Steunen Tunesiërs hun president Kais Saied in parlementsverkiezingen? "Het leven wordt hier slechter en slechter"

"Tunesië vandaag, doet me een beetje denken aan landen in Oost-Europa tijdens de jaren negentig. Je kan meestal wel alles vinden in de winkels, maar de kwaliteit is matig, het gaat om lokale producten, en je moet zoeken naar sommige basisproducten zoals uien", zegt Johan Verheyden, die woont en werkt in Tunis.

"Tot twee jaar terug kon je verschillende soorten pasta vinden, nu één of twee. Buitenlandse waspoeders zijn verdwenen, net als spuitwater of cola in PET-flessen", aldus Verheyden. "Deze parlementsverkiezingen zijn vooral een populariteitstest voor president Saied."

Op 25 juli 2022 keurden de Tunesiërs in een referendum een nieuwe grondwet goed, die president Kais Saied verregaande bevoegdheden gaf, terwijl de rol van het parlement aanzienlijk werd beperkt. De nieuwe grondwet werd gesteund door bijna 95 procent van de kiezers, maar waarnemers schatten dat slechts 30 procent van de bevolking heeft deelgenomen. 

Na deze verkiezingen zal president Saied voor het eerst weer te maken krijgen met een "volwaardig" parlement, maar tot een echte verkiezingsstrijd komt het niet. De oppositiepartijen boycotten de verkiezingen, omdat ze volgens hen niet eerlijk kunnen verlopen.

De eerste voorlopige uitslagen worden verwacht tegen 20 december. De definitieve uitslag zou er moeten zijn tegen 19 januari 2023. 

"Er liep best veel fout onder de vorige regering", zegt Verheyden. "In die zin wilden Tunesiërs president Saied een kans geven toen hij alle macht naar zich toetrok. Als hij maar zorgde voor nieuwe jobs en eten op tafel. Maar in dat laatste lijkt Saied niet geslaagd", aldus Verheyden in Tunis.
 
Saied erfde bij zijn aantreden op 23 oktober 2019 een economie in verval. Het toerisme in Tunesië leverde jarenlang jobs aan honderdduizenden laaggeschoolde Tunesiërs, maar jaren van politieke onrust na de revolutie tijdens de Arabische Lente (2011), gevolgd door enkele jaren van coronabeperkingen brachten de toeristische industrie op de knieën. Ook tegen de erg hoge energieprijzen en inflatie kan Saied erg weinig aanvangen.

"Toch maakt ook Saied er weer een boeltje van", zegt Verheyden. "Voor de gewone Tunesiër is het economisch de voorbije jaren nog nooit zo slecht gegaan als nu."

Tunesië heeft intussen een schuld die is opgelopen tot 100 procent van zijn nationaal product. Het land is erg afhankelijk van ingevoerde graanproducten die door de oorlog in Oekraïne duur zijn geworden. Ook de prijzen van brandstof en benzine zijn sterk gestegen in Tunesië. De Tunesische dinar is na enkele jaren van stabiliteit de voorbije drie maanden opnieuw gezakt naar een dieptepunt, waardoor invoer nog duurder is geworden.  

De nieuwe kieswetten maken het de oppositie wel erg lastig. Zo zijn er nieuwe kiesdistricten opgemaakt, en zullen er maar 161 parlementsleden worden verkozen, tegenover 217 daarvoor. Een wet die evenveel vrouwen als mannen op de kieslijsten voorzag, werd afgeschaft.

Twee maanden voor de verkiezingen besliste de kiescommissie dat elke kandidaat zijn campagne uit eigen zak moet betalen. Publieke financiering werd geschrapt. "Om corruptie tegen te gaan, is externe financiering niet mogelijk", verduidelijkte Mohamed Mansri, de woordvoerder van de kiescommissie. Partijen mogen hun eigen kandidaten financieel ook niet langer steunen. 

Voor het eerst moeten kiezers zich laten registreren om te kunnen stemmen. Bij vorige verkiezingen, zonder registratieplicht, gingen er iets meer dan 9 miljoen mensen stemmen. In tegenstelling tot de afspraken maakte de kiescommissie eind november niet bekend hoeveel kiezers er zich lieten registreren.

Verschillende oppositiepartijen, waaronder de gematigde moslimpartij Ennahda, besloten om de verkiezingen te boycotten. Ook Noureddine Taboubi, de voorzitter van de machtige Tunesische vakbond UGTT riep vorige maand op om niet te gaan stemmen. De vakbond heeft meer dan 1 miljoen leden en kant zich tegen het sociale en economische beleid van president Kais.   

Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch (HRW) waarschuwen dat Tunesië weer aan het afglijden is richting dictatuur. Nieuwe vage antiterreurwetten maken kritiek op de regering erg gevaarlijk.

Politieke zwaargewichten uit de oppositie zoals Rached Ghannouchi van Ennahda moeten zich verweren voor de rechtbank in wat de oppositie als politieke processen beschouwd. Lotfi al-Abdali, de bekendste komiek uit Tunesië, kondigde intussen aan dat hij Tunesië verlaat omdat de risico's om nog vrij te spreken en grappen te maken te groot zijn geworden. Abdali zei eerder in interviews dat hij en zijn familie bedreigd worden door overheidsfunctionarissen. 

Volgens HRW wordt nieuwe wetgeving die vrouwen meer rechten geeft, niet toegepast of afgedwongen. Voormalig president Moncef Marzouki roept intussen Europa en de VS op om de gang van zaken in Tunesië streng te veroordelen.

"Ach, de zon schijnt nog steeds in Tunis, en de koffie's zijn heerlijk hier", besluit Verheyden in de hoofdstad. "Maar het leven voor de gewone Tunesiër wordt er elke dag slechter en slechter op. En dat zie je gewoon op straat."