‘We moeten realistisch blijven: wie trotseert een stortbui voor een gratis festival?’

Voor een festivalticket tel je al snel enkele honderden euro’s en driekwart nier neer. Maar waarom kun je op sommige festivals, die qua affiche niet moeten onderdoen voor hun betalende evenknieën, voor noppes binnenwandelen? Een buis voor economie, een voorliefde voor communisme of pure goedertierenheid van de organisatoren?

Lennart Janssen (Absolutely Free Festival in Genk): “Op een bepaald moment werden de tickets van de grote festivals onbetaalbaar, terwijl hun line-ups inwisselbaar werden. Toen hebben we AFF uit de grond gestampt, als reactie op de commercialisering.”

Patrick De Groote (Sfinks in Boechout): “Jarenlang waren wij één van de betalende festivals, een kaartje kostte 50 euro. Maar zo’n tien jaar geleden, in de nasleep van de economische crisis, merkten we dat een deel van de bezoekers wegbleef: jonge gezinnen en mensen in een moeilijke economische situatie. De diversiteit daalde razendsnel. Dat kon niet de bedoeling zijn, dus hebben we ons businessplan omgegooid. Sindsdien komen er honderdduizend in plaats van veertigduizend bezoekers. Tienduizenden mensen wílden dus wel komen, maar konden het zich niet veroorloven.

“Dat trekken we door op de weide: in de catering hanteren we een zeer grote prijsvork. Zoals op elk festival zijn er duurdere opties, maar ook met een beperkt budget vind je iets naar je zin. En we hebben drinkwaterkraantjes: zelfs wie geen euro kan uitgeven, is welkom.”

In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is Absolutely Free Festival niet absolutely free.

Janssen: “Dat klopt: dankzij een samenwerking met Bebat, één van onze hoofdsponsors, betaal je ofwel drie lege batterijen, ofwel 3 euro. Maar meer dan 95 procent kiest voor de batterijen, hoor. Volgens Bebat slingeren er in elk huishouden 31 rond. Genoeg vrijkaarten, dus (lacht). Dat past ook perfect in onze filosofie rond duurzaamheid. Op onze weide vind je geen Coca-Cola, maar alleen fairtrade- en lokale producten. We hanteren een zero waste policy en belonen bezoekers die met de fiets komen.”

Festivals horen thuis in de Vlaamse canon en dat hebben ook de overheden door. Steden nemen zelf het heft in handen en trakteren hun inwoners op muziek en vertier.

Kristof Calvo (Maanrock in Mechelen): “In Mechelen willen we graag iets teruggeven aan onze burgers. Niet iedereen kan op vakantie, dus brengen wij de vakantie naar hier. Door dat gratis te doen kunnen we iedereen bereiken. Dat werkt: Maanrock is uitgegroeid tot dé feestdag van Mechelen en omstreken.”

Mathies Wouters (Genk On Stage): “Wie naar Pukkelpop wil, moet enkele honderden euro’s neertellen. Voor veel jongeren uit de wijken is dat niet haalbaar, maar ook zij hebben recht op cultuur.”

Fikse regenbui

De Groote: “Toen we besloten om gratis te worden, moesten we alles herdenken. De grootste aanpassing was het allemaal in eigen handen nemen: de bar, de catering, de sponsoring en zelfs de reclame. Alle tussenpersonen vermijden bespaart ons een bom geld.”

Rekenen jullie nog meer dan andere festivals op vrijwilligers?

Calvo: “Ze zijn minstens even belangrijk als onze headliners.”

De Groote: “In het begin vreesden we voor een grote terugval, maar het omgekeerde gebeurde: tussen onze laatste betalende en eerste gratis editie verdubbelde het aantal vrijwilligers. Zij deelden onze visie over een toegankelijk festival.”

Janssen: “Ik ben als enige in dienst van AFF, ons festival wordt gedragen door vrijwilligers. Een kerngroep van vijftien mensen zet zich het hele jaar in. En we tonen graag onze maatschappelijke betrokkenheid: bewoners van Bethanië, een centrum voor jongeren met emotionele en gedragsproblemen, koken bijvoorbeeld voor de hele crew.”

Hoe gaan jullie om met het grootste onheil voor elk festival: een fikse regenbui?

Wouters: “Dit jaar zaten we weer met knikkende knieën af te wachten, want we hadden maar één overdekt podium. Meer droge plekken zouden van pas komen, maar we moeten realistisch blijven: wie trotseert een stortbui voor een gratis festival?”

