Hoe Cambodjanen geld verdienen aan valse overlijdensberichten van beroemdheden

Angelina Jolie, Simon Cowell, Celine Dion, Bruce Willis en Dolly Parton: het zijn maar enkele van de meer dan 40 celebrities die de afgelopen week zogezegd zouden gestorven zijn. “Het viel ons op dat in tal van Amerikaanse Facebookgroepen opeens honderden overlijdensberichten van beroemdheden werden gedeeld”, vertelt Maarten Schenk, oprichter en factchecker bij Lead Stories. Samen met zijn collega Sarah Thompson ging hij op onderzoek uit. 

“Al snel bleek dat die mensen uiteraard niet gestorven zijn en dat het gaat om valse berichten”, legt hij uit. Opvallend: het gaat dit keer niet om de gebruikelijke grappenmakers zoals de Italiaan Tommaso Debenedetti. “We hebben ontdekt dat het enkele Cambodjaanse programmeurs zijn die er een businessmodel van maakten.”

“De programmeurs gebruiken valse Facebookpagina's waarmee ze honderden artikels met valse overlijdensberichten delen in duizenden Facebookgroepen met gigantisch veel leden”, vertelt Schenk. “Zo’n overlijdensbericht wekt veel emotie op bij mensen, zeker als ze fan zijn van die persoon.”

“De bedoeling is om mensen naar hun websites te lokken. Daar krijg je advertenties te zien. Vaak zijn die dubieus van aard. Ze zetten je aan om op iets te klikken en te installeren. Ze zeggen bijvoorbeeld dat er een virus op je computer zit of dat er een software geüpdatet moet worden.”

In werkelijkheid download je zonder het te weten malware van cybercriminelen. "Dat zorgt ervoor dat je opeens nog meer advertenties te zien krijgt of dat de criminelen toegang krijgen tot je toestel en zo met je gegevens en geld aan de haal kunnen gaan", zegt Schenk. De criminelen betalen de Cambodjaanse programmeurs om te kunnen adverteren op die websites.

“Het is moeilijk in te schatten hoeveel de programmeurs en criminelen ermee verdienen, maar het is niet onwaarschijnlijk dat ze daar duizenden dollars mee binnenhalen”, benadrukt Schenk.

Opvallend is verder dat de programmeurs slordig te werk ging. “Vaak staan de artikels vol typefouten, bevatten ze onvolledige titels en zie je tien keer dezelfde foto. Op enkele websites vonden we ook testberichten terug die ze vergaten weg te halen.”

Het was ook niet zo moeilijk om te ontdekken wie er achter zat. “Ze gebruiken soms hun echte namen als auteur en delen op hun sociale media zelfs welke Facebookgroepen ze spammen", stelt Schenk.

In ons land doken dergelijke berichten voorlopig nog niet op, maar de kans zit erin dat dezelfde praktijk ook hier de kop zal opsteken. Hoe herken je deze valse overlijdensberichten?

• Opvallende, emotionele titels: Hiermee proberen ze je aanzetten om te klikken en het bericht te delen met anderen.
• Vreemde naam: De valse nieuwswebsites hebben vaak een vreemde naam als thedailynews24hr.com en mz24news.com.
• Gebrekkige opmaak: Let op spelfouten, onafgemaakte tekst, slecht gefotoshopte foto’s of een rare URL-link in de artikels.
• Herhaling: De site staat vol met verschillende overlijdensberichten van eenzelfde persoon, gepubliceerd op verschillende dagen. 
• Nergens op klikken: Als je tal van advertenties te zien krijgt, is dat een signaal dat er iets mis kan zijn. Zeker niet op klikken dus. 
• Check gekende nieuwsmedia: Het beste wat je kan doen, is bekijken of andere media, die je wel kent, ook al bericht hebben over het overlijden. Als dat niet zo is, is het waarschijnlijke fake. 

Het volledige onderzoek kan je hier nalezen. Lead Stories maakte ook aparte factchecks over de valse overlijdensberichten.