Luchtkwaliteit in heel Europa gemeten: twee Belgische steden halen top 50 van beste steden

Zin in een citytrip in eigen land, deze zomer? En dan liefst nog ergens waar je propere lucht inademt? Dan ga je beter naar Luik of Namen dan naar Antwerpen, Gent of Brugge.

Dat blijkt uit een rapport van het Europese Milieuagentschap. Dat verzamelde de fijnstofgehaltes in de lucht van 344 Europese steden. Slechts twee Belgische steden haalden de top 50 met de beste waarden: Luik eindigde op plek 42 met een meetwaarde van 7,7 µg/m³, Namen volgt op plaats 46.

De hoofdstad Brussel staat op plaats 158. De drie gemeten Vlaamse steden eindigden nog lager, met Brugge (172), Gent (217) en Antwerpen (220).

Hoe ongezond zijn die waarden nu precies? Wel, in alle gemeten Belgische steden ligt de vervuiling met fijnstof hoger dan de 5 μg/m³ die de Wereldgezondheidsorganisatie WHO voorschrijft. Maar dat geldt voor zo goed als alle gemeten Europese steden: slechts 11 haalden de lat van de WHO. 

De soepelere Europese norm van 25 μg/m³ bleek dan weer veel haalbaarder. In heel Europa slaagden er slechts drie steden niet in om die te halen: Padua en Cremona in Italië, en Nowy Sacz in Polen.

De Italianen komen er overigens bepaald bekaaid vanaf. Vier van de vijf steden met de slechtste luchtkwaliteit zijn Italiaans. Het land is, na Polen, de grootste uitstoter van fijnstof in Europa. Beide landen zijn samen goed voor een derde van de totale Europese uitstoot.

Dan liever Portugal, dat met Faro en Funchal twee steden in de top 3 heeft. Maar de stad met de allerschoonste lucht ligt in Zweden: Umeå.

Maar terug naar de Belgische luchten: daar hangt dus nog steeds veel fijnstof in. Toch is de uitstoot in ons land al sterk teruggedrongen, met 45 procent tussen 1990 en 2020. Dat ligt in de lijn van de vaststellingen die de Vlaamse Milieumaatschappij VMM vorig jaar rapporteerde voor Vlaanderen. 

De VMM verklaarde die terugval in de fijnstofuitstoot toen onder andere door de dalende uitstoot door het wegverkeer. Dat is een van de grootste bronnen van fijnstof, samen met woningverwarming en energieproductie (door centrales die daarvoor fossiele brandstoffen of houtpellets verstoken).

Het rapport van het Europees Energieagentschap gaat niet alleen over fijnstof. Het lijst ook een resem andere verontreinigende stoffen in de lucht op. Uit die gegevens blijkt dat, naast fijnstof, ook de uitstoot van stikstof de voorbije dertig jaar sterk is gedaald in ons land. België doet zelfs beter dan het Europese gemiddelde.

Onze uitstoot van stikstofoxiden, door de verbranding van fossiele brandstoffen in transport en industrie, is tussen 1990 en 2020 gedaald met 68 procent. Dat is 5 procent beter dan het Europese gemiddelde. En de uitstoot van ammoniak, een verbinding van stikstof en waterstof die vooral wordt uitgestoten door de landbouw, ligt 48 procent lager. Dat is 19 procent beter dan gemiddeld. 

Uit het rapport blijkt tegelijk hoe moeilijk het is om de ammoniakvervuiling onder controle te krijgen. Het noemt het zelfs "de grootste uitdaging" in de strijd om de luchtkwaliteit te verbeteren. Tussen 2019 en 2020, het laatste jaar waarover gegevens beschikbaar zijn, nam de uitstoot in maar liefst 15 Europese lidstaten opnieuw toe. In ons land schommelt die al een tiental jaar rond hetzelfde niveau, terwijl de uitstoot van stikstofoxiden wél blijft dalen.

De ammoniakuitstoot hangt rechtstreeks samen met de omvang van de veestapel, stelt het rapport. Ze komt immers onder andere voort uit de mest van vee en kunstmest. Om die uitstoot verder terug te dringen, moet de veestapel verkleind worden. Alvast de Vlaamse regering is zich daarvan bewust - vraag maar aan alle boeren die de voorbije weken op straat kwamen tegen het stikstofakkoord.

Update 14/07/2022 15:05: Een vorige versie van dit stuk stelde dat Luik de enige Belgische stad in de top-50 is. Dat klopt niet, Namen staat op plek 46.