Gent krijgt meer aangiften van schijnrelaties: “Sommige mensen beseffen pas jaren later dat er misbruik van hen is gemaakt”

De cel Schijnrelaties van de stad Gent opent altijd een onderzoek als mensen zonder vast verblijfsrecht een aanvraag doen om te trouwen, wettelijk samen te wonen of een kind te erkennen. Want, een goedkeuring betekent ook dat de aanvrager in België kan blijven wonen. “Het onderzoek is een standaardprocedure om misbruik te voorkomen”, verklaart schepen voor Burgerzaken Isabelle Heyndrickx (CD&V). De cel interviewt de betrokkenen en gaat de banden na. Op basis van het onderzoek geeft ze positief advies of stuurt ze verdachte dossiers door naar het parket. 

Vorig jaar waren er 309 onderzoeken, in 27 gevallen werd de aanvraag geweigerd. Het aantal dossiers in Gent daalt (met 20 procent op 4 jaar tijd) omdat er minder aanvragen zijn maar verhoudingsgewijs stijgt het aantal aangiftes wél. Dat betekent dat meer mensen achteraf bij de stad aankloppen, nadat het onderzoek is afgesloten, om te melden dat er iets niet klopt. Vorig jaar waren er 34 aangiftes, dat is bijna de helft meer dan vier jaar geleden. Ook nationaal doet die tendens zich voor. Bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) steeg het cijfer in 2021 naar 2.000 dossiers na een goedkeuring, 400 meer dan in 2018. 

Karoline* werkt voor de cel Schijnrelaties en behandelt de dossiers samen met 3 collega’s. “We interviewen de betrokkenen en polsen naar de band die ze met elkaar hebben. We vragen naar hoe ze samenwonen, wat de rolverdeling is in het huishouden, hoe betrokken ze zijn bij elkaars leven… Het is geen exacte wetenschap maar we hebben jaren ervaring. Toch slagen er mensen in om hun intenties voor ons verborgen te houden.”  

De procedure om een goedkeuring te krijgen is nochtans niet eenvoudig. Na het interview van de cel Schijnrelaties is er immers ook nog een tussenkomst van de gerechtelijke politie, als er vermoedens zijn dat het dossier niet koosjer is. “Ze doen een lang interview van soms wel drie uur waar ze ook echt doorvragen, daarna volgt nog een huisbezoek”, legt Karoline* uit. Met die info geeft de Procureur des Konings dan uiteindelijk een advies aan de stad. Zelfs daar glippen bepaalde mensen dus door de mazen van het net. 

Marleen is één van de slachtoffers die maanden nadat ze wettelijk ging samenwonen met haar Braziliaanse partner aangaf dat er iets niet klopte. “Ik was tot over mijn oren verliefd en mij van geen kwaad bewust. In het begin was alles rozengeur en maneschijn. Hij was de perfecte man en was altijd attent en vrolijk. Hij hielp in het huishouden en het klikte ook met de familie”, vertelt ze. "Hij was een man uit de duizend. Na een tijd is dat gekanteld. Hij begon te drinken en we hadden vaak ruzie, hij zag andere vrouwen. Ik ben er met mijn ogen open ingelopen.” De situatie liep uit de hand en de politie werd er bijgehaald. “Zo is de bal aan het rollen gegaan.” DVZ onderzoekt elke zaak en kan de verblijfsvergunning intrekken. 

Sinds 2017 onderzoekt Gent ook erkenningen van kinderen van koppels waarbij één van de ouders geen wettelijk verblijfsrecht heeft. “We merken helaas dat men ook zo pogingen doet, mogelijk omdat men weet dat de huwelijken en wettelijke samenwoningen onderzocht worden”, zegt schepen Heyndrickx. Ook bij de erkenningen zijn er meer aangiften achteraf. Uit cijfers van DVZ blijkt dat ook andere steden en gemeenten vaker informatie inwinnen over erkenningen waarbij sprake kan zijn van potentiële fraude.

“Het zijn heel erg delicate dossiers want de mannen die een erkenning vragen zijn vaak de biologische papa’s. Wij moeten dan proberen te achterhalen wat hun intenties zijn. Willen ze een gezin vormen? Zullen ze voor dit kind zorgen?”

Soms gaat het heel hard, getuigt ook Karoline*. “Ik ken een verhaal waarbij een vrouw een man aanbood om zwanger te worden als hij haar 15.000 euro betaalde.” 

De stad werkt samen met DVZ om te voorkomen dat mensen verhuizen om het elders te proberen. “We vullen een meldingsfiche in bij elke aanvraag. We krijgen dan info van DVZ, bijvoorbeeld dat er al eerder geprobeerd is om te trouwen of dat er andere familiebanden zijn”, zegt Karoline*. Op basis van die info kan de cel Schijnrelaties een beter advies geven. 

Gent heeft als enige stad in Oost-Vlaanderen een gespecialiseerde cel, al sinds 2001. Er werken intussen 5 mensen voltijds. De stad krijgt ook heel wat vragen van kleinere gemeenten met minder expertise. “Het is al gebeurd dat zelfs stad Brugge onze hulp heeft ingeroepen”, getuigt Karoline*. Vaker zijn het echter buurgemeenten. Een rondvraag van VRT Radio2 leert dat ze daar relatief zelden met het fenomeen te kampen krijgen. Enkel in het verstedelijkte Evergem zijn er wat vaker dossiers dan vroeger. 

*De redactie publiceert de getuigenis van het slachtoffer en de bevindingen van de medewerker van de cel Schijnrelaties enkel met de vermelding van een voornaam om de privacy te beschermen. De volledige namen zijn bekend bij de redactie.