We roken meer en straffere cannabis, is dat erg? Prof toxicologie: “Het zijn niet de jongeren die meer roken”

Over geen enkele drug werden doorheen de jaren zoveel liedjes gemaakt als over cannabis. Maar de plant waar Bob Marley, Peter Tosh en co over zongen lijkt in de verste verte niet meer op wat er vandaag gerookt wordt. Volgens een nieuw rapport van UNODC (organisatie van de Verenigde Naties voor drugs- en misdaadbestrijding, red.) ziet men een toename van 40 procent van de THC (de psychoactieve stof in cannabis, red.) in marihuana.

Het klopt wel dat marihuana sterker is geworden als je gaat vergelijken met cijfers van rond de eeuwwisseling, bevestigt toxicoloog Jan Tytgat. “Destijds zat het THC-gehalte rond 4 à 8 procent, maar het overschreed nooit 10 procent. Vandaag blijft het stijgen tot boven 10, met soms uitschieters van 12 à 14 procent. En dat is wanneer het gevaarlijk wordt. Een jongere die een jointje rookt of een spacecake eet met 14 procent THC in zal ongetwijfeld psychoses krijgen.”

Sommige wietsoorten zijn dus nu wel iets straffer, maar dat is niet bepaald een recente ontwikkeling. “Historisch gezien zijn de concentraties vandaag inderdaad hoger dan twintig jaar geleden, maar ze zijn niet nog hoger aan het worden. We spreken eerder van een afvlakking, en ik voorspel dat het gemiddelde THC-gehalte zelfs wat zal gaan dalen. Een dealer heeft namelijk geen enkel voordeel aan cannabis verkopen waar gebruikers hallucinaties van krijgen en niet meer door kunnen functioneren.”

Het rapport schrijft niet alleen dat de gemiddelde THC-gehaltes hoger liggen, maar ook dat het aantal gebruikers toeneemt. Volgens het Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving rookten meer dan 22 miljoen Europeanen het afgelopen jaar cannabis, tegenover respectievelijk 3.5 miljoen, 2.6 miljoen en 2 miljoen mensen die cocaïne, MDMA en amfetamines gebruikten. Daarmee blijft wiet de populairste drug, en de tijden van taboe zijn lang voorbij. De plant siert tegenwoordig vrolijk de verpakking van huidverzorgingsproducten, drankjes en zelfs hondensnoepjes. Wie het niet wil roken, die kan het vapen, slikken of zelfs smeren. 

Het klopt dat cannabis een ‘destigmatisering’ doormaakt, weet Tytgat. “In de jaren zeventig was cannabis nog een class one scheduled drug, zoals heroïne, terwijl het nu veel toegankelijker is. Verschillende landen hebben het geregulariseerd of gelegaliseerd. Wereldwijd wordt er iets meer cannabis gerookt: zo’n 200 miljoen mensen gebruiken wiet, terwijl dat aantal tien jaar geleden nog op 160 miljoen geschat werd. Ik zou niet zeggen dat het gaat om een terugkeer van die klassieke drug, maar het blijft gewoon heel populair. En ik verwacht dat het aantal gebruikers nog meer zal stijgen.”

Ook zijn er steeds meer vrouwelijke gebruikers, stelt hij. “En daarin zie ik een analogie met tabak. Roken was vroeger een exclusieve mannenaangelegenheid. Mannen trokken zich terug in een kamer om sigaren of sigaretten te roken. Historisch gezien hebben vrouwen nadien een inhaalbeweging gemaakt, en met cannabis gebeurt nu hetzelfde. Rond de eeuwwisseling rookte nauwelijks 5 à 10 procent van de vrouwen cannabis, momenteel zit dat aantal al boven de 10 procent.”

In tegenstelling tot wat je zou verwachten is het stijgende gebruik van cannabis niet te wijten aan de jeugd. “Het zijn niet de jongeren die nu meer wiet roken dan twintig jaar geleden. Het zijn juist mensen uit de leeftijdscategorie van dertig- of veertigplus die meer roken dan vroeger.”

^{(Lees verder onder de foto.)}

Het feit dat wiet in sommige delen van Noord-Amerika gelegaliseerd werd, zit daar zeker voor iets tussen. Net zoals het feit dat de verkoop van cannabisproducten die minder dan 0,2 procent THC bevatten, toegelaten is bij ons, net zoals in het grootste deel van Europa. Het gaan dan om zogenaamde CBD-producten met een minimaal psychoactief effect, al moeten we daar toch ook mee opletten. “De ervaring met steekproeven en eigen analyses leert dat er heel vaak overtredingen zijn op dat gebied. Het gaat dan om bloemtoppen en olie waarvan men denkt dat ze qua wetgeving legaal zijn, maar die toch het toegelaten THC-gehalte overschrijden.”

