‘Een subliem geschreven boek dat tussen proza en poëzie in hangt’: 50 perfecte leestips voor de zomer

Delphine Lecompte: ‘Met een zekere weerzin lees ik mijn generatiegenoten’

Laatste boek: Beschermvrouwe der verschoppelingen 2

“Ik begrijp niet waarom men op vakantie luchtige, dwaze, frivole, sentimentele quatsch zou moeten lezen. Men zou net altijd zware, donkere, lugubere, wrede, gewelddadige, experimentele teksten tot zich moeten nemen. Vakantie is het gewone leven, maar dan zonder spreadsheets en fezelende collega’s aan koffieautomaten.

“Het gewone leven is kort. Morgen kan men vertrappeld worden door een pantomimedraak, onthoofd worden in een supermarkt door een schizofrene Bosnische berentemmer of simpelweg geveld worden door een buikaneurysma. Ik lees meestal poëzie: Samuel Taylor Coleridge, Anne Sexton, Gerrit Achterberg, Willem Kloos en de Franse surrealisten. En ik lees natuurlijk ook – met een zekere weerzin – de bundels van mijn generatiegenoten: Finse meisjes van Kira Wuck, Habitus van Radna Fabias, Ik trek mijn species aan van Sasja Janssen, alles van Maria Barnas. Maar ik ga nooit op vakantie. Mocht ik op vakantie gaan, dan zou ik poëzie lezen. En altijd Subhuman Redneck Poems van Les Murray. Nee! Altijd: The Dream Songs van John Berryman.

“Vanaf mijn 27ste tot en met mijn 39ste trokken de oude kruisboogschutter – mijn ex-geliefde – en ik elk jaar naar Audresselles, een vissersdorp aan de Opaalkust. We huurden er een huisje van een joviale, drankzuchtige, hitsige, genereuze, diabetische ex-roadie van Étienne Daho en Johnny Hallyday. Hij was een grote lezer en leende me filosofische boeken over porno en dierenrechten. Maar ook romans van Balzac, Flaubert, Stefan Zweig en Amélie Nothomb. Ik las slordig en knikkebollend, omdat ik een treurige, hopeloze dronkaard was geworden. Ik had ook mijn eigen voorraad boeken mee: John Cheever, Truman Capote, Raymond Chandler, Saul Bellow, Philip Roth en John Updike. Zalige gezonde, wellustige, bezitterige, charmante, (zogezegd) misogyne Amerikaanse hufters.

“In 2017 ging ik voor het laatst met de oude kruisboogschutter naar Audresselles. Ik was een panisch wrak. Ik huilde op het strand. Ik stond ’s nachts op om witte wijn uit een kartonnen doos te drinken. Ik las de Bijbel, maar de Bijbel kon me niet helpen. Maar ik herlas ook De kreeftskeerkring van Henry Miller. Zo slecht!” (DL)

Dimitri Verhulst: ‘‘Under the Vulcano’: ik ga voor poging elf’

Laatste boek: Hebben en zijn

“Ik ga niet op vakantie en ik voel er ook de nood niet toe. Dit jaar dus een gezellige staycation voor mij, wat in feite een beknopte beschrijving is van mijn hele leven. Wat ik alleszins wil lezen deze zomer is de pas ontdekte roman Guerre van Louis-Ferdinand Céline. Er is al vrolijkheid genoeg in deze wereld. Ik ben een grote fan van deze man, ook al kun je dat tegenwoordig niet meer zeggen zonder de verdenking te wekken dat je een gas­kamer achteraan in je tuin hebt staan. 

“Ik ben al een keer of tien begonnen in Malcolm Lowry’s Under the Volcano, maar ik ben er nog nooit doorheen geraakt. Ik vergelijk het altijd met de eerste plaat van Frank Zappa die ik had, Ship Arriving Too Late to Save a Drowning Witch. Ik was een jaar of dertien en ik vond die muziek gewoon lelijk, maar tegelijkertijd besefte ik wel dat ze goed was. En dus legde ik die plaat iedere keer weer op om uiteindelijk een grote Zappa-fan te worden. Met Under the Volcano heb ik dat ook. Ik voel dat het een subliem boek is en dat ik niet in de juiste stemming ben om er doorheen te raken. Dus heb ik een plan voor poging elf. Ik ga ergens zitten waar het pokkeheet is en ik me dagen aan een stuk poepeloere zat kan zuipen.

