1. Hoe houd ik mijn huis koel?

Zet de ramen open, maar wel pas wanneer het buiten koeler is dan binnen. Een tip om de verkoeling wat sneller te laten verlopen, is om beneden de ramen van de gevel die de wind vangt en boven de ramen van de gevel in de windschaduw te openen. Heb je ’s nachts last van de hitte? Zet een ventilator aan het raam, gericht naar buiten. Die zal de warme lucht van binnen naar buiten blazen. Een extra tip is om de vloer even te dweilen voor je gaat slapen. Dat onttrekt warmte van de vloer. Let wel op, zo creëer je ook vochtige lucht. Het dweilen combineer je daarom best met goede ventilatie om het vocht te kunnen laten ontsnappen. Om de hitte overdag buiten te houden, kun je de gordijnen sluiten of kiezen voor buitenzonwering. Met wat aluminiumfolie en knutselmateriaal kun je ook zelf een eenvoudig zonnescherm maken.

   • Hoe houd je je huis koel zónder airco? Enkele trucjes uit de fysica

2. Hoe vermijd ik dat ik ’s nachts geen oog dichtdoe?

Probeer de temperatuur in de slaapkamer zo laag mogelijk te houden, bijvoorbeeld met behulp van een ventilator (zie de tips hierboven om je huis koel te houden).

Vul een sok of katoenen zakje met rijst en plaats dat enkele uren in de diepvriezer. Leg het even voor het slapengaan in bed voor frisse lakens. Je kunt ook een koude doek in je nek, op je voorhoofd of op je polsen leggen om je lichaam af te koelen. Wie plaats genoeg heeft in de koelkast, kan ook zijn lakens en/of hoofdkussen (met een plastic zak errond) even in hun geheel laten afkoelen.

Een douche voor het slapengaan kan helpen – maar let op dat het water niet te koud is. Dan zal je lichaam daarna in gang schieten om de lichaamstemperatuur weer te verhogen en zal je het mogelijk net extra warm krijgen. Beter is het een lauwe douche te nemen.

3. Welke kleding draag ik het best in de hitte?

Draag losse, luchtige kleding. In tegenstelling tot de algemene veronderstelling dat je beter voor lichtere kleuren kan kiezen, zal je het echter niet per se koeler hebben in een wit shirt in plaats van een zwart. In het wetenschappelijke tijdschrift Nature werd in een studie eerder al geconcludeerd dat de extra hitte die door donkere kleding opgenomen wordt, verloren gaat nog voor ze de huid bereikt.

Probeer vooral strakke kleding te vermijden. Wat betreft de stof zijn linnen, katoen en satijn aangeraden. Katoen doet zweet niet op je lichaam, maar in de lucht verdampen, terwijl satijn ook een verkoelend effect heeft. Een hoed of pet kan buitenshuis van pas komen en neem voor de zekerheid ook een trui of sjaal mee voor mocht je in een ruimte belanden met airconditioning en geen verkoudheid wil oplopen.

   • De hitte is daar: wat kan u doen?   

4. Drink ik beter een koud of warm drankje?

Je zou het misschien niet meteen geloven, maar je lichaam koelt sneller (en langer) af na het consumeren van warme dranken. Deze extra hitte in je lichaam is een prikkel om meer te gaan zweten en dat heeft een verkoelend effect. Let wel op, dit werkt alleen bij een lage luchtvochtigheid. Is die hoog, dan zal je zweet niet goed verdampen, valt dus het verkoelende effect weg en is het dus beter om voor een lauw drankje te gaan. Een (ijs)koud drankje wordt daarentegen afgeraden. Terwijl dit in eerste instantie verkoelend aanvoelt, leidt het tot een omgekeerd effect. Je lichaam zal namelijk de afkoeling tegenwerken, waardoor je het al snel warm krijgt. Als je dan toch voor een koud drankje gaat, probeer dan alcohol en suikerrijke dranken te vermijden. Alcohol werkt vochtafdrijvend, vermindert het zweten en leidt er zo toe dat je lichaam met de warmte blijft zitten. Suikerrijke dranken geven daarentegen je lichaam het signaal om alle opgenomen suikers af te gaan breken, wat warmte genereert. Belangrijk is en blijft het om voldoende te drinken, ook wanneer je geen dorst hebt.

