Russische president Poetin voor het eerst in drie jaar op bezoek in Minsk: trekt hij Wit-Rusland mee in de oorlog?

Poetin en zijn Wit-Russische ambsgenoot en bondgenoot Loekasjenko hebben elkaar de voorbije jaren meermaals gezien, maar de ontmoetingen vonden altijd plaats in Moskou. 

Nu is de Russische president nog eens naar Minsk getrokken, voor het eerst in ruim drie jaar. Zijn laatste reis naar de Wit-Russische hoofdstad dateert van 2019 - vóór de pandemie en vóór de massale, hardhandig onderdrukte protestgolven tegen de omstreden herverkiezing van Loekasjenko. Hij kwam met een opvallend grote delegatie, de grootste ooit, met ministers uit alle geledingen. Zo zaten ook minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov en minister van Defensie Sergej Sjojgoe op het vliegtuig naar Minsk.  

De gesprekken gingen vooral over een intensere samenwerking tussen Rusland en Wit-Rusland, "op alle domeinen", dus ook op het vlak van defensie. Op een persconferentie na afloop kondigde de Russische president aan "dat beide landen gezamenlijke maatregelen zullen nemen om hun veiligheid te verzekeren". Zo zullen ze "onderling wapens uitwisselen en produceren".   

Over de oorlog in Oekraïne werd met geen woord gerept tijdens de persconferentie. Maar in Oekraïne voedt het bezoek wel de vrees dat Poetin zijn bondgenoot wil overtuigen om deel te nemen aan een nieuw offensief tegen Kiev. De Oekraïense hoofdstad ligt niet ver van de grens met Wit-Rusland. In februari opende het Russische leger vanuit Wit-Rusland de aanval op Kiev - zonder succes. 

Al sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne gebruikt Rusland buurland Wit-Rusland als een uitvalsbasis voor het sturen van troepen en uitrusting naar Oekraïne. Wit-Rusland stuurde vooralsnog niet zelf troepen naar Oekraïne. Wel kondigde het in oktober aan dat het samen met Rusland een gezamenlijke regionale strijdmacht op de been zou brengen. Duizenden Russische soldaten werden vorige maand naar Wit-Rusland gebracht. Eerder vandaag werd aangekondigd dat ze binnenkort militaire oefeningen zullen houden. Ook die aankondiging deed de onrust in Kiev toenemen.

"Voor een stuk trekt Poetin Wit-Rusland nu al mee in de oorlog in Oekraïne", duidt professor internationale politiek aan de VUB Jonathan Holslag in "De afspraak". "Er bevinden zich naar verluidt 14.000 troepen in Wit-Rusland, belangrijke luchtverdedigingssystemen, pantservoertuigen en tanks. Er wordt heel vaak geoefend. Voor een stuk is dat alles al doeltreffend genoeg om de Oekraïners te dwingen om naar het noorden te blijven kijken, naar Kiev. Zolang ze een deel van hun capaciteit op het noorden moeten richten, kunnen ze die troepen niet inzetten op de fronten die op dit moment het meest conflictueus zijn. Alleen al de onduidelijkheid en strategische ambiguïteit van Wit-Rusland is dus een troef voor Rusland."  

Het Kremlin ontkent dat Poetin naar Minsk zou zijn gereisd om zijn bondgenoot te overtuigen om mee in een offensief tegen Oekraïne te stappen. Volgens woordvoerder Dmitri Peskov zijn dat "domme en ongegronde fantasieën".

Maar áls Poetin Loekasjenko vraagt om mee in de oorlog te stappen, is nee zeggen eigenlijk geen optie voor de Wit-Russische president. "Als Poetin hem dwingt, heeft hij daartegen geen verweer", zegt Holslag. "Militair, economisch en op gebied van energie hangt hij af van Rusland. We weten ook dat het Russische inlichtingenapparaat heel diep in het Wit-Russische zit, en dat daar nu en dan mensen verdwijnen of op verdachte manieren aan hun einde komen. Wit-Rusland is zijn soevereiniteit dus al lang kwijtgespeeld. Als het menens is, dan moéten de Wit-Russen doen wat Poetin vraagt."

Tijdens de persconferentie in Minsk zei Poetin dan wel dat hij niet van plan is Wit-Rusland in te lijven in een uniestaat met Rusland, in de praktijk is de soevereiniteit van Wit-Rusland beetje bij beetje uitgehold.

Een echt "belangrijke aankondiging" kwam er niet in Minsk. Het Kremlin had afgelopen weekend gezegd dat die er deze week zal komen. Ook hier weer: ambiguïteit troef. "Ambiguïteit is altijd een belangrijk onderdeel geweest van de Russische strategie", zegt Holslag. 

Over wat Poetin in Oekraïne van plan is, bestaat ook bij goed geïnformeerde experten geen consensus. "Sommigen beweren dat hij een reset voor ogen heeft: hetzelfde overdoen: de campagne op Kiev overdoen, maar op een iets andere manier. Anderen denken dat hij het wil laten uitmonden in een frozen conflict." 

Wat de "belangrijke aankondiging" van Poetin zal inhouden, daar heeft ook Holslag het raden naar. "Er zijn een aantal processen bezig. Zo is defensieminister Sjojgoe bezig met het hertekenen van de Russische defensiedoctrine. Het zou kunnen dat in die context een aantal aankondigingen komen.

Maar vermoedelijk zullen we klaarheid krijgen in wat de nieuwe stappen zullen zijn in de campagne in Oekraïne. Op dit moment worden weer 200.000 Russische rekruten getraind. We zien ook dat de defensie-industrie op volle toeren draait."