OVERZICHT. Slechts 1 op de 4 treinen rijdt op nationale actiedag openbare sector: volg hier waar u nog hinder kan ondervinden

Vooral wie afhangt van het openbaar vervoer kan vandaag pech hebben. Sinds gisterenavond (maandag) 22 uur is het treinverkeer ernstig verstoord en dat duurt vandaag nog de hele dag.

Om de hinder zoveel mogelijk te beperken, is een alternatieve treindienst uitgewerkt, op basis van het personeel dat heeft aangegeven te zullen werken. “De alternatieve treindienst loopt zoals gepland”, zegt NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman. Dat betekent dat in totaal een kwart van de treinen rijdt. Zo rijdt één op de drie IC-treinen tussen de grote steden. Daarnaast rijdt één op de vijf voorstedelijke S-treinen en L-treinen. De meeste P-treinen, die enkel rijden tijdens de ochtend- en avondspits, rijden niet.

In de provincies Luik, Luxemburg en Namen rijdt geen enkele trein. Dat komt doordat er in die regio onvoldoende personeel beschikbaar is in de seinhuizen van spoornetbeheerder Infrabel. Dat betekent ook dat de IC-treinen die die provincies doorkruisen, zullen worden beperkt. De IC-trein Oostende-Eupen bijvoorbeeld rijdt enkel tussen Oostende en Leuven. Ook in een aantal andere stations in het land zullen er weinig tot geen treinen stoppen. De NMBS raadt alle betrokken reizigers aan om indien mogelijk thuis te werken of op zoek te gaan naar een alternatief.

Door de hinder bij de NMBS is er vandaag ook geen internationaal treinverkeer mogelijk tussen België en Duitsland, tussen België en Maastricht en tussen België en Luxemburg. Voor Eurostar en TGV INOUI wordt wel een normale dienstverlening voorzien. Ook voor de IC Nederland en voor Thalys-verbindingen tussen Parijs, Brussel en Amsterdam worden geen bijzondere moeilijkheden verwacht.

Reizigers krijgen de raad hun treinreis goed voor te bereiden. Dat kan via de reisplanner op de NMBS-website of -app, die de alternatieve treindienst toont. De schermen in de stations tonen tijdens de staking enkel de treinen die wel rijden. De alternatieve treindienst wordt ook gecommuniceerd via de verschillende informatiekanalen van de NMBS, zoals de socialemediakanalen (Twitter en Facebook), de NMBS-website en de schermen en de aankondigingen in de stations. De staking bij het spoor duurt tot dinsdag om 22 uur. Vanaf woensdagochtend 1 juni verloopt het treinverkeer weer normaal.

Ook De Lijn waarschuwt voor de nodige hinder voor de dienstverlening. De Lijn heeft een alternatieve dienstverlening uitgewerkt op basis van het beschikbare personeel. Reizigers kunnen die raadplegen via de routeplanner op de website of de app van De Lijn. Alle bussen en trams die uitrijden, staan daarop vermeld.

De Vlaamse openbaarvervoermaatschappij riep reizigers al op om indien mogelijk een alternatief te voorzien, zoals telewerken, carpoolen, fietsen of wandelen. Wie door De Lijn te laat op school of het werk kwam, kan zoals altijd een attest voor verstroing aanvragen bij de vervoermaatschappij.

Bij de Vlaamse openbaarvervoermaatschappij rijden gemiddeld genomen zes op de tien trams en bussen uit. Per provincie varieert dat cijfer echter lichtjes. Zo rijdt in West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant 65 procent. In Limburg gaat het om 60 procent en in Antwerpen om 55 procent. De zwaarst getroffen provincie is Oost-Vlaanderen, waar de helft van de bussen en trams uitrijdt. Wat de kusttram betreft, daar rijdt driekwart uit. In Gent gaat het om 55 procent, in Antwerpen om amper de helft.

In Brussel meldt de MIVB “zeer zware verstoringen” op haar bus-, tram- en metronet. De openbaarvervoermaatschappij raadt reizigers ook aan om alternatieven te gebruiken om zich te verplaatsen. Reizigers kunnen de mobiele app van de MIVB raadplegen om andere manieren te vinden om die dag te reizen.