De Groote: “Als je 300 euro betaalt voor een ticket, móét je wel gaan. Dat is bij ons niet het geval. Maar onze bezoekers kunnen hun komst wel makkelijk een uur of een dag opschuiven. Op zonnige dagen beslissen veel mensen last minute om toch te komen.”

Janssen: “De laatste jaren hebben we elke euro twee keer omgedraaid, dus we hebben een bescheiden spaarpot. Eén echte regeneditie zouden we overleven, maar twee jaar op rij zou een ander verhaal zijn. Het is telkens weer met ingehouden adem de Buienradar checken.”

Kunnen jullie op de sympathie van artiesten rekenen?

De Groote: “We hebben een aparte onderhandelingspositie en daar is wel begrip voor. We focussen ook op artiesten met een multiculturele achtergrond die graag voor hun gemeenschap willen spelen, zonder financiële hindernis. Bij ons kan dat.”

Wouters: “Veel artiesten stellen zich flexibeler op, maar soms lopen we ook acts mis, net omdat we gratis zijn.”

Calvo: “Sommige bands of hun managers willen niet afzakken naar een festival zonder entreegeld.”

Ligt de focus daarom op kleine, maar talentvolle namen?

Wouters: “We heten Genk On Stage, en dat is ook wat we doen: talent van bij ons in de spotlights zetten. Dat is er in overvloed, denk maar aan Tiewai of Ibe. 70 procent van onze affiche is Limburgs en de helft komt uit Genk.”

Janssen: “Het is onze ambitie een echt ontdekkingsfestival te zijn. Artiesten nemen AFF vaak op in hun groeiplan. Toen Bazart nog een gitaarbandje was, hebben ze ons hoofdpodium geopend, het eerste Belgische optreden van Ross from Friends was bij ons, en ook Oscar and the Wolf passeerde in het begin van zijn carrière. We waarderen het als zij later in hun carrière terugkomen als headliner. Yin Yin stond hier in 2019 op een zijpodium en dit jaar komen ze voor het grote werk.”

Calvo: “Opkomende bands zijn goedkoper, en ze passen ook in onze filosofie. Dit jaar heeft op een zijpodium de Maanrockrally plaats, en de winnaar mag volgend jaar het hoofdpodium openen.

“Die extra podia geven we vaak uit handen aan lokale ondernemers. Enkele jaren geleden hebben we samen met drie Mechelse labels het elektronische podium De Koer opgestart, en sinds dit jaar is dat een afzonderlijk festival.”

Is het niet jammer dat de échte topnamen…

De Groote (onderbreekt): “Ik denk dat er wél topnamen op de affiche staan, alleen niet de commerciële topnamen uit Humo (lacht).”

Wouters: “De Metallica’s en Rammsteins van deze wereld moeten we uiteraard aan anderen laten, maar daar ligt niemand wakker van.”

Calvo: “Het zit in ons DNA om dat niet te doen, anders worden we één van de vele. Nu bezetten we een unieke positie. Met stevige artiesten, hoor: Clouseau, Clement Peerens, The Subs, Compact Disk Dummies…”

Allemaal Belgisch. Een bewuste keuze?

Calvo: “Dat is toevallig. We vieren onze 25ste verjaardag en hebben een aantal sterkhouders uit onze geschiedenis teruggehaald, vandaar.”

De Groote: “Sinds we gratis zijn geworden, focussen we wel op artiesten uit België, of van net over de grens. Maar dat is uiteraard ook om reiskosten te drukken (lacht).”

Op de affiche van AFF staat telkens een surprise headliner. Kun je een tipje van de sluier oplichten?

Janssen: “Daar mag ik contractueel nog niets over zeggen, maar het is écht van headlinerniveau. De tent zal te klein zijn.”

Basisrecht

Hoog tijd voor de eeuwige kritiek: hoe gratis is gratis als jullie subsidies krijgen?

Calvo: “We moeten daar niet onnozel over doen: zonder subsidies draaien we nooit break-even. Toen ik in 2013 voorzitter werd van Mechelen Feest, hing de toekomst van Maanrock aan een zijden draadje, maar dankzij een grondige financiële oefening staan we nu stevig in onze schoenen. We zijn creatief omdat we dat willen, maar ook omdat het moet.”

Wouters: “Het grootste deel van onze inkomsten komt van sponsoring en drankverbruik. Betalende festivals krijgen trouwens ook subsidies, hoor.”

De Groote: “Zo’n kwart van ons budget bestaat uit subsidies, de rest komt van drankverbruik en sponsoring. Die subsidies kregen we ook al toen Sfinks nog een betalend festival was, en we hebben als gratis festival zelfs een paar jaar ongesubsidieerd overleefd, maar we zijn ontzettend dankbaar voor de steun die we nu krijgen.”