Dat is een praktisch probleem met een wetenschappelijke verklaring, aldus Tytgat. “De plant maakt voorlopers aan van het illegale stofje THC, onder de vorm van zuren. Die bloemtoppen zijn legaal te kopen omdat ze de toegestane gehaltes niet overschrijden. Maar tijdens de bewaring, van soms weken en maanden, droogt de plant. Daardoor vindt er een omzetting plaats die zorgt voor een hoger THC-gehalte. Hoe ouder en droger de plant is, hoe groter de kans dat die 0,2 procent THC overschreden wordt. Wiet is een instabiel product, dus bij controles wordt er toch 2 of 3 procent vastgesteld, tot grote verbazing van veel shopeigenaars.”

Het rapport stelt ook dat zorginstellingen wereldwijd lijden onder het toegenomen cannabisgebruik. Tytgat: “Dat vind ik persoonlijk een beetje overdreven. Strikt genomen is nicotine veel verslavender dan THC. Van nicotine kan je natuurlijk geen hallucinaties of psychoses krijgen zoals van THC. Maar er zijn ontelbare mensen, vooral volwassenen, die kunnen functioneren met cannabis en er bewust mee omgaan.”

“Ik maak mij vooral zorgen over wietrokende jongeren, wiens brein nog volop in ontwikkeling is”, zegt Tytgat. “Ook voor hun fysieke gezondheid: het is slecht voor de longen, en door het roken van wiet maak je kankerverwekkende teer aan. Daar komt nog eens bij kijken dat de jeugd, al dan niet bewust, steeds vaker synthetische cannabis rookt. Die bestaat uit pure, door de mens gemaakte moleculen die een cannabisachtig effect hebben, maar die allang niet meer lijken op wat de plant zelf maakt. Via agressieve marketingcampagnes worden ze verkocht en overspoelen ze ons vanuit Azië.”

Jongeren gebruiken vaak synthetische wiet zonder te weten hoe gevaarlijk het is, zegt Tytgat. “In onze wetgeving werken we daarom sinds 2017 met generische lijsten: we verbieden niet één stofje, maar de hele familie. Anders verandert men telkens een klein deel van de molecule om het toch legaal te kunnen verkopen, en hol je telkens achter de feiten aan. Die nieuwe psychoactieve stoffen, NPS genoemd, zijn veel sterker dan gewone cannabis. De opkomst daarvan is veel verontrustender dan de stijging van het klassiek roken van wiet, dat iets van alle tijden is.”

Om die opkomst van nieuwe psychoactieve stoffen tegen te gaan, pleit Tygat voor regularisatie van de klassieke, natuurlijke cannabis. “Op die manier heb je tenminste controle over de kwaliteit van de cannabis, welke pesticiden er gebruikt worden en welke bacteriën er in de wiet of hasj zitten. Zolang het verboden is, blijft dat een blinde vlek. Door het te reguleren kunnen we het probleem omvatten en aan harm reduction doen.”

“Ik maak vaak de vergelijking met alcohol. Wie een pintje drinkt, ook een drug, kan dat in vertrouwen doen. Kwantitatief weet je dat je na één pintje nog een voertuig mag besturen, omdat je niet boven de toegelaten promille zal zitten. Daarnaast weet je kwalitatief gezien dat je geen slechte alcohol drinkt zoals methanol, waar je blind van wordt. Ook al is alcohol een schadelijke, verslavende stof, dankzij regularisatie worden de risico’s enigszins ingeperkt.”

Er zijn verschillende argumenten om dus ook voor de regularisatie van cannabis te pleiten, besluit de prof. “Dat wil niet zeggen dat we hetzelfde met andere drugs zoals XTC en cocaïne moeten doen. Daarvan kan je, in tegenstelling tot wiet, een overdosis krijgen en sterven. Uiteraard is er bij cannabis ook wel kans op psychoses, zeker bij een jongere die heel sterke, gedoseerde wiet rookt, maar je lichaam krijgt nadien wel nog een tweede kans.”

VERSLAAFD. Mattheus (25) vertelt over zijn wietverslaving. “Je wilt erbij horen, zo is het mijn leven binnengeslopen” (+)

Auteur Danielle (42) over hoe cannabis haar een betere moeder maakt: “Mijn kinderen associëren cannabis met een kalme, aanwezige mama” (+)