“Ook op mijn vakantiestapel ligt De atlas van overal van Deniz Kuypers. Hij woont al twintig jaar in Amerika en blijft toch in het Nederlands schrijven. Niemand in zijn omgeving kan zijn boeken lezen, ook zijn vriendin niet. Hij leeft in een totale eenzaamheid binnen het vak dat hij beoefent, en dat boeit me. 

“Als ik al eens op reis ga, is dat in alle onoriginaliteit naar Venetië, en dan neem ik Watermark van Joseph Brodsky mee. Hoeveel keer je ook naar een stad reist, zegt Brodsky, je zult je altijd die eerste keer het best herinneren en je zult altijd proberen om die eerste indrukken opnieuw te voelen. Een subliem geschreven boek dat tussen proza en poëzie in hangt. 

“En dan de laatste, Albert Cossery, Grote dieven kleine dieven: het enige boek van hem dat ik nog niet gelezen heb. Zo min mogelijk werken en zo lang mogelijk op je stoel zitten, met een drankje erbij en eventueel een marihuana­pijpje. I love it.” (MV)  

Heleen Debruyne: ‘Ik wil beter begrijpen hoe het zover is kunnen komen met Poetin’

Laatste boek: De huisvriend

“Ik blijf deze zomer gewoon thuis. Hele verre reizen buiten Europa bezorgen me steeds een cultuurshock. Ik begin dan na te denken over de toeristische industrie en dan is de lol er in feite wel wat af. Ook binnen Europa heb ik dat soms. Bovendien is reizen met een jong kind noch voor de ouders, noch voor dat kind echt een plezier. We wachten wel een paar jaar.

“Omdat ik de laatste tijd voor mijn werk op Klara veel Nederlandstalige romans heb gelezen, wil ik tijdens de vakantie iets heel anders, non-fictie, om het gevoel te hebben dat ik iets bijleer. Omdat ik hem had moeten interviewen, had ik Frans de Waals Anders al gelezen, maar onder tijdsdruk, dus daar wil ik nog eens in herbeginnen. Het gaat over gender, gezien door de ogen van een primatoloog. Ik wist helemaal niet dat een cultureel gegeven als gender bij primaten voorkwam. Toch wel dus, en blijkbaar is er op dat vlak ook een enorm verschil tussen chimpansees en bonobo’s, terwijl zij allebei even nauw verwant zijn aan ons. Wij kunnen dus beide kanten opgaan. 

“In het verlengde hiervan ligt De waarheid over Eva - Hoe ongelijkheid tussen mannen en vrouwen ontstond, dat – hoe grappig – door twee mannen is geschreven, Carel van Schaik en Kai Michel. Het heeft alles te maken met de landbouwrevolutie, maar hoe dat dan precies in zijn werk ging fascineert me wel. 

“Ook De vrouw als zondebok van Silvia Federici staat op mijn leeslijst, over de heksenvervolgingen die een nauwelijks verholen poging waren om vrouwen onder de mannelijke knoet te krijgen.

“Ook de politieke actualiteit laat me niet los. Liever dan elke dag nieuwsupdates over Oekraïne te lezen, wil ik deze zomer beter begrijpen hoe het zover is kunnen komen. Daarom wil ik De toekomst is geschiedenis van Masha Gessen lezen, over Poetin en zijn totalitaire regime. 

“En dan een laatste, een boek dat me al heel lang beschuldigend staat aan te kijken omdat ik het nooit helemaal uitgelezen heb: Het leven van de geest van Hannah Arendt. Dat moet er deze zomer maar eens van komen.” (MV)  

Peter Terrin: ‘Ik vind het belangrijk om boeken fysiek mee te zeulen’

Laatste boek: Al het blauw

“Lezen op reis verandert de ervaring drastisch. Je dagindeling en routine vallen weg, soms zit je al helemaal in een boek ondergedompeld voor het ontbijt. Dat overkomt me thuis niet. (lacht) Je bent ook vergevingsgezinder voor een boek, valt me op. Je herinnert je romans bovendien intenser, door die associatie met een welbepaalde plek. Ik weet nog precies waar ik Atonement van Ian McEwan las: in Normandië, op een heuvel met uitzicht op hagelwitte zeilbootjes. Die spanning, die taal, dat panorama: onvergetelijk.

