Roddelen, informatie achterhouden, vijandig reageren: 6 procent van de werknemers wordt wekelijks gepest op het werk

"Ik ben als kind nooit gepest, dus dit was een heel nieuw gegeven", getuigt Sam* in "Terzake" op Canvas. "Dat heeft ervoor gezorgd dat dit zo lang heeft aangesleept." Ook Daphne* wist niet goed wat haar overkwam. "Ik had dit nog nooit meegemaakt. Ik had mij nooit kunnen inbeelden dat dit zoveel effect op mij zou hebben. Ik was elke dag in survivalmodus."

Je had het wellicht al begrepen: Sam en Daphne werden gepest op het werk. En ze zijn lang niet de enigen in ons land. Ongeveer 1 op de 17 werknemers - 5,9 procent - heeft het voorbije half jaar elke week te maken gehad met ernstig pestgedrag, zo leert een grootschalige enquête van de externe preventiedienst Idewe bij meer dan 24.000 mensen uit ruim 100 organisaties. Het gaat dan over pestgedrag dat zich wekelijks herhaalt. 

De cijfers zijn zo maar heel licht gedaald tegenover vorig jaar, toen 6,4 procent te maken kreeg met ernstig pestgedrag. "Maar tegelijk stijgt het aantal meldingen van ongewenst gedrag", zegt Idewe-CEO Lode Godderis. "Dus ik denk dat er uiteindelijk weinig evolutie in de cijfers zit."

Sam zag het bij haar beginnen met kleine incidenten en uitmonden in grove beledigingen. "Dat ging over het niet beantwoorden van mails, over mij belachelijk maken, mij isoleren." Daphne kreeg uit het niets negatieve evaluaties van een pestende leidinggevende. "Ik werd ook geïsoleerd: ik werd niet uitgenodigd voor vergaderingen over dossiers waarover ik de bevoegdheid had. Daar werd publiekelijk vermeld dat ik het probleem was. Ik werd vernederd en beledigd."

Dat verbale pestgedrag komt het vaakst voor, bevestigt Lode Godderis. "Het begint vaak heel klein: kleine problemen die men moeilijk bespreekt die uitgroeien tot grote kwesties. Veel mensen twijfelen zelfs over de vraag of het nu pestgedrag is of niet. Een belangrijke tip daar: ga even te rade bij een collega of vertrouwenspersoon om te zien of het klopt wat je ervaart en om in tweede instantie wat advies te krijgen over hoe je dat bespreekbaar kunt maken."

Sam beaamt dat. "Ik had heel veel geluk dat mijn leidinggevende een heel zorgzame kant had en dat die het heel belangrijk vond dat dergelijk gedrag zich niet op de werkvloer voordeed." Er werd een extern coachingtraject gestart, maar de pester ontkende alles en draaide de rollen zelfs om. "Dat was verschrikkelijk voor mij. Het gevoel niet geloofd te worden, is heel zwaar."

Ze kon gelukkig met enkele mails die ze had bewaard, bewijzen dat ze werd gepest. "Als je niets hebt, is het volgens mij onmogelijk om die situatie aan te kaarten." Uiteindelijk kreeg Sam gelijk. "Die erkenning heeft mij gered. Toen ik dat papier kreeg, ben ik naar huis gegaan en heb ik heel lang gehuild van opluchting. Ik ben blij dat ik heb doorgebeten en niet ben veranderd van job."

Hoe kan je zulk pestgedrag op het werk voorkomen of aanpakken? Een open communicatiecultuur op de werkvloer is cruciaal, zegt Godderis. "Je moet elkaar kunnen aanspreken over wat je ervaart en verwacht van elkaar." Daarin speelt de leidinggevende een heel belangrijke rol, klinkt het. "Want als die niet tussenkomt als er zich een probleem voordoet, wordt pestgedrag ervaren als iets wat oké is. Dat kan het probleem zelfs nog doen toenemen."

Maar wat als je probleem net die leidinggevende is, zoals bij Daphne? Godderis raadt aan om dan naar de preventieadviseur te stappen. "Die kan dan kijken hoe dat gesprek met de leidinggevende kan worden aangegaan op een correcte manier. Mondt dat gesprek uit op niets, kan je nog altijd volgende stappen zetten en kan de preventieadviseur ook actief bemiddelen."

Dat dat geen magische oplossing voor het probleem is, bewijst het verhaal van Daphne, die uiteindelijk een klacht neerlegde over het pestgedrag van haar overste. "Ik dacht dat die wetgeving er was om mij te beschermen en dat dat de taak was van de preventieadviseur. Maar ik werd volledig aan mijn lot overgelaten. Uiteindelijk ben ik zelfs ontslagen."

Ze is het levende voorbeeld van hoe hard pestgedrag op het werk er uiteindelijk bij iemand kan inhakken. Ze zit nog altijd ziek thuis. "Ik ben echt getraumatiseerd. Ik ben mijn identiteit volledig kwijt. Ik loop gewoon doelloos rond. Ik dacht dat ik veilig was op de werkvloer en dat is niet het geval."