In de hoofdstad is slechts één van de vier metrolijnen in dienst. Enkel lijn 1 wordt bediend. Bij de trams zijn de lijnen 3, 4, 7, 8, 9, 51 en 92 in dienst, zo klinkt het in een update van de situatie op het net om 7.30 uur. Voorts rijden de bussen op de lijnen 12, 34, 46, 53, 56, 59, 65, 71, 74, 87 (verlengd tot Zwarte Vijvers), 88 en 95. “Alle andere lijnen rijden vandaag niet”, besluit de MIVB.

Nog in Brussel is de vuilnisophaling in sommige gemeenten zwaar verstoord. In de gemeenten Etterbeek en Oudergem bleven alle witte vuilniszakken op straat staan. Daarnaast werden ook in de gemeenten Anderlecht, Jette, Ganshoren, Evere, Schaarbeek, Sint-Agatha-Berchem en Sint-Pieters-Woluwe slechts de helft of minder van de witte zakken met restafval opgehaald. 

De ophaling van de blauwe PMD-zakken was nog sterker verstoord. In slechts een drietal gemeenten werden ze zeer beperkt opgehaald, terwijl in elf andere gemeenten zowat alle blauwe zakken op straat bleven en er geen ophaalrondes waren. Net Brussel vraagt de inwoners om hun zakken binnen te halen tot de volgende ophaling.

Door de staking is ook de dienstverlening van de veerdiensten sinds vanochtend verstoord, meldt het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust. In Oostende is de veerdienst vanmorgen stilgevallen, zegt Francis Verreth van het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust. “De veerdienst in Antwerpen tussen Linkeroever en het Steen zal vandaag tot 15 uur werken, daarna niet meer.” Nog deze namiddag om 13.30 uur zal de veerdienst aan Langerbrugge, aan het kanaal Gent-Terneuzen, stilvallen. En de veerdiensten Bazel-Hemiksem (Schelde) en Kruibeke-Hoboken (Schelde) varen niet tot woensdagochtend.

Het scheepvaartverkeer rond Port of Antwerp-Bruges ondervindt ook heel wat hinder. “In Antwerpen is de nautische keten voor ongeveer 30 procent beschikbaar”, vertelt havenwoordvoerder Lennart Verstappen. “Vannacht gold er reeds een algemeen opvaarverbod voor rechteroever en een selectief opvaarverbod voor linkeroever, maar deze opvaarverboden zijn weer opgeheven.”

In Zeebrugge ondervinden zeker 24 schepen de impact van de staking, zowat 60 procent van de scheepvaart. “Vanaf dinsdagavond verwachten we de achterstand weg te werken omdat de keten dan overal terug 100 procent operationeel is”, aldus Verstappen. “We doen er ondertussen alles aan om de nautische keten op beide platformen zo vlot en veilig mogelijk te laten verlopen.” 

Ook de sluiswachters hebben het werk neergelegd. Als gevolg liggen er in Vlaanderen momenteel minimum 75 schepen te wachten voor een gesloten sluis, zo meldt de Vlaamse Waterweg. “De problemen vallen al bij al mee, behalve op het Albertkanaal, maar dat was te verwachten”, zegt Liliane Stinissen van de Vlaamse Waterweg.

In de Vlaamse scholen is de hinder beperkt gebleven, zo bevestigt het kabinet van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). Enkel de socialistische vakbond ACOD Onderwijs had opgeroepen om vandaag te staken. De andere onderwijsbonden, COC, COV en VSOA, kozen ervoor om niet deel te nemen aan de actiedag.

Volgens Nancy Libert, algemeen secretaris van ACOD Onderwijs, gaf een groot aantal leerkrachten gehoor aan de stakingsoproep. Vooral in het gemeenschaps- en stedelijk onderwijs, waar het ACOD Onderwijs het sterkst staat, zijn de gevolgen van de staking het hardst voelbaar. “Heel wat mensen willen duidelijk een signaal geven”, stelt Libert.

Maar het kabinet van minister Weyts registreerde op de middag ‘slechts’ 1.505 stakende leerkrachten van de 206.880 koppen in het Vlaamse onderwijs. Dat is zo’n 0,7 procent. “Ik ben alle werkwilligen in ons onderwijs vandaag extra dankbaar”, reageert Weyts. “Ik snap niet wat je bereikt als je kinderen en jongeren treft.” 

