Politieke hoogspanning in Italië: bevestigt Mario Draghi zijn ontslag als premier? Of is er nog een andere uitweg?
Italië wacht in spanning op een toespraak van premier Mario Draghi in het parlement. Draghi diende vorige week zijn ontslag in, omdat hij een vertrouwensbreuk vaststelde in zijn regering van nationale eenheid. Maar de Italiaanse president weigerde dat ontslag, en stuurde Draghi naar het parlement. Herhaalt hij daar dat hij opstapt en stevent Italië af op vervroegde verkiezingen? Of blijft hij alsnog aan?
Wat is er aan de hand?
Italië beleeft -weer maar eens- een diepe regeringscrisis. Na weken van spanningen binnen de regering van nationale eenheid diende premier Mario Draghi vorige donderdag zijn ontslag in bij president Sergio Mattarella.
Mario Draghi (74), ook wel eens "Super Mario" genoemd, is geen beroepspoliticus, maar een technocraat die boven het partijpolitieke gewoel staat. Hij verdiende zijn sporen als econoom en was tussen 2011 en 2019 voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB).
In die functie moest hij de eurocrisis bezweren in onder meer Griekenland, Portugal, Ierland, Spanje, Cyprus en ook Italië. Volgens sommigen heeft hij die landen met succes in de eurozone kunnen houden.
Anderhalf jaar geleden, in de nasleep van de coronacrisis, werd Draghi aangewezen als premier van Italië. Hij leidt een bonte regering van nationale eenheid, met daarin alle grote partijen, behalve het extreemrechtse Fratelli d'Italia.
Met het einde van de legislatuur in zicht (in het voorjaar van 2023 zijn er verkiezingen gepland in Italië) begint de brede meerderheid echter te verbrokkelen en beginnen sommige partijen zich meer te profileren. Dat is met name het geval voor de sterk gekrompen en intern verdeelde Vijfsterrenbeweging, die deze regeringscrisis heeft uitgelokt.
Draghi diende zijn ontslag in nadat de Vijfsterrenbeweging, de grootste partij in de regering, niet was komen opdagen bij een stemming over een pakket met steunmaatregelen voor bedrijven en gezinnen. De stemming was gekoppeld aan een vertrouwensstemming.
Draghi's regering overleefde de stemming ook zonder de Vijfsterrenbeweging, en is formeel dus niet gevallen. Maar van "nationale eenheid", voor Draghi een voorwaarde om destijds premier te worden, is geen sprake meer. En daarom ziet hij het niet zitten om voort te doen.
President Sergio Mattarella hoopt dat hij wél aanblijft. Hij weigerde het ontslag van Draghi en vroeg om in het parlement te onderzoeken of er nog voldoende steun is om voort te regeren, en van welke partijen.
Opmerkelijk is het wel. Een half jaar geleden was Draghi nog degene die Mattarella overhaalde om -omwille van de politieke stabiliteit- toch een tweede termijn als president te aanvaarden. Nu wil Mattarella op zijn beurt dat Draghi -om diezelfde reden- terugkomt op zijn beslissing om de handdoek in de ring te gooien.
Wat staat er nu te gebeuren?
De voorbije dagen hebben de regeringspartijen druk overlegd over hoe ze verder willen.
BELUISTER - "Maar de "nationale eenheid" is intussen niet verbeterd, integendeel", zegt correspondente in Italië Ine Roox. Net als veel andere waarnemers gaat zij ervan uit Mario Draghi bij zijn beslissing blijft:
Meer dan 80.000 burgers willen dat Italiaanse premier Mario Draghi blijft
Hoe dan ook is het enige wat we vooralsnog met zekerheid weten, dat Mario Draghi vandaag in het parlement een toespraak zal houden, waarin hij uitleg zal geven bij zijn ontslag.
Of er daarna opnieuw een (vertrouwens)stemming komt, is niet duidelijk. Komt die er, en bevestigen alle regeringspartijen hun vertrouwen, dan bestaat misschien de mogelijkheid dat Draghi zijn beslissing herziet.
Wat zijn de mogelijke scenario's?
- De regering-Draghi maakt toch een doorstart: dit is het scenario waar president Mattarella op hoopt, en met hem de leiders van de EU en de financiële markten. In het Italiaanse parlement is centrumlinks voorstander van een doorstart. Maar zelfs een deel van de sterk verdeelde Vijfsterrenbeweging ziet doorgaan toch zitten.
- De regering-Draghi gaat toch voort, met een nieuwe meerderheid: dit scenario wordt weinig waarschijnlijk geacht, omdat Draghi altijd sterk heeft gehamerd op een regering van nationale eenheid, een brede consensus voor de vele hervormingen die hij moet doorvoeren.
- Mario Draghi bevestigt zijn ontslag en vertrekt: president Sergio Mattarella kan zijn ontslag dan niet nog eens weigeren en komt opnieuw aan zet. Het meest waarschijnlijke vervolg zou dan zijn dat hij de kamers ontbindt en dat er vervroegde verkiezingen komen. De Italianen moeten sowieso naar de stembus in het voorjaar van 2023. Als de regering van nationale eenheid van Mario Draghi valt, zullen ze een half jaar eerder al moeten stemmen, in het najaar van dit jaar. De rechtse partijen -Fratelli d'Italia, dat het goed doet in de peilingen, op kop- hopen op dit scenario.
Dreigende instabiliteit?
Dat Italië door een politieke storm gaat, is op zich niet zo'n verrassend nieuws. Het land staat niet bekend om zijn politieke stabiliteit. Maar deze crisis valt wel op een heel ongelukkig moment. Italië, dat een torenhoge staatsschuld torst, worstelt net als andere landen met inflatie en hoge energieprijzen. Het land is erg afhankelijk van Russisch gas. Onder impuls van Draghi is het die afhankelijkheid aan het afbouwen.
Met Draghi aan het roer heeft de Europese Unie er ook vertrouwen in dat de genereuze postcoronasteun die aan Italië is toegezegd -zo'n 200 miljard euro- goed wordt besteed. En dat de deadlines voor de aan het hulppakket gekoppelde hervormingen worden gerespecteerd.
Draghi is, kortom, een factor van stabiliteit en vertrouwen, in Italië maar ook in het buitenland. Als hij opstapt als premier, vrezen velen dat de stabiliteit in Italië (maar ook in de EU) in het gedrang komt.
In een petitie vragen tienduizenden burgers, onder wie veel burgemeesters, hem om aan te blijven. "De petities, smeekbedes en complimenten vanuit Brussel en Washington strekken hem tot eer en volgens zijn entourage vindt hij die ook fijn", zegt correspondente in Italië Ine Roox. "Maar een politieke crisis moet worden opgelost met politieke partijen in het land in kwestie."