PORTRET. Eliud Kipchoge, de beste marathonloper aller tijden: “Er zijn geen limieten voor de mens”

The human race just got faster. 2:01:09. De menselijke soort werd weer wat sneller. Zo bracht Nike zondag op sociale media hulde aan Eliud Kipchoge, nadat de Keniaan zijn eigen wereldrecord nog eens met dertig seconden scherper had gesteld. Hij lag zelfs op schema om onder de mythische barrière van twee uur te duiken, maar dat tempo kon hij geen 42,195 km aanhouden.

Kipchoge cementeerde in Berlijn zijn statuut als beste marathonloper aller tijden. Vier van de vijf snelste marathons ooit staan op zijn naam. Met alleen de Ethiopiër Kenenisa Bekele (2u01:41) pal ertussen. Wie die lijst beter bekijkt, kan er niet omheen dat alle toptijden - met uitzondering van Dennis Kimetto in 2014 - niet ouder zijn dan vier jaar. Niet toevallig kort na de lancering van Nikes veelbesproken Vaporfly, een nieuw type loopschoen met schuimlaag en carbonplaat. Het is in dat prototype dat Kipchoge in Rio naar z’n eerste olympische marathontitel liep.

Intussen bracht Nike al andere modellen uit, zoals de Alphafly Next%2, waarin Kipchoge zondag zijn nieuwe besttijd klokte. Er is geen ontkomen aan: Kipchoge heeft zijn supersonische tijden deels te danken aan technologische innovaties in het loopmateriaal. “Wie zegt dat de schoenen me beter maakten: klopt. Wie zegt dat ze me niet beter maakten: klopt ook”, zei Kipchoge aan ‘l’Equipe’. “Ik bedoel: de wereld verandert en beweegt continu. En dat leidt tot innovaties. Het zou dom zijn om daar geen gebruik van te maken. De schoenen verminderen de impact bij het lopen, ja. En ze laten je vooral toe om beter te recupereren na een training en zo beter te slapen. Dat is belangrijk, maar je moet het ook niet groter maken dan het is. De besten blijven de besten, los van de schoenen.”

Eliud Kipchoge heeft de grens van de menselijke soort verlegd, net als Usain Bolt dat in de sprint deed. Maar waar ligt zijn limiet? In hoeverre kan een nieuwe schoen de Keniaan nog sneller maken? In oktober 2019 bewees Kipchoge al dat hij een tijd onder de twee uur aankan. Tijdens een project, gefinancierd door Ineos van de Britse miljardair James Ratcliffe, finishte hij in 1:59:40, met een gemiddelde snelheid van 21,2 km/u. Alleen werd dat wereldrecord niet erkend omdat het geen échte race was, met te veel gangmakers en permanente bevoorrading.

Kan Kipchoge de barrière van twee uur slopen in ‘gewone’ racecondities tijdens een stadsmarathon? Jos Hermens, de atletenmanager die hem al jaren begeleidt bij NN Running Team, meent van niet, zei hij aan de NOS. “Dan moet er nog een minuut af. Terwijl er niet veel tijdwinst meer te boeken valt. In elke bocht verlies je wel een seconde en dan er zijn ook stoepjes, kinderkopjes... Ik zie niet gauw iemand onder de twee uur lopen. En Kipchoge wordt er ook niet jonger op.”

Kipchoge zelf lijkt er anders over te denken: “Ik houd vol aan mijn overtuiging dat het op een dag mogelijk moet zijn.” En dan grijpt hij terug naar een slogan die hij zich eigen heeft gemaakt: “No human is limited (geen mens heeft limieten, red.).”

Het is een mantra waar half Kenia zich aan optrekt. Als Kipchoge dat zegt, zo redeneren ze, dan moet het wel waar zijn, want hij heeft het zelf bewezen. “Ik wilde geen 1:59 lopen voor de prestatie op zich”, legde hij uit. “Maar om aan elke landbouwer, elke leraar, elke ingenieur duidelijk te maken dat hij niet beperkt is.”

