‘Testen, testen, testen’, bij iedereen en overal, uitbraak of niet: welkom in het nieuwe Chinese normaal

Een 1 of een 2: dat moet op Liangs telefoon staan. Liefst een 1, dan voelt ze zich meer op haar gemak. Staat er een 3 naast haar gezondheidscode, dan mag ze haar kantoor niet meer binnen. “Ik heb gehoord dat sommige collega’s in die situatie zaten”, zegt Liang, een dertiger die in het centrum van Peking werkt. “Zij werden gevraagd terug naar huis te gaan en dan thuis te werken of een vrije dag te nemen.”

Liang, die alleen met haar achternaam in een buitenlandse krant wil, staat met een collega in de rij voor een PCR-test, om de teller op haar telefoon weer op nul te krijgen. Iedere 48 uur moeten ze zich laten testen, net als iedereen in Peking, anders mogen ze nergens binnen. Sommige inwoners rapporteren dat ze zonder geldige test – een of twee dagen oud, geen drie – zelfs hun eigen wijk niet in mogen.

Zo strikt zijn ze niet in Liangs wijk, maar wel op haar werk. Dus staat ze elke twee dagen in de rij voor het PCR-teststation aan de voet van haar glimmende kantoortoren. Normaal duurt het amper tien minuten, maar vandaag bijna een half uur, in de bloedhete zon. Vervelend? “Ach, we zijn eraan gewend, we hebben ons ritme gevonden”, zegt Liang. “Er is niets aan te doen. Het is een vereiste van de overheid.”

Aan de lopende band de hele bevolking testen: dat is de nieuwe manier waarop de Chinese overheid covid onder controle wil krijgen. Het strakke testregime geldt niet alleen in Peking, maar in minstens achttien grote steden in China, met bij elkaar 200 miljoen inwoners. Alleen het ritme varieert: van elke twee, drie of vijf dagen tot elke week. Duiken er besmettingen op in een stad, dan wordt het tempo verhoogd tot elke 24 uur.

‘Genormaliseerd testen’, zoals de Chinese overheid het noemt, is bedoeld om lockdowns te voorkomen, nu het zerocovidbeleid door omikron op de proef wordt gesteld. Door de hele bevolking continu te testen, ook als er geen uitbraak is, wil de overheid besmettingen opsporen nog voor ze zich kunnen verspreiden. Zodat het zerocovidbeleid kan doorgaan zonder de economie ingrijpend te schaden.

Chinese staatsmedia berichten vol trots over de logistieke krachttoer achter de testcampagne: dankzij tienduizenden teststations en laboratoria kan China tegenwoordig 57 miljoen proefbuisjes per dag verwerken, tegenover 1,26 miljoen in maart 2020. Met tien stalen per buisje betekent dat een capaciteit van 570 miljoen mensen per dag. “In het hele land kun je je snel, gratis en gemakkelijk laten testen”, aldus de China Daily. “Tot wel drie keer per week.”

Maar in kleinere Chinese onlinemedia klinken bedenkingen bij het nieuwe testbeleid. Medici twijfelen aan de efficiëntie, aangezien geen enkele PCR-test 100 procent betrouwbaar is, en vrezen dat de lange rijen zelfs tot extra besmettingen kunnen leiden. Het grootste bezwaar: het prijskaartje. Volgens economen kan dit testbonanza de Chinese overheid 0,9 tot 2,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) kosten. Wie gaat dit betalen? En wie profiteert ervan?

Het startschot van het ‘genormaliseerd testen’ werd begin deze maand gegeven. Vicepremier en ‘chef zerocovid’ Sun Chunlan kondigde toen aan dat elke stad met meer dan 10 miljoen inwoners zogenoemde ‘15-30-testcirkels’ moest invoeren: elke inwoner moet binnen 15 minuten loopafstand een teststation kunnen vinden en daar binnen 30 minuten getest worden. Op apps zien inwoners de dichtstbijzijnde testpunten en de actuele wachttijden.

In Peking is die 15 minuten loopafstand geen probleem: je struikelt er zowat over de testpunten. Op straathoeken, in parken, op brede trottoirs: overal zie je lange rijen mensen, wachtend voor blauwe of rode paviljoententen, waaronder testpersoneel in witte beschermingspakken beschut zit voor de zon. Vrijwilligers in blauwe doktersschorten manen de wachtenden twee meter afstand te houden.