   • Kun je van warme drankjes afkoelen op snikhete dagen? 

   • Best koude of warme dranken als het snikheet is?

5. Hoe bescherm ik mijn huisdieren tegen de hitte?

Niet alleen mensen, ook dieren lijden onder hitte. Wie katten of honden in huis heeft, zag hen op warme dagen ongetwijfeld al suf voor zich uitstaren, of zich zo ver mogelijk uitstrekken op de koude tegels van de keukenvloer.

Zorg ervoor dat de dieren een koele, schaduwrijke plaats kunnen opzoeken en plaats hokken van knaagdieren of vogels zeker niet in de zon. Laat de hond niet uit op het heetste moment van de dag. Ga bij voorkeur in het bos wandelen en pas op met asfaltwegen, die kunnen namelijk te heet worden voor de pootjes van je huisdier. Vergeet niet dat honden alleen kunnen zweten aan hun poten en door hevig te hijgen. Geef hen daarom een zwembad, verplicht hen veel te drinken en in de schaduw te gaan liggen.

‘Voldoende drinkwater is een must’, zegt dierenarts Frederik Galle. ‘Ververs het water minstens twee keer per dag. Om het koel te houden, kun je er ijsblokjes in doen of de drinkflessen even in de diepvries steken. Maar het water mag ook niet te koud zijn – dat is niet gezond. Houd er rekening mee dat het water snel verdampt. Voorzie daarom in extra drinkbakken. Let erop dat de dieren ze niet kunnen omstoten.’

Je kunt ook een koelmat of een koelhalsband kopen. Die zijn gevuld met een gel die verkoelend werkt zodra je huisdier erop gaat liggen en er zo druk op wordt uitgeoefend. Kam de dieren, zodat hun vacht uitdunt en minder warmte vasthoudt. Of aai je dieren met natte handen om hen te verfrissen.

6. Hoe bescherm ik mezelf tegen een zonneslag?

Een zonneslag is meestal het resultaat van een combinatie van hoge temperaturen en fysieke inspanning, waardoor onze lichaamstemperatuur, die gemiddeld 36,4 graden bedraagt, stijgt naar 38 of zelfs 40 graden. Op zo’n moment zal ons lichaam alles in werking stellen om opnieuw af te koelen: we zullen beginnen te zweten en ons hart gaat sneller slaan.

Hij gaat gepaard met symptomen als hoofdpijn, duizeligheid, krampen of een misselijk gevoel. Als die de kop opsteken, is het belangrijk om zo snel mogelijk koelte op te zoeken, te rusten en vooral: veel te drinken en eventueel wat zout op te nemen. Hiernaast kunnen ook neurologische symptomen optreden, zoals stuiptrekkingen en verwarring, en tot bewustzijnsverlies leiden. In uitzonderlijke gevallen kan iemand door een hitteslag in een coma terechtkomen, of zelfs overlijden.

Het beste is natuurlijk om een zonneslag te voorkomen, door veel te drinken, geen te zware fysieke inspanningen te doen, niet te lang in de zon te blijven en eventueel een hoed of een sjaal te dragen.

   • Een zonneslag is niet zonder gevaar (en kan zelfs levensbedreigend zijn)

7. Mag ik autorijden met slippers of ander strandschoeisel?

Wettelijk is het niet verboden, al zijn er wel enkele gevaren aan verbonden. Doordat slippers los aan je voeten zitten, kunnen ze onder het pedaal schieten of kun je van het pedaal wegglijden. Hierdoor zou je te laat kunnen remmen, wat het risico op ongevallen doet toenemen. Voorzie in een paar sportschoenen met voldoende grip in je auto, die je snel kunt aandoen wanneer je de weg op gaat.

   • Mag je autorijden met slippers?

