Betere arbeidsvoorwaarden en meer plaatsen aan inkomenstarief in Vlaamse kinderopvang: "Dit is nog maar een eerste stap"

De sector van de kinderopvang kampt met grote problemen. Er is een groot gebrek aan opvangplaatsen en aan personeel. Opvanginitiatieven hebben moeite om medewerkers te vinden, onder meer door minder gunstige arbeidsvoorwaarden. De laatste tijd moeten veel opvanglocaties geheel of gedeeltelijk (tijdelijk) de deuren sluiten omdat er niet genoeg begeleiders zijn. Daarnaast waren er meerdere gevallen van ontoelaatbare situaties. Begin dit jaar leidde dat tot de dood van een baby in een crèche in Mariakerke, bij Gent. Daarop volgde een doorlichting van Audit Vlaanderen én een onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement. Op basis daarvan kondigt de Vlaamse regering nu extra investeringen en hervormingen aan.

"Op basis van de aanbevelingen heeft minister Crevits de voorbije weken een heel ambitieus plan voorbereid. Daarin zitten investeringen en hervormingen op korte en lange termijn", zegt Benjamin Dalle (CD&V), die zijn partijgenoot Hilde Crevits tijdens haar afwezigheid vervangt als minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. "We gaan 115 miljoen euro extra per jaar investeren. Een groot deel gaat naar betere arbeidsvoorwaarden en betere verloning voor begeleiders. De subsidiëring wordt vereenvoudigd en er komen ook meer plaatsen aan inkomenstarief", somt Dalle op.

In Vlaanderen zijn er ruim 6.000 opvanglocaties. Zij zijn verschillend georganiseerd en gefinancierd, waardoor er verschillende ondersteunings- en arbeidsvoorwaarden zijn. De regering investeert nu om daar meer gelijkheid in te krijgen. Ook wordt de onkostenvergoeding voor onthaalouders voort geïndexeerd en komen alle onthaalouders in aanmerking voor de jobbonus.

De subsidiëring wordt vereenvoudigd, zegt Dalle. Erkende opvanginitiatieven die een basissubsidie krijgen, zullen die vanaf begin volgend jaar met 50 procent zien stijgen. Initiatieven die zonder basissubsidie werken, kunnen die opnieuw aanvragen. Initiatieven die een vrije prijs hanteren, krijgen ook de kans om aan inkomenstarief te werken. Dat betekent dat ouders niet de volle pot betalen, maar wel een bedrag op basis van hun inkomen en gezinssamenstelling. In de loop van volgend jaar kunnen erkende initiatieven met een basissubsidie een aanvraag indienen om plaatsen om te bouwen naar de hoogste subsidietrap.

Naast initiatieven met een basissubsidie zijn er vandaag ongeveer 40.000 plaatsen in de kinderopvang waar ouders een eigen bijdrage betalen volgens hun inkomen. De verschillen die er in die categorie zijn, worden gelijkgesteld. Zo zal elke plek, zowel in de gezinsopvang als in de groepsopvang, voortaan de hoogste subsidie krijgen.

"We willen zoveel mogelijk op de hoogste trap ondersteunen", zegt Dalle. "Als er goede financiering is, is er ook meer ruimte om personeel beter te betalen. Het is moeilijk om te zeggen wat dat op individueel niveau betekent, maar in heel wat initiatieven zal de situatie erop voortuitgaan en verbetert de situatie van het personeel fors." Opvanglocaties kunnen het extra geld ook gebruiken om medewerkers beter te ondersteunen, meer opleidingskansen te bieden of meer tijd aan de kinderen te besteden, zegt Dalle.

De Vlaamse regering maakt zich sterk dat er zo 3.000 plaatsen aan inkomenstarief zullen bij komen.

Voor deze investeringen, hervormingen en uitbreidingen trekt Vlaanderen 115 miljoen euro extra per jaar uit. Tegen het einde van de legislatuur zal de jaarlijkse totale investering ongeveer 850 miljoen euro bedragen, een toename van ongeveer 320 miljoen euro of ongeveer 60 procent, tegenover het begin van deze legislatuur.

