Bijna 10 keer zoveel onderaannemers op werf van ingestorte school, sectorfederatie en vakbonden reageren: “Veiligheid op bouwwerven moet beter”

“Elk arbeidsongeval is er één te veel, daar kan geen twijfel over bestaan”, reageert woordvoerder Niko Demeester, gedelegeerd bestuurder van de Confederatie Bouw. De sectorfederatie is vragende partij om de veiligheid op werven te vergroten: zo pleit ze voor de invoering van de construbadge, een visueel identificatiemiddel waarmee iedereen op de werf gecontroleerd kan worden. Ook pleit de confederatie voor meer inspecties en versterkte arbeidsauditoraten. 

Verder is er volgens de confederatie een beperkte rapportering van arbeidsongevallen. “Uit cijfers van het federaal agentschap voor beroepsrisico’s (FEDRIS) blijkt dat het aantal arbeidsongevallen in de bouw de afgelopen vijf jaar sterk gedaald is. In deze cijfers zijn de ongevallen met zelfstandigen en gedetacheerden niet vertegenwoordigd, maar de Confederatie Bouw is vragende partij om deze ongevallen wel te registreren, zodat een volledig en correct beeld van de veiligheidssituatie mogelijk is.”

Toch zijn er ook al een aantal initiatieven genomen om die veiligheid te verbeteren, benadrukt Demeester. “Zoals de beperking van het aantal onderaannemers, maar ook de recent goedgekeurde basisopleiding veiligheid voor arbeiders die werkzaam zijn op werven en die ook in het najaar van toepassing zal worden op zelfstandigen en gedetacheerden." Die basisopleiding moet nieuwkomers in de bouw bewustmaken van alle risico’s waarmee ze op een bouwplaats geconfronteerd kunnen worden, aldus de confederatie. “Onze lokale confederaties organiseren trouwens nu al veiligheidsopleidingen in de meest uiteenlopende talen.”

Ook de vakbonden trekken aan de alarmbel. “De bouwsector in België zal steeds verder verrotten als er geen halt wordt toeroepen aan de illegale en zelfs malafide praktijken die steeds vaker opduiken in verschillende schrijnende dossiers. Het is hoog tijd dat de spelregels veranderen”, zegt Patrick Vandenberghe, voorzitter van ACV Bouw - industrie & energie (ACVBIE).

Ook het ACVBIE wil een versterking van de inspectiediensten en de arbeidsauditoraten en een verhoogde controle op de werven. “We pleiten daarom voor een aanwezigheidsregistratie op de werven, iedereen moet geregistreerd zijn voor elke minuut en de registratie moet digitaal en gecontroleerd gebeuren”, zegt Vandenberghe. “Er moeten ook striktere controles worden uitgevoerd van reglementering inzake detachering. Ten slotte moet er ook een stop komen op derdelanders - het wereldcircus van goedkope arbeidskrachten moet eindigen - en schijnzelfstandigen en schijnvennoten moeten worden aangepakt.”

“Dit dossier toont aan dat er een structureel probleem is in de bouwsector”, vult Maartje De Schutter aan. Zij is secretaris van het ABVV in Antwerpen. “Wat er nu naar boven komt over de werf op Nieuw Zuid is geen uitzonderlijk fenomeen en gebeurt helaas veel vaker. Het volstaat om in die context ook te verwijzen naar een dossier dat de actualiteit ook heeft beheerst, waarin naar voren kwam dat er op de site van Borealis sprake was van mensenhandel.” Volgens het ABVV gaat het vaak om buitenlandse bedrijven die meer in frauduleuze hoek zitten, maar die zitten zo diep verborgen in die keten dat het makkelijk is voor de opdrachtgever of hoofdaannemer om te zeggen dat ze niet op de hoogte zijn van die feiten.

Het ABVV pleit daarom om de keten van onderaannemers verder aan te pakken. “Dan denken we bijvoorbeeld aan een gedeelde verantwoordelijkheid over de gehele onderaannemingsketen, zowel voor het verleden als het heden. Dat is op dit moment niet het geval. Als de problemen zich onderaan de keten voordoen, kunnen we meestal maar één trede omhoog om de schuldigen aan te wijzen." 