Ook stedelijke kinderdagverblijven ondervinden vandaag mogelijk hinder. Zo zullen in Gent bijvoorbeeld vier stedelijke kinderdagverblijven gesloten blijven en 28 andere beperkt open zijn.

Werknemers van de Franstalige openbare omroep RTBF zullen eveneens deelnemen aan de nationale actiedag. De socialistische vakbond CGSP noemt de staking “een sterk signaal aan de politieke verantwoordelijken om te eisen dat een omvangrijke en onvoorwaardelijke financiering van de openbare diensten een prioriteit is”.

Specifiek voor de RTBF eist de vakbond onder andere een minimumloon van 2.400 euro bruto per maand en maatregelen om de werkdruk te verlagen.

Ook bij de VRT wordt er gestaakt. Het gemeenschappelijk vakbondsfront wil meteen ook protesteren tegen het eind april aangekondigde transformatieplan. De directie kondigde toen onder meer aan dat er 116 naakte ontslagen nodig zijn, 50 natuurlijke vertrekkers niet vervangen kunnen worden en de productie van ‘Thuis’ zal worden uitbesteed. “Het plan dat nu op tafel ligt, is geen besparingsplan, maar een afbraakplan”, aldus ACOD VRT, ACV VRT en VSOA VRT. De vakbonden eisen meer respect voor de medewerkers en de kijkers. Daarom roepen ze de Vlaamse regering en de directie op om de besparingen en de privatisering te stoppen en de werkingsmiddelen te indexeren.

Concreet zullen er op Eén ingekorte journaals worden uitgezonden om 13 en om 19 uur en ook het late journaal wordt ingekort. Voor en na de journaals worden er pancartes van de vakbondsorganisaties getoond. Er is geen dagelijkse uitzending van ‘Thuis’, enkel programma’s die op voorhand zijn opgenomen komen op het scherm. 

Ketnet en Canvas worden op één kanaal uitgezonden. Tot 20 uur is er programma van Ketnet, nadien volgt op Canvas een uitzending van de Koningin Elisabethwedstrijd. 

Wat betreft de radiozenders, blijft het ochtend- en avondblok op Radio 1, Radio 2, StuBru, MNM en Klara behouden, maar met een kortere tijdspanne (7 tot 9 uur en 16 tot 18 uur). Tussenin is muziek te horen. Radio 2 brengt enkel een nationaal aanbod, geen regionale uitzendingen. Er zijn nieuwsbulletins om 7, 8, 12, 13, 17 en 18 uur. 

Online zullen er banners worden geplaatst op de website vrtnws.be en op VRT NU.

De directie van VRT stelt naar eigen zeggen alles in het werk om na de stakingsdag het interne overleg met de vakorganisaties verder te zetten. 

De postbedeling in Vlaanderen ondervindt vandaag lichte hinder van de actiedag. “In het noorden van het land verlopen de rondes nagenoeg normaal”, zegt woordvoerster Veerle Van Mierlo van bpost. Zowat 90 procent van de rondes in Vlaanderen wordt uitgevoerd. Maar in Wallonië zijn de gevolgen groter. “Ongeveer 70 procent van de krantenrondes werd er verzekerd. Voor de post ligt dat rond de 60 procent”, aldus Van Mierlo. “Maar in de regio van Luik liggen die cijfers lager.”

Er zijn ook postkantoren die vandaag de deuren gesloten houden. “In Vlaanderen is gemiddeld 96 procent van de kantoren open”, zegt van Mierlo. “In de rest van het land ligt het gemiddelde rond de 60 procent.” In Brussel is zelfs maar 35 procent van de kantoren geopend, zegt Bpost nog.

De actiedag dreigt ook morgen nog een impact te hebben. “Er is ook een duidelijke actiebereidheid in de sorteercentra. Daardoor zullen niet alle brieven en pakjes in de uitreikingskantoren geraken. De komende dagen kan de verdeling daarvan dus ook nog geïmpacteerd worden, al proberen we dat zoveel mogelijk te beperken”, zegt Van Mierlo. De stakingsbereidheid is het grootst in de sorteercentra in Luik en Charleroi. 

