President van Irak stelt vervroegde verkiezingen voor na bijzonder woelige 24 uur in de straten van Bagdad

"Vervroegde verkiezingen in overeenstemming met een nationale consensus kunnen een uitweg zijn uit deze overweldigende crisis", zei president Braham Salih vanavond in een toespraak op de televisie, na een erg bewogen etmaal in Irak. De voorbije nacht vielen bij hevige rellen in de hoofdstad Bagdad zeker 30 doden en honderden gewonden. De rust keerde pas in de loop van vanmorgen enigszins weer nadat Moqtada al-Sadr zijn aanhangers had opgeroepen om zich terug te trekken. 

Zijn aankondiging dat hij zich terugtrekt uit de politiek had de voorbije dag en nacht aanleiding gegeven tot hevig geweld. "Het is echt een hele lange, slapeloze nacht geweest in Bagdad", vertelt Judit Neurink in "De Ochtend" op Radio 1. Judit woonde tien jaar als correspondent in de Irakese hoofdstad.

Ze vertelt over de zware gevechten in de zogenoemde "Groene Zone", het politieke machtscentrum in Bagdad. Daar werd vannacht zelfs met raketwerpers geschoten. "Er zijn twee milities die er lijnrecht tegenover elkaar staan. Dat heeft alles te maken met die verkiezingsuitslag uit oktober. De twee belangrijke sjiitische blokken slagen er beide niet in om een regering te vormen."

Die twee milities zijn nu de afgelopen dagen met elkaar op de vuist gegaan. Volgens de overheid vielen al zeker 30 doden en raakten honderden mensen gewond. Zelfs de Nederlandse ambassade moest even worden ontruimd. Buurland Iran heeft ook tijdelijk de grenzen met Irak gesloten en al het vliegverkeer naar het land stilgelegd. Na de televisietoespraak van al-Sadr gingen de grenzen weer open. 

De chaos in Bagdad ontstond gisteren nadat een belangrijke geestelijke leider Moqtada al-Sadr via Twitter had aangekondigd dat hij stopt met de politiek. Irak heeft nog altijd geen regering, en dat al sinds de verkiezingen in oktober vorig jaar. Veel van de aanhangers van al-Sadr protesteerden al weken voor de poorten van de Groene Zone. Na de aankondiging zijn honderden mensen die Groene Zone binnengedrongen tot in het Paleis van de Republiek. Dat gebouw, destijds opgetrokken door dictator Saddam Hoessein, wordt nu gebruikt als regeringsgebouw én om hoge gasten te ontvangen. 

Veiligheidstroepen gebruikten in het paleis ook traangas tegen de bezetters. Er zijn ook schoten gehoord in de Groene Zone. Mogelijk hebben sjiitische tegenstanders van al-Sadr het vuur geopend op de betogers. In de loop van de avond zijn ook een zestal mortiergranaten terechtgekomen in de "Groene Zone". Het is niet duidelijk wie ze heeft afgevuurd. 

De aankondiging van de sjiitische leider zet het politieke landschap op zijn kop. De geestelijke al-Sadr is niet alleen een van de meest vooraanstaande politici van het land, zijn partij had in oktober vorig jaar ook de parlementsverkiezingen met een grote meerderheid gewonnen. 

Toch slaagde hij er niet in om een nieuwe regering te vormen. Hij trok daarop zijn verkozenen uit het parlement terug. Een blok rond Iraans-gezinde partijen - sjiieten net als al-Sadr - wilde daarop zelf een nieuwe regering vormen. Maar dat zien de aanhangers van imam al-Sadr dan weer niet zitten. Eerder deze zomer drongen boze "Sadristen" al verschillende keren het parlement binnen, ze hielden ook aanhoudend massale protesten in het hart van Bagdad. Nu zijn dus ook de regeringsgebouwen bezet. 

Judit Neurink vertelt in "De Ochtend" over de politieke verwevenheid van de milities. Ondanks de avondklok kwamen toch veel mensen op straat en werd er toch hevig gevochten. "Wie gaat zorgen dat zo'n avondklok wordt nageleefd? Die milities hebben ook hun leden binnen de politie en het leger. In zo'n geval wordt het erg moeilijk om de rust te bewaren. Het zijn ook deze milities die IS bevochten hebben in het verleden. Al die wapens zijn nog steeds in Irak aanwezig en dat maakt de situatie hier zo gevaarlijk."

De verwevenheid van de milities in heel wat bestuurlijke en uitvoerende niveaus en de vele corruptieschandalen leiden vooral bij jongeren tot heel wat frustraties. Zij vinden geen banen, hebben erg veel last van die corruptie. "Bijna de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Irak is nochtans een erg rijk land, de olie stroomt er rijkelijk. Toch zien jongeren geen toekomst. Ik durf niet te voorspellen hoelang dit nog gaat duren. Met al die wapens kan dit conflict nog erg lang doorgaan."

Sinds de val van dictator Saddam Hoessein, in 2003, is het nooit echt rustig geweest in Irak. Soennitische en sjiitische moslims strijden er om de macht. Ook het sjiitische Iran oefent veel invloed uit in het buurland. In 2019 brak er in Irak massaal volksprotest uit. Vooral de jongeren protesteerden tegen de armoede en de corruptie van de politieke klasse. Het protest werd bloedig onderdrukt, er vielen honderden doden. Als antwoord op het protest kwamen er vorig jaar in oktober wel vervroegde verkiezingen. 

De opkomst was erg laag, ook al omdat aanhangers van het volksprotest tot een boycot hadden opgeroepen. Uiteindelijk haalde de beweging rond de sjiiet al-Sadr een ruime meerderheid in het parlement. Maar dat leidde dus alleen maar tot nog meer politieke chaos. 

In het hele land is een uitgaansverbod uitgevaardigd. Maar dat heeft de onlusten dus niet kunnen verhinderen. De Verenigde Staten noemen de situatie verontrustend. Woordvoerder Kirby van de Amerikaanse veiligheidsraad roept de Iraakse partijen op tot politieke dialoog. Maar op dit ogenblik ziet Amerika nog geen reden om het ambassadepersoneel in Bagdad te evacueren.