Ook vindt het ABVV het merkwaardig dat er zich vaak problemen voordoen op Antwerpse stadswerven, maar dat de stad zijn houding niet wijzigt. “We hebben al meermaals aangekaart dat er wantoestanden zijn op de stadswerven, maar men blijft de eindverantwoordelijkheid volledig in handen leggen van een externe partij leggen. Dus wat ons betreft: gezien de wantoestanden die er zijn, zou de stad beter moeten weten en hopen we dat die zijn verantwoordelijkheid in de toekomst wel neemt en de werven nauwgezetter opvolgt.”

Bouwunie - de unie van het kmo-bouwbedrijf - is het niet eens met de reacties vanuit Confederatie Bouw en de vakbonden. “Uiteraard moeten we er alles aan doen om de veiligheid op onze werven te garanderen. Wij staan open voor voorstellen. Maar meer inspecties of een verplicht badgesysteem zijn in elk geval niet de juiste. Die zijn enkel nuttig na een ongeval, maar werken totaal niet preventief. Wij pleiten voor effectieve maatregelen”, reageert gedelegeerd bestuurder Jean-Pierre Waeytens op de suggesties van de vakbonden en de werkgeversorganisatie. 

“De sociale partners spreken voor hun beurt”, klinkt het nog bij Bouwunie. Net voor de zomer onderhandelden vakbonden en werkgevers in de bouw namelijk over een integraal sectoraal veiligheidsplan. “De gesprekken liepen stroef, maar liepen. Het is dus onbegrijpelijk dat bepaalde partijen vandaag voorstellen lanceren waarover binnen de sector geen eensgezindheid bestaat”. 

Bouwunie is daarnaast ook verbolgen over de uitspraken van de vakbonden dat ‘de bouw aan het verrotten is’. Ze vraagt zich af in welke mate de huidige imagocampagne ‘De Bouw Kijkt Verder’ van werkgevers én vakbonden om meer volk naar de bouw te lokken nog zin heeft, als bepaalde partners zo negatief naar de sector blijven kijken. “Het lijkt wel nestbevuiling of bouwbashing”, aldus Waeytens. 

Bouwunie somt zelf enkele alternatieve voorstellen op, zoals veiligheidsvoorschriften in de taal van elke bouwvakker die op de werf aanwezig is, een bijzondere inspectiedienst voor werven vanaf 10 miljoen euro en de automatische aanwezigheid van een sectorale veiligheidsadviseur op grote werven. De Bouwunie noemt ten slotte de recent verplichte basisveiligheidsopleiding in de bouw “een extra positieve stap”.

“Dat de stad Antwerpen zo slecht op de hoogte is van wie er werkt en wat er op haar werven gebeurd, is schuldig verzuim”, reageert PVDA-gemeenteraadslid Peter Mertens. “De stad moet lessen trekken uit haar manier van werken. Met de PVDA vragen wij nu de 5 bouwdossiers op waar er gewerkt wordt met een Design and Build-formule om zelf de aannemerslijsten te controleren.” De partij wil aan de hand van die lijsten controleren of de aannemers wel degelijk allemaal erkend zijn en hoeveel subniveaus er zich allemaal onder bevinden. 

De verantwoordelijkheid die de lokale overheid had moeten nemen met aanwezigheid op de werfvergaderingen werd niet genomen, meent PVDA tot slot. “De politieke verantwoordelijkheid over het feit dat het stabiliteitsbureau al een half jaar alarmeerde over de constructie van de school, maar dat dit zonder gevolg kon blijven bij de aannemer Democo, is dan ook loodzwaar voor het Antwerpse stadsbestuur. De vraag blijft of de stad in het geval dat ze strenger toezicht had gehouden wel op de hoogte was geweest over de discussies over de stabiliteit en mogelijk wel de werf had laten stilleggen voor verder onderzoek”, stelt Mertens.

Schepen Annick De Ridder (N-VA) zegt in een reactie het gerechtelijk onderzoek af te wachten. “We hebben er als stadsbestuur en AG Vespa alle vertrouwen in dat het parket zeer grondig te werk gaat in het onderzoek naar deze vreselijke ramp. In het onderzoek naar dit dossier - waarin een ‘design & build’-overeenkomst gesloten werd met Democo Group NV - zullen de verantwoordelijkheden in de keten van onderaannemers volledig in kaart worden gebracht. We wachten samen met u de gerechtelijke uitspraak af.”

Lees ook: 

Hoofdaannemer loog tegen stad Antwerpen: geen 27, maar 249 onderaannemers op de werf van ingestorte school Nieuw Zuid (+)

RECONSTRUC­TIE. Het drama van Nieuw Zuid: “Eerst een knal, dan gerommel. En toen zakte alles in” (+)