Wat is er gebeurd?

Na zo’n anderhalf jaar onderzoek naar de gewelddadige bestorming van het Capitool, heeft de commissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden haar onderzoek afgerond. Maandag stelde de commissie haar conclusies voor. De belangrijkste: voormalig president Donald Trump moet vervolgd worden voor zijn rol.

De commissie beveelt het ministerie van Justitie aan om Trump strafrechtelijk te vervolgen voor minstens vier aanklachten: belemmering van een officiële procedure, samenzwering om de Verenigde Staten op te lichten, samenzwering om een valse verklaring af te leggen, en aanzetten tot, bijstaan of helpen van een opstand. Daarnaast oppert de commissie als mogelijke bijkomende aanklachten ook samenzwering om een agent te verwonden of hinderen, en opruiende samenzwering.

Volgens de commissie is bewezen dat Donald Trump wist dat hij de presidentsverkiezing van 2020 had verloren, maar het volk bewust voorloog over massale kiesfraude om de vreedzame machtsoverdracht te saboteren.

Wat zijn de volgende stappen?

Na de samenvatting van maandag, zal de parlementaire onderzoekscommissie woensdag haar volledige rapport publiceren. Bijkomende documenten en bewijsmateriaal zullen ook nog voor het einde van het jaar vrijgegeven worden. Op 3 januari, wanneer de bij de midterms verkozen parlementsleden ingezworen worden, houdt de commissie op te bestaan.

De parlementaire commissie is ervan overtuigd dat Donald Trump binnenkort formeel aangeklaagd zal worden, maar is als deel van de wetgevende macht zelf niet bevoegd voor een vervolging. En hun doorverwijzing van Trump naar Justitie is louter symbolisch: het ministerie hoeft daar geen gevolg aan te geven en heeft zo’n aanbeveling ook niet nodig. Het kan volledig zelf beslissen of het tot een vervolging overgaat en voor welke aanklachten.

Justitie is al bezig aan een eigen onderzoek naar de bestorming van het Capitool en de rol van Donald Trump daarin. Nadat Trump vorige maand aankondigde zich kandidaat te stellen voor de presidentsverkiezingen van 2024, duidde de minister van Justitie een speciaal aanklager, Jack Smith, aan om het onderzoek te leiden.

De parlementaire commissie, die bestaat uit zeven Democraten en twee Trump-kritische Republikeinen, hoopt dat haar onderzoek dat van de federale aanklagers kan ondersteunen en in een stroomversnelling brengen. Ze willen dan ook een vervolging afgerond zien voordat Trump eventueel opnieuw president kan worden en de huidige Democratische minister van Justitie kan vervangen.

Kan Trump nog ontsnappen aan een veroordeling?

Dat kan. Het dossier dat de commissie op het bureau van Justitie legt is gewichtig: het bevat een berg bewijsmateriaal zoals video’s en berichten en ruim duizend getuigenissen, ook uit de entourage van Trump. Maar het is nog onduidelijk of Justitie Donald Trump zal aanklagen, laat staan of het in een proces tot een veroordeling zou komen.

Het is wel duidelijk dat het onderzoek van Justitie op een gelijkaardig spoor zit als de commissie. Zo vermeldde het ministerie de aanbevolen aanklacht van belemmering van een officiële procedure in een huiszoekingsbevel in juni bij Jeffrey Clark, een medewerker van Justitie ten tijde van Trump. Die aanklacht is ook al in ruim 300 rechtszaken tegen relschoppers gebruikt. Ook de aanklacht van samenzwering tot oplichting van de staat is al gebruikt in meerdere zaken van Justitie tegen extremisten en relschoppers die een bestorming van het Capitool gepland leken te hebben.

Er zijn bovendien dagvaardingen overhandigd aan tientallen medewerkers van Trumps regering en campagne, en veel van dezelfde documenten die door de commissie werden onderzocht, zijn opgevraagd. Speciaal aanklager Jack Smith heeft eveneens al dagvaardingen overhandigd aan functionarissen in zeven staten, die door Trump of zijn medewerkers werden gecontacteerd in hun pogingen om het verkiezingsresultaat ongedaan te maken.

Justitie lijkt er dus naartoe te werken, en volgens experts is het gezien de ernst van de feiten en de bewijslast bijna onvermijdelijk, maar het blijft afwachten of het ministerie effectief zal overgaan tot een vervolging van Trump.

Wat riskeert Trump?

Als Trump veroordeeld zou worden voor de aanklachten die de parlementaire commissie heeft voorgesteld, riskeert Trump honderdduizenden dollars aan boetes, een celstraf tot 25 jaar en het verlies van zijn burgerrechten. Dan zou Donald Trump zich niet meer kandidaat mogen stellen voor een openbaar ambt, zoals president.

Wat betekent dit voor zijn politieke toekomst?

Een veroordeling, waarbij Trump zich niet langer kandidaat mag stellen, zou het einde van zijn politieke carrière betekenen. Maar zelfs als het niet eens tot een vervolging komt, is de doorverwijzing minstens een nieuwe deuk in het imago van Trump. Het is namelijk nog nooit in de geschiedenis van de VS gebeurd dat een parlementaire commissie een strafproces aanbeveelt tegen een gewezen president. Trump was al gehavend uit de midterms gekomen, waarbij ‘zijn’ kandidaten het minder goed deden dan verwacht, én heeft meerdere rechtszaken boven het hoofd hangen wegens zijn benadering van verkiezingsautoriteiten in Georgia, mogelijke fraude en zijn behandeling van geheime overheidsdocumenten.

Tegelijk versterkt deze aanbeveling, net als al die zaken, Trumps narratief van een politiek gemotiveerde heksenjacht tegen hem. In een reactie liet hij weten het advies te zien als een poging om zijn kandidatuur voor 2024 te dwarsbomen. “Wat deze mensen niet begrijpen is dat wanneer zij mij aanvallen, vrijheidslievende mensen zich om mij heen scharen. Het sterkt me.”