Belangrijke dag voor het onderwijs: vernietigt het Grondwettelijk Hof de nieuwe eindtermen?

Midden jaren negentig is vastgelegd wat leerlingen minstens moeten kennen en kunnen in het secundair onderwijs. Meer dan twintig jaar later werd het tijd om die eindtermen aan te passen aan de 21e eeuw. Daarvoor ontwikkelde het Vlaams Parlement zestien sleutelcompetenties waarmee commissies van leerkrachten, experten en onderwijskoepels aan de slag zijn gegaan om de  nieuwe eindtermen vast te leggen.

Een belangrijke keuze bij die nieuwe eindtermen is om de algemene basisvorming uit te breiden met onder meer extra aandacht voor wetenschappen, techniek en wiskunde. Ook leerlingen in het beroepssecundair onderwijs krijgen daarom een breder basispakket.

Daarnaast moeten studierichtingen in het secundair onderwijs beter aansluiten bij gelijkaardige richtingen in het hoger onderwijs. Als je humane wetenschappen volgt, zal je met de nieuwe eindtermen bijvoorbeeld meer aandacht voor statistiek krijgen omdat dit een struikelblok blijkt in de universitaire opleiding psychologie.

Sinds dit schooljaar krijgen de leerlingen van het derde middelbaar les volgens deze nieuwe eindtermen. Ook in het eerste en tweede middelbaar kregen deze leerlingen al als eerste met nieuwe eindtermen te maken. Die eindtermen van de eerste graad staan vandaag niet ter discussie. De vernieuwing voor het vierde middelbaar gaat normaal gezien in vanaf september bij de start van het nieuwe schooljaar.

Aan de nieuwe eindtermen is twee jaar gewerkt door zo’n 230 mensen uit het onderwijs in verschillende commissies. Ook de onderwijskoepels waren daarbij vertegenwoordigd.

Toch is de grootste onderwijskoepel, Katholiek Onderwijs Vlaanderen, niet tevreden met het resultaat. Er zijn volgens de koepel namelijk zoveel eindtermen uit de verschillende commissies gekomen dat er geen ruimte overblijft voor een eigen pedagogisch project. Daardoor komt volgens de koepel de vrijheid van onderwijs in gevaar.  Ook de Federatie van Steinerscholen stapte om die reden naar het Grondwettelijk Hof. 

Er is ook de vrees dat leerkrachten zoveel leerstof moeten behandelen, dat ze geen tijd hebben om bepaalde lessen uit te diepen, waardoor de kwaliteit van de lessen daalt.

Het Gemeenschapsonderwijs (GO!) en het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen zijn dan weer wel tevreden met het geleverde werk en zijn bij het Grondwettelijk Hof tussengekomen om de nieuwe eindtermen te verdedigen.

Door de nadruk op een brede, algemene vorming bij de nieuwe eindtermen blijft minder tijd over voor de praktijkvakken. Dat maakte scholen met technische, beroeps- en kunstopleidingen ongerust. Hart voor Onderwijs, een vereniging van kunstleerkrachten uit alle onderwijsnetten, trok ook naar het Grondwettelijk Hof.

Een praktijkcommissie kreeg van Vlaams Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) alvast de opdracht om dit schooljaar na te gaan wat de knelpunten zijn bij de uitrol van die nieuwe eindtermen. Maar de commissie heeft een extra jaar de tijd gevraagd om haar conclusies te kunnen presenteren. 

Op die vraag moet deze namiddag een antwoord komen. Oordeelt het Hof dat de nieuwe eindtermen geldig zijn of zijn ze in strijd met de vrijheid van onderwijs en komt het tot een vernietiging?

Ook als de nieuwe eindtermen overeind blijven, is de impact voor het onderwijs groot, voorspelt Johan Lievens, onderzoeker onderwijsrecht aan de KU Leuven. "Dan boet de vrijheid van onderwijs aan kracht in als grondwettelijk recht en kan de overheid minder geremd aan de slag met de nieuwe eindtermen voor het basisonderwijs." Ook de eindtermen voor het basisonderwijs zijn namelijk van de vorige eeuw, maar de gesprekken rond een vernieuwing zitten vast. Voor het Katholiek Onderwijs Vlaanderen zou een vernietiging van deze nieuwe eindtermen dan ook betekenen dat ze een troefkaart in handen hebben bij de gesprekken over het basisonderwijs.

Het Grondwettelijk Hof kan ook minder zwart-wit oordelen. Zo is bij de koepels te horen dat ze ook rekening houden met een gedeeltelijke vernietiging, bijvoorbeeld om de praktijkvakken meer ruimte te geven. Of met een vernietiging met uitstel: als de vernietiging bijvoorbeeld vier jaar wordt uitgesteld, zouden de leerlingen die al sinds het eerste middelbaar les krijgen volgens de nieuwe eindtermen hun traject tot het einde van het middelbaar binnen die nieuwe eindtermen kunnen afwerken.

Dan is de politiek opnieuw aan zet om een nieuw decreet uit te werken want de nood aan nieuwe eindtermen blijft hoog. Ook voor het onderwijsveld zelf zal een vernietiging extra werk betekenen.

Want alle leerlingen in het derde middelbaar kregen dit jaar al les gebaseerd op de nieuwe eindtermen, en de voorbereidingen voor de lesmaterialen voor het vierde middelbaar zijn ondertussen ook getroffen. 

Johan Lievens denkt dat een vernietiging dan ook een wrange nasmaak zou nalaten bij de scholen die er al zoveel tijd en energie in hebben gestoken. Om nutteloos werk te vermijden, was er namelijk om een schorsing gevraagd door de partijen die naar het Grondwettelijk Hof zijn gestapt. Dan bleven de oude eindtermen langer geldig. Maar het Hof oordeelde vorige zomer dat zo'n schorsing te veel nadelen inhield.

Wat als je in het derde middelbaar zit en over een tweetal weken met een slecht rapport thuiskomt? Als de nieuwe eindtermen vernietigd worden, kan je dan een B- of C-attest aanvechten omdat je leerstof gebaseerd was op die nieuwe eindtermen? Lievens denkt dat je met die argumentatie weinig kans maakt: "De eindtermen zijn ingevoerd om te kunnen nagaan of scholen voldoende competenties aan hun leerlingen aanbieden om erkend en gesubsidieerd te kunnen worden. Ook zonder eindtermen kan een school motiveren waarom een leerling niet voldoet aan de eisen van een bepaalde studierichting."

Voor de onderwijsinspectie zijn de gevolgen daarom groter.  Want scholen krijgen normaal gezien een sanctie als ze de eindtermen niet naleven, duidt Lievens: "Als de nieuwe eindtermen als juridisch instrument verdwijnen, kunnen scholen hun subsidies of erkenning niet verliezen wanneer blijkt dat ze niet voldoen aan die nieuwe eindtermen. Want dan moeten ze weer voldoen aan de oude eindtermen." Hij vermoedt dat als de eindtermen vernietigd zouden worden, er dan een informele afspraak komt dat scholen voorlopig geen sanctie zullen krijgen wanneer ze toch op de nieuwe eindtermen inzetten.