Op zich is het verhaal van Kipchoge niet zoveel anders dan dat van de meeste Kenianen die carrière maakten in de atletiek. Hij is afkomstig uit Kapsisiywa, gelegen in Nandi County, aan de noordelijke kant van de Riftvallei. Lopen zat in z’n DNA. Net als elk ander kind rende hij elke dag enkele kilometers naar school - en weer terug. “Je staat er niet bij stil dat je aan het lopen bent. Je moet wel. Je kan niet anders.”

Zijn moeder Janet, een diepgelovige lerares, stond er alleen voor. Eliud, de jongste van vier kinderen, heeft zijn vader nooit gekend. Hij overleed nog voor zijn geboorte. “Ik ken hem alleen van foto’s.” Om zijn gezin financieel te steunen, verdiende hij als tiener wat centjes bij door melk te verkopen op de markt. Z’n dorpje draaide op veeteelt en het kweken van maïs en thee.

Kapsisiywa telde één voorname inwoner: Patrick Sang. Hij ging ooit studeren aan de universiteit van Texas en won in 1992 olympisch zilver op de 3.000m steeple, voor hij naar zijn geboortestreek terugkeerde en er sportevenementen leidde. Zo raakte hij toevallig aan de praat met de 16-jarige Kipchoge. “Een knul kwam me vragen om een trainingsschema. Om de twee weken gaf ik hem een programma en zo ging dat maanden aan een stuk door.” Kipchoge: “Als ik Patrick niet had ontmoet, had mijn leven er heel anders uitgezien.”

Sang, twintig jaar later nog altijd zijn coach en mentor, herkende het rauwe looptalent in de jonge Eliud. Maar wat hem vooral onderscheidde, zo vertelde Sang, waren zijn discipline, zelfvertrouwen en mentale moed. Hij was van niets of niemand bang. In 2003 ging hij op het WK in Parijs als prille twintiger onbevreesd in de clinch met Hicham El Guerrouj op de 5.000m en troefde hij de Marokkaanse ster zelfs af voor het goud.

Nadat hij in 2012 naast een ticket voor Londen 2012 greep, besliste Kipchoge om zich aan de marathon te zetten. Hij won zijn debuutrace in Hamburg (2:05:30) en bij zijn tweede marathon, in Berlijn, werd hij tweede (2:04:05). Vervolgens won hij zeven jaar lang elke marathon waaraan hij deelnam. De teller staat intussen op 15 overwinningen in 17 marathons.

Kipchoge verdiende er miljoenen mee. Aan prijzengeld - in Berlijn alleen al haalde hij zondag een cheque van circa 120.000 euro op - en sponsoring. Een fortuin voor de gemiddelde Keniaan, die het met een jaarloon van 7.000 euro moet rooien. Maar Kipchoge begaat niet de fout die andere atleten wel maakten en hen in armoede stortten.

Hij traint in een heel bescheiden centrum in Kaptagat. Zijn enige privilege is dat hij er over een privékamer beschikt, terwijl de andere atleten er eentje delen. Voor het overige moet Kipchoge net dezelfde (huishoudelijke) klusjes als zijn trainingsmaatjes doen, inclusief de toiletten kuisen. Zes dagen op zeven leeft hij gescheiden van zijn gezin, “als een monnik”, aldus Hermens.

Zijn reputatie in Kenia is onberispelijk. Kipchoge is een modelatleet. Hij drinkt niet. Duikt niet op in het nachtleven. Hij loopt niet te koop met z’n geld, pronkt niet met z’n roem. Leest en filosofeert - zo kreeg hij de bijnaam van ‘Koning Filosoof’ en ‘Zen Master’. “Alleen wie gedisciplineerd leeft, is vrij. Anders ben je een slaaf van je gemoed en je passies”, is een uitspraak van hem. Of: “Het beste moment om een boom te planten was 25 jaar geleden. Het tweede beste moment is vandaag.”

Vandaag is Eliud Kipchoge de beste marathonloper aller tijden. Met nog twee belangrijke sportieve doelen. Eén: in 2024 als eerste atleet ooit zijn derde olympische marathongoud bemachtigen en twee: alle zes majors winnen. Berlijn, Londen, Tokio en Chicago kan hij al afvinken, alleen New York en Boston ontbreken nog. “Eentje valt in het najaar, een ander in het voorjaar - ik ben dus nog wel een tijdje bezig.”