Midden tussen de stoeptegels of op een verlaten parkeerterrein of een spoorwegberm: overal duiken exotische soorten op als de hemelboom en de Anna Pauwlonaboom. Het zijn soorten die beter tegen de hitte kunnen dan inheemse planten en zich daardoor ook snel verspreiden.

“In de stad speelt het effect van de hitte-eilanden mee”, zegt ecoloog Jonas Lembrechts (32), die meewerkte aan het doctoraatsonderzoek van Charly Géron van de universiteit van Luik. “Alle stenen oppervlakten absorberen overdag veel warmte. De indeling van de gebouwen zorgt bovendien voor stedelijke canyons, die moeilijker afkoelen. Daar komt nog extra warmte bij van airconditioners en andere menselijke activiteiten. Op warme dagen omhult de hete lucht de steden als een warme deken. Het is er ook droger dan op het platteland, omdat er meer water wegstroomt en het water door de warmte ook sneller verdampt.”

Op dit moment zijn de onderzochte exoten nog geen invasieve soorten, zoals de Japanse duizendknoop, waar iedere gemeente in Vlaanderen mee worstelt. “Maar door de klimaatverandering kunnen het wel invasieve soorten worden, en dat heeft negatieve effecten op de inheemse biodiversiteit. Denk maar aan insecten die moeilijker voedsel vinden.”

Er zijn ook exotische soorten die het slechter doen door de warmere zomers, zoals de Canadese sneeuwbes, die vaak door gemeenten wordt gebruikt als haag of in een berm. “We zien dat die het buiten de stad veel beter doen dan in de stad, waar het voor die soort te warm en te droog geworden is.”

Hittestress

Ook de exotische soorten lijden trouwens aan hittestress. De onderzoekers hebben in heel wat Vlaamse gemeenten, waaronder Antwerpen, Wilrijk, Schoten, Turnhout en Zemst, gemeten hoe snel de planten groeien, hoe goed ze voedsel opnemen en hoe goed het proces van fotosynthese verloopt. “Daaruit kunnen we afleiden hoeveel hittestress ze hebben. Ook die exotische soorten lijden daaraan, maar ze kunnen er beter tegen en zullen er minder snel aan sterven”, zegt Jonas Lembrechts.

Hij vindt het verstandig als groendiensten van steden en gemeenten rekening houden met de klimaatverandering bij de keuze voor bepaalde plantensoorten. “Beuken kunnen bijvoorbeeld slecht tegen de hitte, dus lijkt het geen goed idee om die nog nieuw aan te planten in de stad. In Zemst hebben ze in de hoofdstraat gekozen voor de hemelboom, die oorspronkelijk uit China komt. Een begrijpelijke keuze, omdat die dus wel goed tegen warme en droge zomers kan. Maar je ziet wel dat de soort overal tussen de stoeptegels opduikt, wat zorgt voor extra beheer. Bovendien loop je dus het risico dat de soort invasief wordt. Dat moet zeker opgevolgd worden. We hopen dat we over een paar jaar nog eens naar dezelfde plekken kunnen gaan om te bekijken wat er veranderd is.”

Lembrechts pleit ervoor om in het openbaar domein eerder voor Zuid-Europese soorten te kiezen dan voor soorten uit Azië of Amerika. “De Zuid-Europese soorten matchen beter met ons ecosysteem. Ook in privétuinen kun je daar rekening mee houden. Lavendel kan bijvoorbeeld heel goed tegen droogte. In de steden zien we de afgelopen jaren ook steeds minder nachten met vorst, dus zelfs olijfbomen en sinaasappelbomen zullen hier steeds beter gedijen.”

Het zou zomaar kunnen dat er over een aantal jaar sinaasappelbomen kunnen groeien op de Groenplaats, of olijfbomen in Park Spoor Noord.