Karel Kriekemans is schepen van Evenementen in Genk, thuisbasis van Genk On Stage en Absolutely Free Festival. “Cultuur is de makkelijkste post om op te besparen, maar we weten hoe belangrijk ze is om een samenleving draaiende te houden. Dat merken we aan de buurt van de mijnsite, waar AFF plaatsvindt: die herleeft. AFF krijgt die subsidies niet zomaar, ze maken samen met C-Mine echt een verschil.

“Elk jaar investeren we zo’n 600.000 euro in Genk On Stage en daar zien we ongeveer de helft van terug. Dat zijn serieuze kosten, maar het is het waard. Beschouw het als een investering in de stad en haar imago. Plus: een simpele rekensom leert dat dat geld dubbel en dik wordt terugverdiend als de honderdduizend bezoekers elk 10 of 20 euro uitgeven in de plaatselijke cafés, restaurants, buurtwinkels en bij de standjes van verenigingen.”

Calvo: “Klopt, teruggeven aan de burgers betekent ook teruggeven aan de lokale horeca, die profiteert mee. Maar we merken dat de bezoekers ook de weg naar onze eigen toog vinden (lacht).”

De Groote: “Veel festivalgangers hebben een bepaald budget, en als ze niets aan de tickets moeten besteden, blijft er meer over voor op het festivalterrein. Wie kan, spendeert behoorlijk wat.”

Heeft corona de gratis festivals in hun voortbestaan bedreigd?

De Groote: “In 2020 hadden we heel wat kleine concerten en festivals gepland, die vervolgens stuk voor stuk niet konden doorgaan door de maatregelen. Vorig jaar konden we eindelijk iets op kleinere schaal organiseren, een hele opsteker. Uiteindelijk zijn we er dankzij de ondersteuning en tijdelijke werkloosheid zonder al te veel kleerscheuren door gesukkeld.”

Janssen: “Ik ben op 1 maart 2020 in dienst gekomen en twee weken later ging het land op slot. Dat was een bittere pil. Onze line-up was al voor 95 procent samengesteld, maar toen we zagen wat er in China gebeurde, vermoedden we dat de zomer in het water zou vallen. We hebben wel gewacht op de definitieve beslissing van de overheid, dat maakte het makkelijker om de acts te annuleren.”

Calvo: “Als stadsfestival zaten wij uiteraard in een luxesituatie vergeleken met onafhankelijke organisaties. Ons voortbestaan heeft nooit op de helling gestaan.”

Genk On Stage 2022 zit er intussen al op. Een geslaagde comeback?

Wouters: “Het was een fantastische editie! De drang en het plezier bij de bezoekers waren van nooit geziene proporties. En er waren geen grote incidenten, dat is ook altijd spannend.”

Wat brengt de toekomst?

Janssen: “Wij willen een vaste plek krijgen op de festivalagenda van muziekliefhebbers, regen of niet. Elk jaar krijgen we het compliment: ‘Ik kwam voor twee namen, maar ik heb zes fantastische bands leren kennen.’ Bij ons kun je nu al zien wie er volgend jaar op de grotere festivals staat.”

Calvo: “In Mechelen willen we blijven vernieuwen. Enkele jaren geleden waren we, nog vóór Tomorrowland, het eerste festival dat klassieke muziek aanbood, en dit jaar komt er een skatepark. Zo willen we nog meer mensen van buitenaf aantrekken, want wie één keer komt, blijft terugkeren. Dat heeft voor onze stad enkel voordelen.”

En betalend wordt het nooit?

Calvo: “Niet zolang ik iets te zeggen heb (lacht). Dat is de essentie van Maanrock. Een festival voor iedereen, niet alleen voor festivalgangers.”

Janssen: “Ook wij hebben absoluut geen plannen in die zin.”

Wouters: “Ik zou het graag garanderen, maar zeg nooit nooit. Omdat de organisatie in handen van de stad is, is dat een politieke beslissing. Na de verkiezingen in 2024 kan het in één klap gedaan zijn. Maar ik waarschuw de politici nu al: dat zou geen populaire beslissing zijn in Genk en omstreken (lacht).”

De Groote: “Als Sfinks weer betalend zou worden, ben ik er zeker van dat ons bezoekersaantal een duikvlucht zal nemen. Dat laten we niet gebeuren, want festivals zouden een basisrecht moeten zijn.”

© Humo