Eeuwige twijfelaar? Wetenschappers stellen reden vast waarom je daar net blij om moet zijn

Het begint ’s ochtends bij de kleren die je uitkiest. “Welke outfit is kantoorproof én leuk genoeg om iets mee te gaan drinken?” En het eindigt vaak pas ’s avonds als je aan het Netflixen bent. “Romcom? Reality? Of eerder een docuserie?” Als mens hebben we heel wat beslissingen te maken — zo’n 35.000 per dag wordt er geschat.

Een groot deel gebeurt onbewust en lang niet elke beslissing is even belangrijk. “Ga ik me slechter voelen als ik een hamburger eet met een kater? Misschien moet ik voor de vegetarische optie gaan. Of toch beter sushi?” Je snapt het punt. Hoe dan ook: de ene heeft er al meer moeite mee dan de ander.

Hoe besluiteloos je bent, wordt door psychologen gemeten door de zogeheten ‘Frost besluiteloosheid schaal’. Met behulp van die test toonden psychologen eerder al aan dat besluiteloosheid vaak voorkomt uit perfectionisme. Perfectionisten zijn bang voor de schaamte of de spijt die het maken van de verkeerde keuze met zich mee kan brengen. Ze stellen het nemen van beslissingen dus uit, totdat ze zeker weten dat ze de juiste keuze maken.

Vanzelfsprekend zorgt dit voor frustratie en dat kan op zijn beurt je geluk beperken. Volgens een studie van Eric Rassin, hoogleraar psychologie aan de Erasmus Universiteit in Nederland, geldt: hoe hoger iemand scoort op de schaal van besluiteloosheid, hoe lager hij zal scoren op levenstevredenheid. Besluiteloos zijn is dus niet bepaald een gewenste eigenschap, dacht men tot voor kort.

Maar volgens recenter onderzoek heeft twijfelen ook een voordeel. Het beschermt je tegen enkele veelgemaakte denkfouten. Dat werd duidelijk uit een recente paper van onderzoekster Jana-Maria Hohnsbehn en professor sociale psychologie Iris Schneider.

In plaats van de besluiteloosheidsschaal van Frost te gebruiken, focusten zij zich op de gedachten en gevoelens die leiden tot de beslissing die iemand maakt. Zij schotelden hun proefpersonen stellingen voor zoals “mijn gedachten zijn vaak tegenstrijdig” of “ik voel me vaak verscheurd tussen twee kanten van een kwestie”.

Als deze uitspraken herkenbaar voor je zijn, dan ben je waarschijnlijk hoog in de eigenschap ‘ambivalentie’. En mensen met een hoge ambivalentie doen langer over het nemen van beslissingen. Maar Hohnsbehn en Schneider ontdekten dat zij ook minder vatbaar zijn voor een bepaalde denkfout.

In één experiment vroegen ze hun deelnemers bijvoorbeeld om een reeks scenario’s te lezen, zoals de volgende. “Je ontmoet een persoon en je wil weten of hij/zij introvert of extravert is. U denkt dat de persoon extravert is. Welke van de volgende twee vragen zou u stellen: ‘Bent u graag alleen thuis?’ of ‘Gaat u graag naar feestjes?’”

Veel mensen kiezen de tweede vraag, maar dan polsen ze naar informatie die past bij hun veronderstelling. Dat is een voorbeeld van ‘confirmation bias’. Hohnsbehn en haar collega’s ontdekten dat mensen met een hoge ambivalentie daarentegen geneigd waren om hun veronderstelling in vraag te stellen, om er zéker van te zijn dat zij tot een juist antwoord kwamen.

Deze bevindingen zijn belangrijk, want confirmation bias is een van de meest voorkomende cognitieve fouten van de mens. Het verhindert ons om rationeel te analyseren. Ambivalentie beschermt ons daartegen, en is dus een nuttige eigenschap.

Uit studies van Schneider blijkt daarnaast ook dat mensen met een hoge ambivalentie minder vatbaar zijn voor ‘fundamentele attributiefouten’. Ze hebben minder de neiging om iemands mislukkingen of successen rechtstreeks aan de persoon zelf toe te schrijven, in plaats van aan de context. Om een eenvoudig voorbeeld te geven: als iemand uitglijdt, doet de fundamentele attributiefout ons concluderen dat die persoon van nature onhandig is, in plaats van te erkennen dat de vloer gewoon glad was (context).

Mensen die lang twijfelen en dus een hoge ambivalentie vertonen, herkennen die contextuele factoren beter dan mensen die sneller en zelfverzekerd oordelen. “Ambivalent zijn moet dus omarmd worden”, stelt Hohnsbehn. “Het kan ons een noodzakelijke pauze geven en signaleren dat de zaken complex in elkaar zitten. En dat we meer tijd nodig hebben om zorgvuldiger over onze beslissing na te denken.”

1 op de 2 kampt met zondagblues. Arts geeft handige tips om dat gevoel te stoppen: “Stort je niet op de wijntjes” (+)

Hoe blijf je trouw aan jezelf? Levenscoach Martha deelt 4 stappen: “Welke leugens vertel je aan jezelf?”