mei en 9 juni. Daarom was verder onderzoek nodig.

Opnieuw herdenking?

Het federaal parket laat weten dat de onderzoeksrechter twee weken geleden het allerlaatste onderzoek heeft ontvangen en het dossier maandag overmaakt aan het parket. Daar zal onder andere ook uit blijken of Conings hulp van buitenaf kreeg. Die eventuele persoon riskeert vervolging. Het resultaat van het gerechtelijk onderzoek kan ook de laatste antwoorden bieden aan de weduwe van Jürgen Conings.

“Ik heb al veel puzzelstukjes kunnen verzamelen, maar ze zijn nog niet allemaal op hun plaats gelegd”, zegt Gwendy, die een zeer sterke indruk maakt. “En er zullen altijd gaten blijven. Het is verschrikkelijk geweest, en dat is het nog altijd eigenlijk.”

Een week nadat Conings was teruggevonden organiseerden Tomas Boutens en Rob Verreycken een herdenking in het bos. Veel volk daagde er niet op, maar de vindplaats van Conings groeide wel geleidelijk uit tot een bedevaartsoord. Dat is intussen voorbij, al liggen er nog altijd Vlaamse vlaggen en plastic bloemenkransen met geel-zwarte linten.

Verwacht wordt dat Boutens en Verreycken opnieuw een herdenking zullen houden. Op Telegram circuleert de datum 4 juni. De lokale overheden hopen alvast van niet. 

“We hopen dat er zo weinig mogelijk aandacht naar heel die Jürgen Conings-zaak gaat”, zegt Sofie Vandeweerd (Open Vld), burgemeester van Dilsen-Stokkem. “Ik hoop dat de naasten van Jürgen Conings hem sereen kunnen herdenken en dat er geen toestanden zoals vorig jaar zijn. Ik denk niet dat zijn partner daar enige boodschap aan heeft.”

De weduwe van Conings bevestigt dat. “Ik hoop dat het niet allemaal weer uitgebreid wordt opgerakeld”, zegt ze.

Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.