“Op reis neem ik heel bewust een time-out van het schrijven. Maar het lezen van goede boeken maakt me wel hongerig naar de schrijftafel. Ze stimuleren me om opnieuw aan de slag te gaan. Dan is het fantastisch thuis­komen.

“Ik lees op vakantie geen lichtere, slappe kost, waarom zou je? Ik vind het ook belangrijk om boeken fysiek mee te zeulen: de ervaring van het papier, weet je wel. Ik heb een sterk visueel geheugen, sommige pagina’s zitten haarfijn in mijn geheugen geprent.

“Ga je voor een dikker boek op vakantie, dan kan ik je het aangrijpende Het boek van wonder­lijke nieuwe dingen van Michel Faber aanraden, over een predikant die is uitgeloot om op een verre planeet de lokale bevolking de Bijbel te onderwijzen. Maar zijn vrouw blijft achter, er blijken op aarde tragische dingen te gebeuren en de communicatie is moeizaam.

“Een perfect dun, in één dag te lezen vakantieboek is De troost van vreemden van Ian McEwan, dat zich bovendien in Venetië afspeelt. Het zorgt voor een bevreemdend reisgevoel. En dan is er James Salter, wiens boeken zich aan alle romanwetten onttrekken. Je kunt Lichtjaren af en toe opzijleggen en toch moeiteloos de draad weer oppikken, korte vignetten beitst hij, misschien wel het mooiste, meanderende proza dat er geschreven is. Meer plot-driven is De jagers, over zijn debuutjaren als piloot in de jaren 1950 in Korea. Dat is pas Top Gun in de literatuur. Salter mag altijd in mijn koffer.

“Eén bijzondere thriller wil ik zeker meegeven: Hervé Le Tellier met L’anomalie, waarmee hij de Goncourt won. Spannend, verslavend: hij gebruikt alle truken van de foor. Als dit ‘hybride’ boek geen Netflix-serie wordt, dan weet ik het ook niet meer.” (DL)

Saskia de Coster: ‘Voor het eerst in mijn leven gaat Hercule Poirot mee op reis’

Laatste boek: Nachtouders

“Als ik op vakantie ben, lijk ik wel een verwende kleuter die het leuk vindt om zich vuil te maken maar dan wel op het einde van de dag gepamperd wil worden. Vorig jaar was ik in de Portugese Algarve, op de koersfiets, maar dan verlangde ik ’s avonds wel naar wat luxe bij het relaxen. Of ik ga naar Egypte om met de lokale bevolking te praten, dat kan ook. Ergens wil ik ook altijd wel iets op­steken wanneer ik op vakantie ben. Met een strand kun je me geen plezier doen. Dat ben ik binnen het uur beu. 

“Ik weet in feite nog niet waar ik deze zomer naartoe ga, maar ik weet wel al welke boeken ik wil meenemen. Ik zit in de jury van de PBBJ, de Prijs voor het Belangrijkste Boek van het Jaar, waar alleen non-fictie voor in aanmerking komt. Daar ga ik alleszins een lading boeken van meenemen, zoals Wendelmoet Boersema’s Gronings goud, over het gas in de Nederlandse ondergrond, of Het leven van dingen van Warna Oosterbaan, dat puur gaat over hoe wij met objecten omgaan en welke invloed zij op ons uitoefenen. 

“Wat ik zeker ook mee wil, is de nieuwe Ali Smith, Gezelschap, wat een nieuwe triomf in haar schrijverschap heet te zijn. Voor het eerst in mijn leven ga ik ook een paar Hercule Poirots mee­nemen. Voor de NRC ga ik het zomerfeuilleton schrijven en ik wil daar een moordmysterie van maken. Wie beter dan Agatha Christie om me daarbij te helpen? 

“Onlangs zag ik een film van François Ozon, L’Amant double. Een verschrikkelijke film, maar wel gebaseerd op een roman van Joyce Carol Oates, Lives of the Twins. Die film maakte me nieuwsgierig naar de roman, en die wil ik deze zomer dus lezen. 