De Vlaamse regering wil ook het vertrouwen in de sector herstellen, na de verschillende meldingen van onveilige situaties. "De parlementaire onderzoekscommissie kwam met de duidelijke aanbeveling om te investeren in de inspectiediensten en die te versterken", zeg Dalle. "Dat moet performanter, de samenwerking moet beter." Het klantenbeheer en de ondersteunende diensten bij Opgroeien worden versterkt. Er komt ook een centraal meldpunt voor alle klachten en meldingen. Daarnaast krijgt de Zorginspectie extra personeel om intensiever te kunnen controleren. De investeringen in een degelijk ICT-systeem worden ook nog voort uitgebouwd, naast de verbetering van een efficiënt elektronisch dossierbeheer.

Een van de pijnpunten in de debatten rond kinderopvang is het aantal kinderen per begeleider, de zogenoemde begeleider-kindratio. Vandaag staat 1 begeleider in voor maximaal 8 kinderen. Dat aantal is volgens experts veel te hoog, in veel andere Europese landen ligt dat lager. De sector is al langer vragende partij om die ratio te verlagen, om zo een veel kwalitatievere opvang te kunnen aanbieden. Wat zegt het plan hierover?

"De kindnorm stelt dat 1 begeleider voor maximaal 8 kinderen mag instaan, en 2 begeleiders voor maximaal 18 kinderen als ze samenwerken. Dat is een maximum. In realiteit ligt dat cijfer lager", zegt Dalle. "Uit verslagen blijkt dat 1 begeleider in de praktijk voor net geen 6 kinderen instaat. Wij gaan ervan uit dat dat door deze maatregelen met ongeveer 1 zal verlagen. Omdat je investeert in kwaliteit, kunnen medewerkers beter hun werk doen en meer tijd reserveren aan zorg voor de kinderen."

Aan het plafond van maximaal 8 kinderen per begeleider wordt in deze fase niet geraakt, zegt de minister. "Maar we gaan daar samen met de sector, de ouders, de voorzieningen en wetenschappers verder over overleggen."

Het plan is een belangrijke stap vooruit, een heel belangrijk signaal naar de sector, "maar we weten ook heel goed dat het hiermee niet gedaan is", zegt Dalle. "We investeren in kwaliteit en in betere ondersteuning. Dit is een eerste stap, maar we zijn ons bewust van de enorme uitdaging waar we voorstaan. We moeten voortwerken aan een echt toekomstplan om de kinderopvang nog meer te versterken, om het een aantrekkelijke sector te maken voor medewerkers. Duizenden mensen geven het beste van zichzelf voor de toekomst van onze kinderen. Het is een fantastische sector, we moeten die aantrekkelijker maken, en als Vlaamse regering gaan we daarin investeren."

De Gezinsbond is blij met de extra investeringen in de kinderopvang, al blijft het voorlopig een druppel op een hete plaat. "Dit is een heel belangrijk signaal, het is lang geleden dat er zo'n groot bedrag vrijgemaakt werd", zegt Lutgard Vrindt, medewerker van de studiedienst van de Gezinsbond. "En ook waar dat bedrag naartoe gaat, dat verwelkomen wij. Betere arbeidsomstandigheden en lonen, dat iedereen die in de inkomensgerelateerde opvang werkt dezelfde lonen krijgt, dat is heel belangrijk."

Maar er is een "maar": "Wij zijn teleurgesteld in de hoogte van de bedragen. De begeleider-kindratio blijft een aandachtspunt en daar schiet het plan te kort. De uitleg is dat de facto 1 begeleider instaat voor 6 kinderen. Die vaststellingen komen van de inspectie, en dat is onder bepaalde omstandigheden dat die langskomt, dikwijls ook aangekondigd. Iedereen in de praktijk werkt, wie een beroep doet op opvang, zal dat tegenspreken en opmerken dat de ratio veel hoger ligt. Als het effectief 1 per 6 zou zijn, zou het ook geen probleem mogen zijn om dat als maximum vast te leggen."

De Gezinsbond begrijpt dat dat niet op korte termijn ingevoerd kan worden. "Er moet eerst voor gezorgd worden dat de rust terugkeert, dat er niet nog meer mensen de sector verlaten, dat de druk niet nog groter wordt. Maar de investering nu is niet groot genoeg. Dat moet verdubbelen, verdriedubbelen, zodat de begeleider-kindratio echt naar beneden gaat."

In vergelijking met andere Europese landen spendeert België een minimaal bedrag aan opvangplaatsen. "We hebben lang opvang aan 2.000 euro per plaats per jaar gerealiseerd", zegt Vrints. "Dat is een vierde, een zevende, een achtste van de landen die ons omringen en die dat in veel betere vorm aanbieden. Ik denk echt dat we meer moeten investeren en dat het dan ook beter zal zijn."