Ook het personeel in de Belgische gevangenissen neemt in groten getale deel aan de nationale vakbondsactie. “Zo goed als driekwart van onze mensen doet vandaag mee met de actiedag”, zegt Robby De Kaey, stafmedewerker ACOD Justitie. “Op sommige plekken zijn dat er zelfs meer.” Ook Eddy De Smedt, permanent secretaris van VSOA Gevangeniswezen, ziet een hoge opkomst. “We merken duidelijk dat de actie goed wordt opgevolgd”, klinkt het.

Vooral in gevangenissen waar de noden qua personeel het hoogst zijn, is de stakingsbereidheid groot. Dat is het geval voor de gevangenissen van Merksplas, waar ook een piket staat opgesteld, Brugge, Dendermonde en Mechelen, maar het geldt ook voor de Brusselse gevangenissen, zo stelt De Smedt.

Ook Kathleen Van De Vijver, woordvoerder van het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (EPI), bevestigt de hoge stakingsopkomst. “Dit is ernstig”, reageert Van De Vijver, “als je ziet dat er minder personeel aanwezig is in bepaalde gevangenissen dan nodig voor de minimale dienstverlening.” Daarom werden op bepaalde plekken politieagenten ingeschakeld ter ondersteuning.

De gevangenissen proberen dus te blijven voorzien in de basisdiensten, maar op bepaalde plaatsen zullen de gedetineerden de gevolgen van de staking wel voelen. Zo zullen enkel de gedetineerden in de gevangenissen van Dendermonde, Mechelen en Leuven Centraal vandaag naar buiten mogen om een wandeling te maken. Ook bezoek krijgen is niet altijd mogelijk.

De ondernemersorganisaties Voka en Unizo kunnen geen begrip opbrengen voor de acties in de openbare sector. “De vakbonden hebben oogkleppen op”, klinkt het bij Voka. “Moedwillige sabotage van onze economie door de vakbonden”, stelt Unizo.

Voka heeft vragen bij de reden voor de actiedag: de “algemene malaise” in de publieke sector. “Die erg wazige motivatie moet het gebrek aan echte argumenten verbergen”, klinkt het in een persbericht. De organisatie wijst erop dat de lonen van het overheidspersoneel net voor de vierde keer sinds oktober 2021 met 2 procent zijn geïndexeerd, “een directe compensatie voor de stijgende inflatie”. 

“De vakbonden blijven bewust blind voor de precaire situatie in de rest van de wereld”, stelt Hans Maertens, de gedelegeerd bestuurder van Voka. “Er woedt een oorlog in Europa. In de landen rondom ons wordt daarom een voorzichtig beleid gevoerd en worden de lonen gematigd. In België zien we door de automatische loonindexering de loonkostenhandicap met onze buurlanden zienderogen oplopen, ten koste van onze economie en welvaart. We spelen met vuur en de rekening zal later dubbel betaald worden.”

Unizo zit op dezelfde lijn. De stijging van de reële lonen in België is de volgende twee jaren de hoogste in Europa, maar toch willen de vakbonden méér en organiseren ze bij de vleet stakingen en betogingen, klinkt het daar. 

“Door op straat te komen tegen de ‘algemene malaise’ wordt die alleen maar groter”, zegt Danny Van Assche, de topman van de ondernemersorganisatie. “Bedrijven en hun werknemers worden weer ongewild getroffen door het platleggen van het openbaar vervoer en de onverwachte sluiting van sommige scholen.” Volgens Van Assche zal de “algemene malaise” daardoor alleen maar verergeren, “en het is ook niet meteen een uitgestoken hand voor sociale dialoog”. 

Ook premier Alexander De Croo (Open VLD) heeft weinig begrip voor de actiedag in de openbare sector. “In België is de koopkrachtcompensatie automatisch in tegenstelling tot in andere landen. In Nederland start men nu pas met onderhandelingen over een compensatie”, zei hij in de ingekorte versie van ‘De Ochtend’ op Radio 1.

De eerste minister erkende dat de hoge inflatie voor niemand gemakkelijk is. “Ik heb begrip voor de bezorgdheid van de vakbonden”, maar de koopkrachtcompensatie is in ons land veel beter geregeld dan in andere landen, klonk het. “We moeten allemaal mekaar goed vasthouden, zowel bij de overheid als in de private sector”, aldus nog De Croo.