8. Wat als ik een mondmasker moet dragen in de hitte?

Kies voor een katoenen en geen synthetisch mondmasker, zo kan de huid beter ademen. Houd er rekening mee dat het sterk aangeraden is om je mondmasker na elk gebruik te wassen. Door het dragen van een mondmasker zul je waarschijnlijk ook meer zweten. Lichtgekleurde maskers kunnen helpen omdat ze minder warmte absorberen. Wanneer je veel zweet, voelt je mondmasker niet alleen oncomfortabel aan, maar houdt het bacteriën ook minder efficiënt tegen. Zorg er dan ook voor dat je een extra mondmasker op zak hebt. Gebruik producten voor zonnebescherming met een lichtere samenstelling dan een zonnecrème en draag zo weinig mogelijk make-up. Als je dan toch make-up draagt, is het belangrijk om de huid ’s avonds grondig te reinigen. Heb je last van een geïrriteerde huid, breng dan thuis een laag herstellende crème aan. Kies voor hypoallergene producten die zacht zijn voor je huid, zoals Aquaphor of Vaseline.

   • Mondmaskers tijdens een hittegolf: waar moet u op letten?

9. Hoe kan ik verkoeling zoeken als festivalganger?

Het Rode Kruis-Vlaanderen heeft enkele tips voor de festivalgangers de komende dagen. Zij raden aan om zonnecrème te smeren, de schaduw op te zoeken, zware inspanningen te vermijden en luchtige kleding te dragen. Hiernaast geven ze het advies om ook te letten op wat je eet en drinkt. Consumeer maaltijden die veel vocht bevatten, zoals soep, fruit en rauwkost en drink voldoende water. Om je lichaam het vocht beter te laten opnemen, raden ze ook aan om in plaats van een fles water in een keer leeg te drinken, geregeld te drinken. Bovendien waarschuwt Rode Kruis-Vlaanderen de festivalgangers voor alcohol: ‘We weten dat veel festivalgangers graag een pintje drinken, maar let toch op met alcoholgebruik als het 30 graden wordt.’

10. Hoe houd ik mijn tent koel op een festival?

Op kampeerblogs kun je vaak verschillende tips vinden. Zet je tent bijvoorbeeld pas open wanneer het buiten koel is en vermijd dit overdag. Net zoals voor kleding het geval is, let je best ook op met de stof. Kies eerder voor een katoenen tent in plaats van bijvoorbeeld nylon, wat minder snel afkoelt. Tegenwoordig zie je ook vaker kartonnen tenten opduiken. Deze isoleren goed en blijven koel.

Staf Roels, professor bouwfysica aan de KU Leuven, heeft ook enkele tips. ‘Een tent gedraagt zich eigenlijk als een miniserre: zonder voorzorgsmaatregelen zal je tent, nadat die een dag in de zon heeft gestaan, aanvoelen als een oven’, zegt hij. Probeer dan ook een schaduwrijke plaats te vinden, al is dit niet altijd even evident op festivals.

Is die ene plek onder de bomen al ingenomen, houd dan rekening met de wind. Zet je tent met de opening in de richting vanwaaruit de wind komt. Een tip is om je tent niet op te zetten in het midden van het festivalterrein, maar aan de rand. Als er geen regen voorspeld is, laat je het regenzeil best ook thuis om de hitte buiten te laten.

Staat je tent dan toch in de volle zon, dan kan een reflecterend zeil een oplossing bieden. De zonnestralen zullen erdoor weerkaatst worden en als je het een tiental centimeters boven je tentzeil hangt, zal een flow van buitenlucht de luchtlaag tussen je tent en het reflecterende zeil doorspoelen. Een eenvoudige tip die wel wat inspanning vraagt, maar efficiënt is, is om je tent in de ochtend neer te laten en in de avond terug op te zetten. ‘Op die manier kan je tent zich niet gedragen als een oven’, laat professor Roels weten.

11. Hoe houd ik mijn eten en drinken koel?

Hiervoor hebben we een truc die altijd werkt. Neem een grote fles water, haal er ongeveer een glas water uit en steek dit dan een aantal uren in de diepvriezer. Wanneer het water een blok ijs is geworden, fungeert dit als het ideale koelelement. Het enige dat je nu nog hoeft te doen, is de fles in een koelzak of -box steken, samen met je eten en drinken. Niet alleen blijft de inhoud hierdoor 24 uur lang fris, maar heb je op het einde van de rit ook nog een fles koud drinkwater.

