10 jaar geleden stierven 20 kinderen bij schietpartij op Sandy Hook-school: "Dat er nog altijd geen strengere wapenwetten zijn, is zeer frustrerend"

In de ochtend van 14 december 2012 rijdt Adam Lanza in de auto van zijn moeder richting Sandy Hook Elementary School. Lanza heeft zelf nog op die school gezeten en zijn moeder, Nancy Lanza, is er kleuterleidster. Voor hij naar de lagere school vertrekt, schiet Adam Lanza zijn moeder dood. Hij vernietigt ook de harde schijf van zijn computer om mogelijk bewijs te verdoezelen.

Met een wapenarsenaal van één AR-15 (een semiautomatisch geweer), twee andere semiautomatische pistolen, een jachtgeweer en enkele honderden kogels, gestockeerd in grote magazijnen, komt Lanza rond half 10 's ochtends aan bij Sandy Hook.

Lanza laat het jachtgeweer in de wagen liggen en schiet eerst een venster kapot. De directeur van de school, Dawn Hochsprung en Mary Scherlach, een psychologe, confronteren Lanza. De beide vrouwen zijn de eerste slachtoffers. De confrontatie en de schoten weergalmen door de luidsprekers van Sandy Hook. De leerkrachten van de school proberen de kinderen zo snel mogelijk volgens protocol in veiligheid te brengen. Klaslokalen worden gebarricadeerd, verschillende kinderen verstoppen zich in wc's of kasten.

Lanza dringt de klas binnen van Lauren Rousseau. Hij schiet haar en 14 kinderen dood. Hij gaat ook een tweede klaslokaal binnen en treft er enkel Victoria Soto. Haar leerlingen zitten verstopt in de kast. Ze probeert Lanza af te leiden en hem ervan te overtuigen dat haar klas aan de andere kant is van het gebouw. Lanza doodt Soto en zes kinderen die proberen te vluchten.

Twee andere schoolmedewerkers worden de laatste slachtoffers van Lanza. Op vijf minuten tijd vuurt hij 154 kogels af en doodt hij 26 mensen, onder wie 20 kinderen tussen 6 en 7 jaar oud. Lanza ontneemt zichzelf van het leven.

De Vlaamse Marleen Degrande werkt op dat moment in een school even verder op. "We kregen een telefoontje met het advies om de deuren te sluiten en te schuilen", vertelt ze aan VRT NWS. "We wisten niet precies wat er aan de hand was. Er deden allerlei geruchten de ronde. Zo was er eerst sprake van een overvaller die zich had schuilgehouden in Sandy Hook. Eén ding wisten we wel, er waren wapens bij betrokken", zegt Degrande. "Het was pas later op de dag dat het bij iedereen begon door te dringen wat er juist was gebeurd."

De schietpartij in de lagere school is de tweede dodelijkste school shooting in de Verenigde Staten. Vooral de jonge leeftijd van de kinderen, tussen 6 en 7 jaar oud, veroorzaakt een schokgolf in de VS en de rest van de wereld. Twee dagen na de schietpartij bezoeken president Barack Obama en zijn vrouw Michelle de families van de slachtoffers. "Als land hebben we dit te vaak meegemaakt", reageert de president. "Deze tragedies moeten stoppen en om ze te stoppen, moeten we veranderen."

Vanuit verschillende hoeken wordt aangeslagen gereageerd op de schietpartij. Vanuit de "Mayors Against Illegal Guns", een coalitie die zo'n 800 burgemeesters telt, wordt een video gedeeld waarin verschillende bekende gezichten de Amerikaanse president Obama oproepen om strengere wapenwetten bovenaan de politieke agenda te zetten. Onder hen zijn bekende acteurs zoals Cameron Diaz en Amy Poehler, maar ook zangeres Beyoncé en komiek Ellen Degeneres passeren de revue.

