Ruim helft van meisjes tussen 15 en 25 jaar in België ontving al eens "dickpic"

Het is vandaag de twintigste editie van Safer Internet Day. Dat is een wereldwijd initiatief van de Europese Commissie voor een beter internet voor alle jongeren en kinderen. Onder andere online seksueel geweld blijkt uit onderzoek meer dan ooit een veelvoorkomend probleem te zijn.

In opdracht van staatssecretaris voor Gelijke Kansen Sarah Schlitz (Ecolo) werden 1.819 jongeren tussen 15 en 25 jaar ondervraagd, de zogenaamde "digital natives" die opgegroeid zijn met het internet. De studie werd uitgevoerd onder leiding van Catherine van De Heyning en Michel Walrave van de Universiteit Antwerpen in samenwerking met het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen.

De jongeren zeggen zeer regelmatig ongevraagd online seksuele inhoud te ontvangen. Zo'n 37 procent van de jongeren had al een "dickpic" ontvangen. Dat is een - in de meeste gevallen ongevraagde - foto van een penis, meestal in erectie. Bij meisjes en jonge vrouwen ligt dat zelfs op 51 procent. De problematiek is ook groter bij jongeren tussen 15 en 18 jaar en bij de LGBTQIA+-gemeenschap.

"Enerzijds zijn we verbaasd", zegt Van De Heyning in "De ochtend" op Radio 1. "Juist omdat het aantal bij meisjes zo hoog ligt. Anderzijds blijkt uit buitenlands onderzoek ook wel al dat er zo'n trend bestaat. Maar onze percentages liggen nog hoger en gaan in stijgende lijn."

De meeste respondenten gaven aan "in verlegenheid gebracht", "boos" of zelfs "woedend" te zijn over de ontvangst van dit soort beelden zonder toestemming, vrouwen meer dan mannen. Bijna de helft van de jongeren die een dergelijke afbeelding ontvingen, kreeg deze van een onbekende. Dit geldt nog vaker voor vrouwelijke respondenten. Zo'n 10 procent van de ondervraagden gaf aan dat de afzender minstens drie jaar ouder was dan zijzelf, ook hier opvallend vaker bij vrouwen dan bij mannen.

Wanneer jongeren dergelijke beelden versturen, doen ze dat vooral om seksuele beelden terug te krijgen en de ontvanger te "verleiden". Maar een aanzienlijk deel van de respondenten geeft toe kwade bedoelingen te hebben met het verzenden van dergelijke beelden: 23 procent zegt dat zij dit doen om de ontvanger lastig te vallen of te intimideren.

De meerderheid (68 procent tot 79 procent) van de respondenten vindt dat het versturen van een dickpic zonder toestemming strafbaar moet zijn. De respondenten zijn voorstander van alternatieve straffen, zoals een cursus over seksueel geweld of bemiddeling of compensatie. De onderzoekers hopen dat Schlitz daar werk van maakt.

Daarnaast werd ook onderzoek gevoerd naar het bezit van naaktfoto's zonder dat de persoon hiervoor toestemming had verleend. Zo'n 21 procent van de jonge mannen en slechts 9 procent van de jonge vrouwen zegt iemand te kennen die naaktfoto's van hen heeft. Maar mogelijk wordt dit cijfer sterk onderschat.

Een meerderheid van de ondervraagden (61 procent) zegt dat zij dergelijke foto's nooit zouden bewaren als hen werd gevraagd ze te verwijderen, maar dat aantal lag beduidend hoger bij meisjes en jonge vrouwen vrouwen. Omgekeerd waren bijna alle respondenten die aangaven intieme beelden van anderen te hebben mannen, en oudere respondenten nog meer. In 30 procent van de gevallen ging het om een screenshot van een tijdelijke momentopname. Zo'n 13 procent kocht de beelden via het dark web of via een derde partij.

Driekwart van de ondervraagden is het ermee eens dat het bezit van seksuele beelden van iemand die niet meer wil dat je ze bezit of die je nooit toestemming heeft gegeven, moet worden vervolgd. Meer dan 60 procent dacht dat dat bezit al strafbaar was en meer dan 70 procent vond dat dit gedrag bestraft moet worden.

"We zien dat deze praktijken gebeuren op alle socialemediakanalen die gebruikt worden door jongeren, maar vooral Snapchat speelt een heel belangrijk rol", zegt Van De Heyning. "Instagram heeft al actie ondernomen. Daar kun je je beschermen tegen foto's van mensen die je niet kent. De andere kanalen doen te weinig. Nu kunnen we wel met dit rapport naar die platforms stappen."

"Maar de belangrijkste stap is de mentaliteit veranderen. We moeten bij jongeren echt werken aan onlinetoestemming- en bewustzijn. Grenzen die in de fysieke wereld evident lijken voor hen, worden op het internet overschreden."

"Daarnaast moeten we ook aan de mediawijsheid werken van jongeren. Vaak weten ze niet hoe ze zich kunnen beschermen en waar ze hulp kunnen vinden. We zien dat jongeren er vaak over praten met vrienden, of in de jongste categorie soms ook met ouders, maar verder gaat het niet. Los van een eventuele klacht, willen ze vaak hulp op psychologisch of technologisch vlak, terwijl ze er nu vaak mee blijven zitten. Daar moet aan gewerkt worden."

"De resultaten van deze studie zijn zeer verhelderend en tonen aan dat jongeren al heel vroeg met seksueel geweld worden geconfronteerd en dat geslacht en seksuele oriëntatie een belangrijke invloed hebben op het slachtoffer- of daderschap", zegt staatssceretaris Schlitz.

"Dit herinnert ons er niet alleen aan dat deze kwesties in een vroeg stadium moeten worden aangepakt, maar ook dat duidelijke wetgeving moet worden aangenomen. Ik wil in deze richting gaan, door het bezit van dergelijke beelden duidelijk te verbieden. Het bezit van intieme beelden van minderjarigen is reeds strafbaar, dit moet eveneens strafbaar zijn voor intieme beelden van meerderjarigen."

De staatssecretaris wijst erop dat online seksueel geweld vreselijke schade kan aanrichten, en zelfs kan leiden tot zelfmoord.