“Ik wil zeker ook naar de Biënnale van Venetië gaan. Het motto daarvan is ‘The Milk of Dreams’, een verwijzing naar het boek van Leonora Carrington. Ik heb echter net een ander boek van haar besteld, The Debutante and Other Stories. Zo gaat dat bij mij, het ene boek leidt naar het andere en de grens tussen werk en vrije tijd is bijzonder dun.” (MV)

Rob van Essen: ‘Die stugge Houellebecq heeft stiekem een groot hart’

Laatste boek: Miniapolis

“Ik neem altijd vijf dezelfde boeken mee op reis, voor als er eentje in het zwembad valt, want als dat één keer kan gebeuren kan het ook vaker. (lacht) Nee, natuurlijk niet, maar wat ik deze zomer zeker meeneem is Michel Houellebecqs Nader tot de ontreddering, waarin zijn non-fictie van de afgelopen dertig jaar verzameld is en dat een mooi beeld geeft van de ontwikkeling van zijn denken. Ik hou wel van het werk van Houellebecq, een stugge schrijver die stiekem ook wel een groot hart heeft.

“Wat ik ook wil meenemen is Het verdriet van België van Hugo Claus. Ik probeer alle Vlaamse klassieken te lezen en het wordt zo stilaan tijd dat ik deze eens aanpak. Tristram Shandy van Laurence Sterne neem ik vaak mee, ook als ik bijvoorbeeld vanuit Brussel naar Amsterdam spoor. Je kunt er makkelijk hier en daar een stukje uit lezen zonder dat je iets mist. Het is bijna vierhonderd jaar oud, er gebeurt heel weinig in, en toch is het nog zo levendig dat het me hardop aan het lachen kan brengen. Dat vind ik echt wonderbaarlijk.

“Voor de volgende ga ik een beetje vals spelen, want Douglas Adams’ verzamelde Hitchhiker’s Guide to the Galaxy bestaat in feite uit vijf banden. Een jaar of vijf geleden las ik het eerste deel en dat was een geestverruimende ervaring. Als je kunt verzinnen dat de hele planeet Aarde opgeheven moet worden omdat ze in de weg ligt voor een afrit van de intergalactische snelweg, dan durf je wel, als schrijver. Adams is het bewijs dat je echt alles kunt verzinnen zolang je het maar goed opschrijft. Dan krijg je de lezer wel mee. Na dat eerste deel wil ik nu ook de andere lezen. Net als de Complete Short Stories van J.G. Ballard, van die postapocalyptische verhalen die spelen in een wereld die ten onder gaat aan te weinig of te veel water en die vandaag de dag wel heel erg relevant zijn, natuurlijk.” (MV) 

Sien Volders: ‘Ik lees bij voorkeur oude, overleden, mannelijke auteurs’

Laatste boek: Oogst

“Mijn truc bestaat eruit om op vakantie mijn leestempo zo hoog mogelijk te krijgen, om de rest van het jaar op die snelheid te kunnen teren. Ik ben een veellezer onderweg en wil losgekoppeld raken van de werkelijkheid. Daarom bepaal ik op voorhand liefst de volgorde van wat ik lees. Het is alsof je een berg opklimt en daarna met de wind in de rug de afdaling inzet: zo wil ik lezen, na de inspanning mag er een beloning volgen. (lacht) Een hoog tempo maakt dat nadien ook taaiere, trage boeken lukken, zoals Mircea Cărtărescu’s De wetenden.

“Mijn schrijfwerk laat ik achter op reis. Maar natuurlijk zie je weleens scènes voor verhaal­lijnen opdoemen of landschappen die je inspireren. En omgekeerd: een gelezen boek drijft je de wereld in. Deze zomer gaan we naar de Fae­röer-eilanden, en dat is rechtstreeks te danken aan Johan Harstads Buzz Aldrin, waar ben je gebleven?, waar de eilanden een prominente rol in spelen.

