Matteo Messina Denaro opgepakt, 30 jaar op de vlucht en de meest gezochte maffiabaas van Italië 

Matteo Messina Denaro (60) leefde al 30 jaar ondergedoken. Maar vandaag kon hij worden opgepakt in een privékliniek in Palermo, de hoofdstad van het Italiaanse eiland Sicilië. Denaro lijdt aan kanker en was in dat ziekenhuis in behandeling.

Denaro werd onder een andere naam behandeld in het privéziekenhuis. Het is nog niet duidelijk of het ziekenhuis wist wie hij was. In elk geval is de Italiaanse politie hem door zijn zwakke gezondheid en zijn behandelingen in dat ziekenhuis op het spoor gekomen en kon hij zo opgepakt worden. 

Nadat enkele familieleden die door de politie werden afgeluisterd, over zijn ziekte hadden gesproken, begon de politie een lijst op te stellen van patiënten die wat betreft het ziektebeeld, het geslacht, de leeftijd en de afkomst met Denaro overeenkwamen. Uiteindelijk bleek dat hij onder de naam van een neef van een vroegere medeplichtige in behandeling was. Een naam die bij de politie meteen een belletje deed rinkelen. Die naam stond vandaag weer op de planning van het ziekenhuis, voor de politie het moment om toe te slaan.

De Italiaanse premier Giorgia Meloni reageerde alvast verheugd op het nieuws. "Dit is een grote overwinning voor de staat die aantoont dat ze het nooit opgeeft ten opzichte van de maffia", zei Meloni. Ze vloog meteen naar Sicilië om het belang van de arrestatie in de verf te zetten en de politie persoonlijk te bedanken.

Denaro's arrestatie werd ook op straat toegejuicht door inwoners van Palermo. Op sociale media circuleren verschillende filmpjes van enthousiaste omstanders die in de handen klappen en de politie feliciteren. Volgens experts een teken dat de greep van de Siciliaanse maffia op de plaatselijke bevolking al lang niet zo groot meer is.

Denaro wordt als een belangrijke leider van de Cosa Nostra beschouwd, de overkoepelende naam voor de Siciliaanse maffia. Hij zou betrokken zijn geweest bij de moorden op de Siciliaanse onderzoeksrechters Giovanni Falcone en Paolo Borsellino begin jaren 90.

Hij werd ook gezocht voor een reeks bomaanslagen die de Cosa Nostra in diezelfde periode pleegde in Rome, Firenze en Milaan. Die aanslagen kostten het leven aan 10 mensen, bijna 100 anderen raakten gewond.

Denaro was ook betrokken bij de ontvoering van een 12-jarige jongen in 1993. Volgens het Italiaanse gerecht werd Giuseppe Di Matteo ontvoerd zodat zijn vader ontmoedigd zou worden om bewijzen over de maffia aan justitie te geven. De jongen werd twee jaar gegijzeld, waarna hij gewurgd werd en zijn lichaam in zuur werd opgelost.

In 2002 werd Denaro bij verstek tot levenslang veroordeeld.

Denaro werd in 1962 geboren in een maffiafamilie. Zijn vader, Francesco Messina Denaro, was ook een maffiabaas. Zoon Matteo leerde als jonge tiener al omgaan met vuurwapens en pleegde zijn eerste moord op zijn 18e. Hij zou zeker 50 mensen gedood hebben.

Tijdens zijn volwassen leven leidde hij graag een luxueus leven, met een voorkeur voor designkledij, dure zonnebrillen en Rolex-horloges. Volgens de Italiaanse politie droeg hij tijdens zijn arrestatie een horloge van 35.000 euro. Hij was zot op videogames en had ook een luxueuze smaak als het op eten aankwam. Denaro is nooit getrouwd geweest, maar had naar eigen zeggen wel een dochter, die hij nooit heeft gezien. Er gaan geruchten dat hij ook een zoon zou hebben, maar over hem is heel weinig geweten.

Zelfs als voortvluchtige zou Matteo Messina Denaro nog opdrachten hebben uitgedeeld binnen de Cosa Nostra. Volgens maffia-onderzoekers bij de Italiaanse politie speelde een uit de gevangenis vrijgelaten vertrouweling van Denaro waarschijnlijk een centrale rol binnen de criminele organisatie. In opdracht van Messina Denaro zou die onder meer nieuwe leiders hebben aangewezen in de plaatselijke maffia-families.

Denaro werd beschouwd als de opvolger van de beruchte Cosa Nostra-maffiabazen Totò Riina en Bernardo Provenzano, die er beiden eveneens in slaagden om decennialang uit de handen van de Italiaanse politie te blijven. Riina was 23 jaar voortvluchtig, Provenzano zelfs 38 jaar. Beiden zijn intussen overleden in de gevangenis, Riina in 2016, Provenzano in 2017.

Hoe Denaro 30 jaar lang op de vlucht kon blijven, moet nog blijken. Naar verluidt kon hij op een stevig netwerk rekenen dat hem hielp om zich te verbergen en van de ene plaats naar de andere te reizen. Volgens de politie hield hij zich op verschillende plaatsen in Italië verborgen, de laatste tijd vooral op Sicilië. Naar verluidt maakten ze om te communiceren ook gebruik van al dan niet in codetaal geschreven boodschappen op kleine stukjes papier, pizzini genoemd, in plaats van de gebruikelijke media.

Denaro wordt wel eens de capo di tutti capi van de Cosa Nostra genoemd, de baas van alle maffiabazen. Maar de Britse Cosa Nostra-expert John Dickie is het daar helemaal niet mee eens. "Er is geen capo di tutti capi", legt hij uit in een gesprek met VRT NWS. "De Cosa Nostra zit in een diepe crisis. Normaal wordt ze geleid door een coördinerend lichaam, de commissie genoemd. Maar die commissie is al sinds 1993 niet meer bijeengekomen."

Van één grote maffiabaas bij de Cosa Nostra is dus geen sprake, stelt Dickie. Bovendien was Denaro afkomstig uit Trapani en niet uit Palermo, hét bolwerk van de Cosa Nostra. Maffialeden uit die regio hebben meer autoriteit, weet Dickie. Al had Denaro die zeker ook in zijn eigen regio. Ook omdat hij een nauwe medewerker van Riina was.

De voorbije decennia werden honderden agenten ingezet om Denaro op te sporen. De zoektocht naar de maffiabaas kwam de voorbije jaren ook geregeld in de internationale media. In september 2021 nog op een spectaculaire manier, toen in de Nederlandse stad Den Haag een man werd gearresteerd van wie men dacht dat het Denaro was. 

Met zeven auto's kwam de politie die dag naar een restaurant in Den Haag, zo vertelde een getuige destijds. Drie mannen die samen aan een tafeltje zaten, werden geblinddoekt door agenten met getrokken wapens weggevoerd. Een van hen zou Denaro zijn, maar de advocaat van de opgepakte man wierp meteen op dat het om een persoonsverwisseling ging. Wat ook zo bleek te zijn.

In september vorig jaar werden 35 verdachten opgepakt in de Siciliaanse stad Trapani, een regionaal bolwerk van Denaro. De actie maakte deel uit van een zoektocht naar Denaro, maar de maffiabaas zelf bleef spoorloos. Tot vandaag.