12. Kies je beter voor warme of koude gerechten? En wat met ijsjes?

Alles wat je eet, zet je spijsvertering in gang en zal dus warmte genereren in je lichaam. Of je kiest voor een warme of koude maaltijd, dat doet er niet toe. Ook een ijsje zal ditzelfde effect hebben in je lichaam. Het enige waar je wel beter op kan letten, is hoeveel je eet, want hoe meer je eet, hoe meer warmte je creëert in je lichaam.

13. Biedt je tuin verkoeling tijdens de hitte?

Eerder werd al naar aanleiding van resultaten van het project CurieuzeNeuzen gewezen op de directe koelkastfunctie van tuinen. Hierbij werd ook al het idee aangehaald van tuincomplexen, die dit effect zouden kunnen versterken. Let op met beton, tegels en stenen: zij houden warmte vast en geven ze zelfs ’s nachts nog af. Een boom of struik daarentegen heeft wel een afkoelend effect.

   • Wat we zelf kunnen doen tegen zomerse hitte: ‘Maak van je tuin een koelkast’

Ook ‘groene’ muren en daken hebben een verkoelend effect op de omgeving. Stad Gent heeft bijvoorbeeld al een pilootproject gestart waarbij Gentenaren een groendak kunnen laten aanleggen. Naast het verkoelende effect, brengen groendaken ook meer biodiversiteit in de stad en houden ze regenwater langer vast.

   • Steeds meer groene daken in Gent: 1,2 miljoen liter extra regenwater op te vangen

14. Is het een goed idee om te sporten als het warm weer is?

Hier is het handig om even een kijkje te nemen bij hoe professionele sporters dit aanpakken. Wanneer de temperaturen tot boven de 30 graden oplopen, wordt het al problematisch. Sporten en veel zweten gaan hand in hand bij zulke temperaturen. Veel water drinken is de boodschap, alleen kan het vochtverlies bij sporten zo hoog zijn dat het moeilijk gecompenseerd kan worden door te drinken. Hiervoor gebruiken sporters als oplossing producten als ORS of oral rehydration salts, die zouten en suikers bevatten.

Verschillende tips van sporters zijn om voor en na een wedstrijd een ijsvest te dragen of een nylonkous met ijsblokjes onder je shirt te steken, al verschillen de meningen rond het gebruik van ijs door het tijdelijke effect ervan. Hiernaast kan je beter ook opletten met zonnecrème tijdens het sporten. Doordat dit een laagje vormt op je gezicht, wordt het moeilijker om door de poriën te zweten en koel je minder snel af.

   • Verkoeling zoeken met de hulp van ijsblokjes en … rijsttaartjes

15. Hoe vermijd ik het pinguïneffect?

Het Agentschap Zorg en Gezondheid roept ook waakzaamheid op en geeft enkele tips om koel te blijven, zoals ‘Zoek zo veel mogelijk schaduw op en vermijd het om op elkaar gepakt te staan in volle zon – je riskeert het pinguïneffect’.

Wat is dat precies, het pinguïneffect? In het wetenschappelijke tijdschrift Accident and Emergency Nursing werd deze term in het verleden geïntroduceerd als ‘de effecten van warmtebehoud op een individu in een menigte’. De term wordt gebruikt om de fysiologische veranderingen in het lichaam als resultaat van crowding uit te leggen. Dit gedrag wordt in de natuur waargenomen bij pinguïns op Antarctica, die door dicht bij elkaar te staan warmte behouden, wat de term ‘pinguïneffect’ verklaart.

Een menigte mensen kan je zien als één lichaam, waarbij de temperatuur in het midden net wat hoger zal zijn dan aan de buitenkant. Hier zal de temperatuur sneller stijgen door warmte die niet kan ontsnappen. De mensen die centraal staan in het ‘lichaam’, zullen hieronder lijden en vatbaarder zijn voor een beroerte. In bepaalde omstandigheden, als er bijvoorbeeld gedanst wordt op een evenement, zal de temperatuur in de kern van het ‘lichaam’ zelfs nog sneller stijgen.

Anticiperen op de situatie is de boodschap. Let vooral op de symptomen van het pinguïneffect: het erg warm hebben, een lage bloeddruk, uitdroging, verward zijn, je flauw voelen, dorst hebben, misselijkheid, … Aan slachtoffers van het pinguïneffect moet zo snel mogelijk EHBO-hulp verleend worden.