De waarschuwingsfase van het Ozon- en hitteplan werd afgelopen zomer vier keer geactiveerd. Hoewel Sciensano via de Belgian Mortality Monitoring geen oorzakelijke verbanden legt, is het samenvallen van de oversterfte met hitte- en ozonpieken een terugkerende vaststelling, klinkt het. Oversterfte is wanneer er meer mensen overlijden dan verwacht.

In de zomer van 2022 waren de meteorologische en milieugebonden risicofactoren talrijker en intenser dan in de twee voorgaande zomers. Op 42 dagen werd de ozondrempel overschreden tegenover 17 in 2021 en 34 in 2020. Als we naar de maximumtemperatuur kijken, dan tellen we 45 dagen boven 25 °C tegenover 18 in 2021 en 32 in 2020. Er waren 13 dagen met temperaturen boven 30 °C tegenover geen enkele dag in 2021 en 12 dagen in 2020.

Verschillen tussen mannen en vrouwen

Opvallend is dat er grote verschillen te merken zijn volgens geslacht en leeftijd. “Deze zomer zagen we een hogere oversterfte bij vrouwen, vooral vanaf 85 jaar. Bij mannen daarentegen was de oversterfte beperkt, en trof vooral mannen jonger dan 85”, zegt Natalia Bustos Sierra, onderzoekster bij Sciensano. Sinds het begin van de zomerperiode waren er 2.114 extra sterfgevallen onder vrouwen, waaronder 1.436 extra sterfgevallen onder vrouwen vanaf 85 jaar. Deze cijfers liggen erg hoog in vergelijking met wat we gewoonlijk zien en dat in de drie regio’s. In de zomer van 2021 waren er bijvoorbeeld 95 extra sterfgevallen in deze leeftijdsgroep en in de zomer van 2020 waren er 637.

Bij de mannen werd tijdens de zomer van 2022 een veel beperktere oversterfte vastgesteld (350 bijkomende sterfgevallen of 1,8%) in vergelijking met voorgaande zomers. Die wordt verklaard door een lager dan gebruikelijke oversterfte bij mannen tussen 65 en 84 jaar, en dat ondanks een iets hogere oversterfte in de groep vanaf 85 jaar.

Ter vergelijking: in de zomer van 2021 waren er 603 extra sterfgevallen bij mannen van 65 tot 84 jaar en 51 extra overlijdens bij de 85-plussers. In de zomer van 2020 waren dat er respectievelijk 270 in de categorie van 65-84 jaar en 163 in de leeftijdsgroep van 85 en ouder.

Sciensano beschikt nog niet over de specifieke doodsoorzaken en daarom is het niet mogelijk hitte aan te wijzen als de bewezen oorzaak van de oversterfte.

Coronavirus

De zomerperiode loopt samen met de 7de golf van de COVID-epidemie in ons land. Tijdens de zomer van 2022 waren er 1.098 sterfgevallen geassocieerd met COVID-19. In vergelijking met de oversterfte door alle oorzaken zijn er duidelijke verschillen volgens geslacht. Bij vrouwen ligt het aantal extra sterfgevallen — door alle oorzaken samen — hoger dan het aantal COVID-19-sterfgevallen, terwijl het omgekeerde geldt voor mannen (en dan vooral mannen van 65-84 jaar). COVID-19 bleef levens eisen, maar de COVID-19-overlijdens alleen verklaren niet de oversterfte in de zomer van 2022.