“Ik lees bij voorkeur oude, overleden mannelijke auteurs die dicht bij de natuur staan: Beppe Fenoglio of Giovanni Verga, met hun robuuste personages. Bovendien vind ik het grappig om ‘in contrasten’ te lezen. Op het bloedhete Sicilië de IJslandse Nobelprijswinnaar Halldór Laxness en zijn koude winterepossen tot mij nemen bijvoorbeeld. Of Boven is het stil van Gerbrand Bakker, waar dan weer de grauwe Nederlandse zompigheid regeert. Een literaire airco. Ik herlees ook graag boeken, zoals je een favoriete song keer op keer beluistert. Ik heb dat met Sula van Toni Morrison. De opbouw van haar hoofdstukken in die novelle is meesterlijk.

“Een recente ontdekking zijn de romans van de Ier Joseph O’Connor, die ik werkelijk verslonden heb. Hij is een broer van Sinéad O’Connor. Wonderlijk hoe zijn personages me aan de ribben blijven kleven. Voor een optreden met Thomas Heerma van Voss op de Gentse Feesten ben ik Eerste liefde van Ivan Toergenjev aan het herlezen. Ontzettend benieuwd wat dat nu nog teweegbrengt.” (DL)

Simone Atangana Bekono: ‘Een uur filosoferen terwijl je naar de zee zit te staren’

Laatste boek: Confrontaties

“Vakantie staat voor mij gelijk aan de zee, en dan maakt het me niet uit of het een rustig strand is of een groot resort. Ik lees dan meestal poëzie, of zaken waar ik plezier aan beleef, omdat ik mijn aandacht moeilijk bij romans kan houden en het tenslotte wel vakantie is. Bovendien val ik gewoon vaak in slaap op het strand. 

“Ik neem zeker Waar is het lam? van Mustafa Stitou mee, zijn eerste bundel in vijf jaar. Ik heb er wel al wat uit gelezen en ik vond het steengoed. 

“Op het stapeltje ligt ook Alara Adilows Mythen en stoplichten. Het is haar debuut en ik ben er al een hele tijd op aan het wachten. Ze is goed bekend in de poëziewereld en stond in 2019 in de finale van het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam.

“Vorig weekend was ik in Rotterdam op Poetry International en ik zag daar een voordracht van de Japanse dichteres Takako Arai, heel bizar, omdat ze verschillende geschiedenissen en stemmen met elkaar in discussie liet gaan. Ik heb de bundel Factory Girls gekocht. 

“Nog poëzie is Etel Adnans Journey to Mount Tamalpais. Zij komt uit Libanon, maar woont al heel lang in Californië bij een berg, die Mount Tamalpais dus. Ze heeft kalligrafieën gemaakt over die berg en er een essay bij geschreven, heel filosofisch. Als je een gedicht van haar leest, kun je er nadien nog een uur over filosoferen terwijl je naar de zee zit te staren.

“En ook al zijn romans niet makkelijk te lezen op het strand, toch neem ik Jane Austens Persuasion mee. Ik lees nooit romans die over de liefde gaan, ik weet niet wat dit over me zegt, maar opeens had ik zin om het toch te doen. Bijzonder aan Persuasion is dat het niet over een meisje gaat dat verliefd wordt op een man, maar over een vrouw die lang geleden verliefd was op iemand, die opeens haar leven weer inkomt. Ik vind dat een wat volwassener liefdesverhaal.” (MV)

Stefan Hertmans: ‘Richt eens de blik op onze Franstalige Belgen’

Laatste boek: Wij waar geen eind aan komt

“Ik lees tijdens de vakantiemaanden niet plotseling met een andere ingesteldheid. Ik laat me leiden door wat zich op de boekenstapel aandient. Maar omdat we in de zomer vaak in Monieux vertoeven, is mijn lectuur logischerwijze veel Franser gekleurd. In ons huis daar heb ik een ruime Franse bibliotheek – daarbij heel wat delen uit de mooie NRF-reeks van Gallimard, mijn Parijse uitgever. 

“Maar ook de Franstalige Belgische literatuur is absoluut de moeite waard. De afgelopen maand heb ik intens getoerd met Une ascension (De opgang) door Frankrijk en Wallonië. Het is pijnlijk te merken hoe weinig interesse Vlaamse lezers tonen voor Franstalig-Belgische auteurs. Terwijl heel wat Waalse en Brusselse lezers de boeken van Tom Lanoye, David Van Reybrouck, Dimitri Verhulst en mij op de voet volgen. Maar bij ons? Het laatste boek van de grote Caroline Lamarche, Nous sommes à la lisière (Van dieren en mensen) blijft hier jammer genoeg onbekend. Ook haar Carnets d’une soumise de province vind ik nog steeds een indrukwekkend boek.