Voor Marleen Degrande waren ook de dagen daarna niet eenvoudig. "Vanuit de school was besloten om de ouders de ruimte te geven om alles te vertellen aan hun kinderen. Uiteraard waren er zelfs dan nog later vragen voor ons, maar wij hadden ook niet alle antwoorden." Newtown werd ook overspoeld door nieuwsmedia "en dat was telkens een herinnering aan hoe groot de omvang van dit drama was. Er werden ook honderden kaarten opgehangen, maar ook al was dat goed bedoeld, het was telkens zeer confronterend".

In de weken en maanden na de schietpartij in Newtown woedt het debat over de Second Amendment heviger dan ooit. Dat stelt dat de Amerikanen het recht hebben om een wapen te dragen. De voorstanders van strengere wapenwetten kijken vooral naar het zware wapen dat Lanza heeft gebruikt om zijn slachtoffers te maken: de AR-15, een semi-automatisch aanvalsgeweer. Daarnaast wordt er ook gewezen op de magazijnen van Lanza die per stuk dertig kogels konden dragen. 

Ook toenmalig president Obama springt op de trein en zegt dat hij al zijn macht als president zal gebruiken om dit soort mass shootings te vermijden. Zijn belangrijkste doel, de uitbreiding van achtergrondcontroles voor kopers van wapens, wordt door de Senaat geblokkeerd. In het debat wordt ook met argusogen gekeken naar de National Rifle Association, de NRA. Hun advies is om gewapende bewakers bij scholen te plaatsen. Een advies dat vandaag nog ter harte wordt genomen.

Op de school van Marleen Degrande zijn er geen gewapende bewakers, maar "we houden wel een jaarlijkse drill, een oefening om voorbereid te zijn op een mogelijke aanval. Dat is ieder jaar opnieuw confronterend", zucht ze. "Er is ook een werkgroep opgericht tussen de verschillende scholen in Newtown om te bespreken wat er moet gebeuren bij elk mogelijk scenario", zegt Degrande. "We hebben ook een speciale veiligheidscheck laten uitvoeren op onze school. Daaruit kwamen verschillende zaken naar boven die beter konden. Zo zijn onze deuren nu telkens vergrendeld, voordien stonden die gewoon open en alle leerlingen moeten zich bij aankomst aanmelden."

Het dichtste dat het ooit komt voor strengere wapenwetten in de nasleep van Sandy Hook was een wetvoorstel van de Democratische senator Dianne Feinstein uit Californië. Zij is een fervente voorvechtster van strengere wapenwetten. Het was ook zij die een wet in 1994 had geïntroduceerd waarbij sommige semi-automatische wapens en grote magazijnen waren verboden. Die wet werd in 2004 weer ontbonden. 

Ze wilde met het nieuwe voorstel 150 modellen van wapens verbieden en ook magazijnen die meer dan 10 kogels kunnen dragen zouden illegaal worden. Hoewel er brede publieke steun was voor strengere wapenwetten, werd het wetsvoorstel in de Senaat met 60 stemmen tegen en 40 stemmen voor verworpen. 

Ondanks dat strengere wapenwetten er op federaal vlak niet zijn gekomen, hebben staten zoals New York, Colorado, Connecticut en Maryland wel vergelijkbare wetten goedgekeurd. Al gaat het vaak om wetten die beperkte maatregelen opleggen én staan die bovendien ook nog eens onder druk. Eind september zijn verschillende wapenbezitters in Connecticut opnieuw een rechtszaak gestart tegen de wapenwetten in de staat.

"Eén van de senatoren hier in Connecticut probeert al jaren iets te veranderen, maar dat komt telkens in het politieke slop terecht", vertelt Degrande. "Voor heel veel mensen is dat onbegrijpelijk. Het is dan ook frustrerend dat er geen strengere wapenwetten zijn."

Vandaag wordt er op verschillende plaatsen in Newtown en daarbuiten stilgestaan bij het drama. "Gisterenochtend heb ik een bezoek gebracht aan de herdenkingsplaats die hier is gebouwd in Newtown", zegt Degrande. Begin deze maand is in Newtown een herdenkingsplaats onthuld, de Sandy Hook Permanent Memorial. In het monument staan alle namen van de slachtoffers gegraveerd. "Het is een zeer indrukwekkende plaats, om echt tot stilte te komen."