Een aardbeving van 6.1 is zwaar, maar zo zijn er wel meer: waarom zijn er dan toch zoveel slachtoffers in Afghanistan?

Volgens diverse bronnen had de hevigste schok vannacht een magnitude van 5.9 tot 6.1. Vanaf een cijfer van 6.0 spreekt men over een zware aardbeving, maar dat kan veel erger. Minder dan dat noemt men een matige schok. Let wel: de schaal stijgt wel fors: een aardbeving van 6 is tien keer sterker dan een van 5 enzovoorts. 

Een beving van die kracht is dus zwaar, maar hoeft niet dramatisch te zijn, zoals nu blijkbaar wel het geval is in Afghanistan. Op de redactie krijgen we geregeld berichten over dergelijke schokken en in de meeste gevallen komen die niet in het nieuws omdat een beving van die omvang vaak ook weinig of geen slachtoffers maakt of schade aanricht, omdat er in die streek weinig mensen wonen of omdat de beving op grote diepte plaatsvond. In dat laatste geval wordt het effect van een zware beving op grote diepte fors gereduceerd aan de oppervlakte.

De schok in Afghanistan vond plaats op een diepte van slechts 10 kilometer. Dat is zeker voelbaar aan de oppervlakte, maar hoe dieper hoe minder de impact. Aardbevingen zijn gemeten tot 700 kilometer diep.

Er zijn nog factoren, en dan aan de oppervlakte. Zo is het gebied waar de schokken plaatsvonden bergachtig en nogal geïsoleerd. Door armoede, jaren van conflicten en onderontwikkeling zijn veel huizen slecht gebouwd of met weinig kennis van zaken. Die storten dan ook gemakkelijk in, of dorpen op bergflanken worden bedolven door puin dat door de schok naar beneden komt. 

De getroffen regio rond de stad Khost is een erg ruig gebied, vertelt VRT NWS-journalist Jens Franssen, die onlangs in het getroffen gebied was. "Vanuit de hoofdstad Kaboel is dat een reis van een uur of 5 met de auto. Het is een heel zware reis, want er loopt maar één asfaltweg naartoe en je moet over een bergpas van meer dan 3.000 meter. Als je dan een aardbeving hebt en een aantal bruggen zijn ingestort, dan wordt het heel moeilijk om daar over land hulp naartoe te sturen."

"Maar een groot deel van de infrastructuur, van de vliegtuigen en de helikopters, werkt niet meer. Dus de vraag is hoe snel de hulp in zo’n onherbergzaam gebied zal raken", zegt Franssen. Het is ook nog maar de vraag of de taliban snel buitenlandse hulpverlening zullen toelaten. Pakistan, dat betere voorzieningen heeft, zou volgens hem kunnen bijspringen.

Franssen verwacht dat de dodentol heel zwaar zal zijn. "Je spreekt over kleine dorpen op bergflanken, en van bouwvoorschriften moet je je niet veel voorstellen. We hebben daarnaast ook weinig zicht op hoeveel mensen er in de regio wonen. De officiële cijfers daarover zijn erg verouderd", zegt hij.

De kracht en de diepte van de aardbeving zijn een zaak, maar de manier waarop de hulpverlening al dan niet plaatsvindt, kan dus ook mensenlevens redden of kosten. De streek is erg afgelegen en geïsoleerd, en de middelen en infrastructuur waarover de taliban beschikken, zijn niet om over naar huis te schrijven. Het vorige Afghaanse regime is vorige zomer wellicht als een kaartenhuis in elkaar gestort net om die reden. 

In "De wereld vandaag" op Radio 1 zei journaliste Wilma van der Maten vanavond dat er in Paktika zo goed als niets is. "Het is daar een middeleeuwse bedoening" met mensen die in huizen van modder wonen. Er zijn nauwelijks wegen, scholen of ziekenhuizen en de lokale taliban weten ook niet hoe ze die ramp moeten aanpakken."

BELUISTER: Wilma van der Maten: geen scholen of ziekenhuizen

De kernvraag is nu of Afghanistan -en meer bepaald het extremistische talibanregime dat daar nu aan de macht is- kan beschikken over de tegoeden van de Afghaanse centrale bank. Die waren grotendeels opgeslagen in de Verenigde Staten en Washington heeft die bevroren omdat men niet wil dat de taliban daar toegang toe hebben. 

Wellicht zullen de taliban nu de ernst van de situatie na de beving inroepen om alsnog die tegoeden of een deel ervan "ontdooid" te krijgen. Dat zou het begin kunnen zijn van enige toenadering of erkenning van de taliban, maar verwacht er niet te veel van. De VS zal wellicht niet toeschietelijk zijn nu gebleken is dat de taliban de voorbije maanden opnieuw hebben aangeknoopt met hun brutale regime van in de jaren 90, nu vrouwenrechten (en ook die van mannen) fors zijn ingeperkt door een niet-verkozen regime. 

Ook elders hebben de taliban weinig vrienden: Rusland heeft andere kopzorgen, China in feite ook en zelfs met Pakistan zijn de relaties de voorbije maanden wat verzuurd en bovendien wankelt dat land op de rand van een bankroet. De Golfstaten kunnen misschien wat soelaas bieden en buurland Iran mogelijk ook, maar ook met het sjiitische regime in Teheran kunnen de taliban moeilijk door een deur. Andere opties zijn Turkije dat veel expertise heeft inzake aardbevingen en de vermogende Golfstaat Qatar dat wat (financiële) invloed heeft op de taliban.