Leidt het conflict in Oekraïne tot de Derde Wereldoorlog? Rudi Vranckx zoekt antwoorden in nieuw boek: "Deze oorlog gooide me terug in de tijd"

"Dat is de vraag die ik bij de aanvang van de oorlog kreeg van iedereen. Zelfs kinderen en tieners die nooit oorlog hebben gekend stelden zich die vraag. Voor mij is die Derde Wereldoorlog misschien al wel bezig. We hebben een klassiek beeld van zo een oorlog: een hele hoop landen die lijnrecht tegenover elkaar staan en elkaar bestrijden met militaire middelen. Deze wereldoorlog is anders: twee landen vechten met elkaar, maar de hele wereld raakt er langzaam bij betrokken. Oekraïne kan namelijk niet vechten zonder wapens uit het Westen. Er spelen vandaag bovendien ook nog een heleboel andere elementen mee, zoals energie en voedsel."

"Dat wereldconflict is overigens al een tijdje bezig. Poetin voert bijvoorbeeld al jarenlang een hybride oorlog tegen het Westen: via trollenfabrieken waarmee hij verkiezingen wilde beïnvloeden en via de paramilitaire Wagnergroep die in Afrika actief is."

"We kennen allemaal de beroemde woorden van Winston Churchill na de Tweede Wereldoorlog. Vandaag herhalen zowel Zelenski als Poetin die boodschap: er daalde opnieuw een IJzeren Gordijn neer over Europa, deze keer meer naar het Oosten, aan de grenzen met Rusland en Wit-Rusland. Het is een harde grens die twee werelden van elkaar scheidt en er groeit een kloof die steeds dieper wordt. Voor Poetin is het een gevecht tussen de traditionele waarden in Rusland en de zogenaamde decadentie in het Westen."

"Als ik door Oekraïne reis, dan vertellen de jongeren me daar waar het echt om draait: de keuze tussen het democratische Europa of het autocratische Rusland. Dat verschil is het echte IJzeren Gordijn vandaag."

"Het begin van deze oorlog gooide mij terug in de tijd: mijn eerste oorlog in Roemenië, meer dan dertig jaar geleden, tijdens de Roemeense revolutie in 1989. Daar deed het me soms wel aan denken, want ook daar was de gruwel groot, net zoals in Irak en Syrië. Het verschil vandaag is dat deze oorlog zich in onze achtertuin afspeelt. Het is daar alsof je in je eigen stad loopt, alles is zo herkenbaar. De vluchtelingen staan bovendien onmiddellijk bij ons, zo dichtbij is het. Wie had er overigens gedacht dat we nog een grootschalige oorlog als deze in Europa zouden meemaken?"

"Dat moet een man zijn die ik in Boetsja, een stadje nabij Kiev, ontmoette. We kwamen daar terecht in de straat waar enkele dagen voordien verschillende burgers dood op straat waren gevonden. Ze waren koelbloedig vermoord door Russische troepen die zich ondertussen weer hadden teruggetrokken. Ik ging daar op zoek naar getuigen, maar de hele buurt was uitgestorven. Iedereen was gevlucht. Een man deed wel nog open en leidde ons rond in zijn huis. Hij toonde me de kelder waar hij wekenlang samen met zijn dochter werd vastgehouden door Russische troepen. Zij hadden van het huis een uitvalsbasis gemaakt die ook als gevangenis en folterhuis werd gebruikt. De man vertelde me hoe hij vanuit de kelder kon horen hoe zijn dorpsgenoten werden gefolterd, een belangrijke getuigenis."

"Dat bewees voor mij waar journalistiek om draait: getuigenissen optekenen om vast te leggen wat zich daar heeft afgespeeld. Zo voorkomen we dat men ooit kan zeggen: ‘We wisten het niet.’" 

"Iedereen hoopt dat 2023 een kans op vrede brengt. Is dat vooruitzicht realistisch? We moeten ons dan afvragen hoe een oorlog meestal stopt. Een oorlog stopt als één van de partijen definitief verliest. Of als de twee partijen dermate uitgeput zijn dat ze wel moeten onderhandelen met elkaar. Momenteel lijkt geen van beide partijen bereid toe te geven. Oekraïne wil natuurlijk geen land afstaan en Rusland wil niet van zijn vooropgezette doelstellingen afwijken. Zolang Rusland reserves heeft en Oekraïne gesteund wordt door het Westen, blijft de oorlog dus voortwoeden. Intussen blijft de dreiging voor een verdere escalatie acuut."