Minister Weyts koestert al langer plannen voor een systeem met Vlaamse, centrale toetsen. De N-VA-minister wil de Vlaanderen-brede centrale toetsen vanaf 2024 stapsgewijs invoeren op vier momenten in de schoolcarrière van leerlingen. Volgens de minister moeten die toetsen helpen om “de onderwijskwaliteit in de gaten te houden”. Het systeem moet scholen ook toelaten “om zich te vergelijken met vergelijkbare scholen” en geeft leerlingen en ouders een zicht op de evolutie van individuele leerlingen.

Stevige kritiek

Maar in een advies van de Vlaamse Onderwijsraad botsen de plannen op stevige kritiek. De titel van het advies alleen al is veelzeggend: “De Vlaamse toetsen getoetst: ernstige tekorten voor juridische en inhoudelijke onderbouwing”. Zo vindt de onderwijsraad onder meer dat het plan “schuurt met de grondwettelijke vrijheid van onderwijs”.

“De vrijheid van onderwijs kan enkel rechtmatig worden ingeperkt indien er sprake is van een legitiem doel, de maatregel adequaat/pertinent is, proportioneel/evenredig en noodzakelijk”, klinkt het. En daar wringt het schoentje, meent de Vlor. Zo is er volgens de raad bijvoorbeeld onvoldoende juridische onderbouwing voor de bewering dat de Vlaamse toetsen de onderwijskwaliteit zullen versterken. “Dat creëert onrealistische verwachtingen naar het onderwijsveld en de brede samenleving”, stelt de Vlor. 

De Vlor vreest ook dat het plan zal leiden tot rankings van schoolresultaten. Minister Weyts wil absoluut vermijden dat die resultaten publiek worden gemaakt, maar de piste van het beroepsgeheim die in het decreet is uitgewerkt, stelt de Vlor niet gerust. Ze noemt die piste “ontoereikend”. “Openbaarheid van de schoolresultaten zal vroeg of laat het gevolg zijn van het invoeren van de Vlaamse toetsen.”

“Grondig parlementair debat”

De Vlor dringt aan op een “grondig parlementair debat” over de kwestie. “In dat debat is een grondige afweging nodig tussen wat nu decretaal is uitgewerkt en een kwaliteitsvol alternatief”,  besluit de Vlor. De onderwijsraad is op zich niet gekant tegen gestandaardiseerde toetsen. Die kunnen “onder bepaalde voorwaarden, een meerwaarde zijn voor het onderwijs”.

Maar de Vlor geeft daarbij de voorkeur aan “een rijke toetsenbank met verschillende psychometrisch onderbouwde gestandaardiseerde toetsen waaruit scholen autonoom keuzes kunnen maken, rekening houdend met de eigen onderwijsaanpak, de eigen context en de specifieke informatiebehoefte voor de interne kwaliteitszorg”.

Weyts: “Noodzakelijk als we onderwijskwaliteit weer willen opkrikken”

Minister Weyts is duidelijk niet opgezet met het advies. “We zijn er nu eindelijk in geslaagd dat iedereen erkent dat onze onderwijskwaliteit daalt, maar een deel van het veld schiet nog in een kramp als je er ook iets aan probeert te doen”, stelt de N-VA’er in een eerste reactie. “Er wordt dan vaak van alles bijgesleurd, terwijl sommigen het gewoon oneens zijn met de grond van de zaak: dat wij dezelfde toetsen willen voor alle leerlingen in Vlaanderen, zodat we de onderwijskwaliteit echt kunnen gaan opvolgen en ingrijpen waar nodig.”

De toetsen zijn volgens minister Weyts een instrument dat ze in zowat elk ander OESO-land al lang hebben. “En ze zijn noodzakelijk als we de onderwijskwaliteit weer willen opkrikken.”