“Het is jammer dat we onze blik steeds maar weer uitsluitend op de Angelsaksische wereld richten. Zal ik daarom enkele Waalse auteurs aanbevelen voor de zomer? Lees Apprendre à lire van Sébastien Ministru, een prachtig verhaal over zijn analfabete vader die wil leren lezen. Indrukwekkend vond ik Le septième cercle van André-Joseph Dubois, die het leven van een Belgische huurling en ex-degrellist beschrijft, een opportunist die zelfs zijdelings betrokken raakt bij het complot tegen Lumumba en later Che Guevara. Dubois beschrijft het milieu van internationale, cynische gangsters met verve. 

“Ik las ook de in Wallonië gevierde Armel Job, die in Une drôle de fille een licht achterlijk meisje ten tonele voert dat wordt uitbesteed aan een bakker en begiftigd blijkt met een wonderlijk zangtalent. Hij beschrijft meesterlijk de sfeer van achterklap en bekrompenheid in een Waals stadje. En ten slotte maakte ik onlangs kennis met een boeiende Franse schrijfster: Maylis Besserie, die in Le tiers temps de laatste dagen van Samuel Beckett evoceert en er de Prix Goncourt du Premier Roman voor kreeg. In haar laatste roman, Les amours dispersées, beschrijft ze de perikelen rond het verloren gegane lijk van W.B. Yeats.” (DL)

Tülin Erkan: ‘W.F. Hermans bereidt me voor op de Zweedse muggen’

Laatste boek: Honingeter

“Deze zomer ga ik naar Zweden. En natuurlijk spookt het geweldige Nooit meer slapen van Willem Frederik Hermans door mijn hoofd: de alomtegenwoordige muggen, de verschrikkelijke tocht van het hoofdpersonage. Dat kan tellen qua voorbereiding. (lacht)

“Op reis is mijn favoriete bezigheid observeren. Ik neem best wel een behoorlijke hoeveelheid boeken mee, maar of ik ze effectief uitlees? Altijd afwachten. Uiteraard beïnvloedt de plek waar je leest je lectuur. In Lissabon raakte ik in de ban van John Berger, Here Is Where We Meet, dat zich daar voor een stuk voltrok.

“Ik kijk en luister graag af. Het is schrijven in je hoofd. En dan volgt het schrijven op papier, met die noodzakelijke afstand. Zo deed ik het voor mijn debuut Honingeter – observeren in de luchthaven van Istanbul – en zo doe ik het voor mijn volgende roman. Toch doe ik niet aan waarnemingsschrijven. Ik wil de werkelijkheid niet vatten, ik wil ze vervormen. Ik raak dus wel geïnspireerd op reis: restantjes die ik mee naar huis neem en waar ik verder op kauw. En als je in een schrijfproces zit, laat het je nooit los. Dan neem je je manuscript met je mee, dat achtervolgt je gewoon.

“Op mijn reisstapel ligt Te waar om mooi te zijn van Frank Westerman. Ik ben fan van zijn non-fictie. Dit zijn reportagereizen naar het onwaarschijnlijke, maar Westerman weet altijd te prikkelen. Mijn vriend raadde me wandelschrijver Robert Macfarlane en Underland. A Deep Time Journey aan, die zich verdiept in de onderwereld, zowel de mythologie als de geschiedenis. Je krijgt er claustrofobie van! 

“Ik lees op reis ook graag in de oorspronkelijke taal, vooral in het Frans. Vorige week zat ik op een lezing over taal en identiteit samen met de Frans-Koreaans-Zwitserse Elisa Shua Dusapin, die zelfs met een National Book Award is bekroond. Vreemd genoeg bleken er talloze thematische gelijkenissen tussen onze boeken te bestaan. Ik had nog nooit van haar gehoord, maar nu wil ik haar pas vertaalde Winter in Sokcho absoluut lezen.” (DL)