De rijen vallen op in een stad die verder leeg aandoet. Het zerocovidregime in Peking werd afgelopen weekeinde versoepeld, maar scholen en restaurants zijn nog gesloten, veel inwoners moeten nog thuiswerken en beperkingen worden nu op wijkniveau toegepast. De straten zijn ongewoon rustig; af en toe rijdt een sproeiwagen met desinfectiemiddel voorbij. Op de brede trottoirs spelen kinderen badminton en verkopen restaurants afhaalmaaltijden. Zitplaatsen zijn met linten of hekken afgezet.

De wachttijd van 30 minuten is minder evident: inwoners zeggen gemiddeld een kwartier kwijt te zijn, maar soms moeten ze urenlang wachten. Op sociale media wordt geklaagd: de test is dan wel gratis, maar de tijd in de rij kost ook geld. Veel mensen voelen zich opgejaagd, alsof ze in een videogame meespelen en elke 48 uur ‘hun leven moeten verlengen’. Alsof ze een ‘houdbaarheidsdatum’ hebben, ‘korter dan die van een brood in de supermarkt’.

Ook Liang en haar collega geven toe dat ze soms wat zenuwachtig worden en zich vaker laten testen dan strikt vereist. Als ze een afnamestation zonder rijen zien, pikken ze snel een extra testje mee. “De resultaten komen niet altijd even snel, dus het is geruststellend om het vaker te doen dan nodig”, zegt Liu, de jongere collega van Liang. Volgens instructies van de overheid moeten resultaten binnen zes uur op je telefoon staan, maar dat gaat niet altijd goed.

Al dat testen kost een stevige duit. Volgens Soochow Securities zou de invoering van ‘genormaliseerd testen’ in alle grote steden van China op jaarbasis 236 miljard euro kosten, 1,5 procent van het Chinese bbp. Een berekening van de Japanse bank Nomura komt uit op 0,9 tot 2,3 procent. “Dat is dertien keer de brug van Hongkong naar Zhuhai en Macau”, aldus de financiële denktank Zhiku in een artikel, verwijzend naar een van China’s duurste infrastructuurwerken.

Staatsmedia argumenteren dat een lockdown veel meer kost en dat systematisch testen dus geld uitspaart. Maar de vraag is wie voor de factuur opdraait. De nationale zorgverzekering, die bij uitbraken de PCR-tests vergoedt, liet onlangs weten dat ‘genormaliseerd testen’ niet onder haar verantwoordelijkheid valt. Daarmee komt de rekening terecht bij lokale overheden, die door economische tegenvallers dit jaar veel minder inkomsten hebben.

In sommige steden blijken de testrondes uit het budget voor armoedebestrijding of infrastructuurwerken te worden betaald. Lokale overheden “sluizen belangrijke middelen weg van hun economische groei om ze aan testen te besteden”, aldus Andrew Collier, directeur van onderzoeksbureau Orient Capital Research, in de Financial Times. “Hun economieën zullen in nog slechtere staat zijn dan ze al waren.”

De winnaars van de testhausse zijn de grote laboratoria in China, waaronder ook privébedrijven. Hoewel de vergoeding per test de afgelopen tijd sterk daalde, wordt in de sector geld als slijk verdiend. De vier marktleiders noteerden in 2020 een omzetgroei van 199 tot 1.203 procent. Testbedrijf Yunkang Group, dat in 2019 nog verlieslatend was, meldde in zijn beursprospectus voor de afgelopen twee jaar winstmarges van 63,6 en 56,8 procent.

Waar veel kan worden verdiend, ligt misbruik op de loer. In Shanghai en Anhui werden vorige maand drie laboratoria geschorst nadat ze opvallend veel valse positieven hadden gemeld. In Peking worden drie laboratoria ervan verdacht proefbuizen te hebben gemengd, om tijd en geld te winnen. Zes medewerkers en drie ambtenaren worden vervolgd en meer controles zijn aangekondigd.

Critici vrezen dat er zich onder de laboratoria cowboys bevinden, die dankzij overheidsrelaties contracten hebben gekregen en er nu belang bij hebben positieve gevallen te melden. “Als er geldbelust privékapitaal wordt geïntroduceerd in het genormaliseerd testen en er onvoldoende controle is, is er niemand die nog weet wanneer deze epidemie zal eindigen”, aldus een anonieme medewerker van een medisch bedrijf op de nieuwssite Jiemian News.

Dat ‘genormaliseerd testen’ niet snel zal verdwijnen uit China, blijkt ook uit de bouw van permanente testkiosken in Shanghai en Hangzhou. En in Peking zijn sinds deze week vaste testcontainers in gebruik genomen. Zelfs Liang en Liu, geduldig wachtend in de rij, zien dat niet helemaal zitten. “Eén keer per week, dat is acceptabel”, zegt Liang. “Maar als we langere tijd elke 48 uur moeten testen, dan wordt het lastig.”