70 jaar geleden daalde "The Great Smog" neer op Londen: welke lessen hebben we hieruit getrokken?

Op 5 december 1952, dag op dag 70 jaar geleden, raakt Londen bedwelmd door een dodelijke mix van mist en luchtvervuiling, vandaag bekend als "The Great Smog of London". 

Die dag is het windstil en bitterkoud. De stad warmt zich in die tijd massaal aan steenkoolkachels, een brandstof die zwaar vervuilend is. Deze combinatie leidt tot een dikke, gele mist waarin mensen nauwelijks een hand voor ogen zien.

Omdat Londen in een dal ligt, kan de smog niet weg en ademt iedereen dagenlang vervuilde lucht in. Duizenden inwoners sterven aan de "The Great Smog", meestal omdat ze vergiftigd worden door de slechte lucht. Door de slechte zichtbaarheid waren er ook veel verkeersongevallen of geraakte ambulances niet tijdig bij noodgevallen. 

"The Great Smog" van Londen in 1952 haalde veel geschiedenisboeken, maar niet alleen Londen kampte met dit probleem. Veel steden in Noordwest-Europa hadden ook smogproblemen. Luik bijvoorbeeld, had in de jaren 30 zijn eigen "Grote Smog" of "Dodelijke mist van de Maasvallei", ook toen zijn verschillende mensen gestorven.  

De verregaande gevolgen van "The Great Smog" hebben wel een belangrijke kentering in gang gezet, volgens historicus aan de Universiteit Antwerpen Wout Saelens, die gespecialiseerd is in de geschiedenis van luchtvervuiling. "Vaak zijn het dit soort rampen die ons met de neus op de feiten drukken", vertelt hij in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Ook hier heeft het tot een kentering geleid. We zien dat sinds "The Great Smog" echt een transitie is ingezet."

"Die kentering zagen we niet alleen in Londen of in het Verenigd Koninkrijk, maar in heel het noordwesten van Europa. In 1956 werd in het Verenigd Koninkrijk de eerste 'Clean Air Act' aangenomen, daarmee werd het recht op schone lucht juridisch verankerd." 

Politici beseften al langer dat luchtvervuiling een groot probleem is, maar voor "The Great Smog" werd vooral op de industrie gefocust om dit aan te pakken. "Door de vele doden die vielen tijdens "The Great Smog" beseften beleidsmakers dat ze ook naar de huishoudens moesten kijken. Veel gezinnen verwarmden op steenkool en dat was toen de grote boosdoener. Daarna werden mensen actief gestimuleerd om over te stappen op centrale verwarming of gas."

Vandaag, 70 jaar later, ervaren we gelijkaardige omstandigheden: het is koud, er is weinig wind en het is mistig. "Maar een nieuwe "Grote Smog" zal toch niet snel meer gebeuren. We verwarmen nu vooral op gas of via elektriciteit en dat vervuilt de stad niet rechtstreeks, al blijft gas natuurlijk wel een fossiele brandstof."

Dat er hier bij ons niet meteen opnieuw een "Grote Smog" zal plaatsvinden wil echter niet zeggen dat de kern van het probleem al aangepakt is: "Luchtvervuiling is nog niet verdwenen. Veel vervuiling wordt geëxporteerd, vroeger naar de rand van de stad, nu naar het buitenland naar derdewereldlanden. Denk maar aan de beelden van luchtvervuiling in Indiase steden bijvoorbeeld."