Nu vervolging dreigt voor hardnekkige weigeraars: al jouw vragen over de digitale meter beantwoord

De digitale meter is een digitaal toestel dat twee aparte tellers bijhoudt. Het meet niet alleen de stroom die je van het net afhaalt, het meet ook de stroom die je (b.v. met je zonnepanelen) op het net zet. De stroom die je op het net zet, die verkoop je aan je leverancier. De stroom die je er afhaalt, die betaal je. 

Daar zit de hele discussie voor gezinnen die zonnepanelen hebben. Je leverancier betaalt minder voor de stroom die je op het net zet dan je zelf moet betalen voor de stroom die je van het net afneemt. 

Stel dat je even veel stroom van het net haalt als dat je er op zet (en je netto-verbruik op het eind van het jaar 0 is), dan zal je met een digitale meter aan je leverancier toch nog iets moeten betalen, omdat de stroom die je hem hebt verkocht goedkoper is dan de stroom die je van hem hebt aangekocht.

Bovendien kan een digitale meter ook je piekverbruik meten. Een analoge meter kan dat niet. Met de invoering van het capaciteitstarief, dat de piekmomenten mee in rekening neemt, is een digitale meter onontbeerlijk. Goed om overbelasting op de netten te vermijden. Maar als je apparaten hebt met heel hoge piekbelasting, zoals accumulatoren, kunnen digitale meters effectief financieel nadeliger worden.  

Een klassieke analoge meter is een mechanische meter, met een fijn metalen schijfje dat ronddraait. Dat schijfje meet je vebruikte stroom in kWh en draait samen met een teller vooruit. Het schijfje en de teller kunnen sneller of trager draaien, afhankelijk van de hoeveelheid elektriciteit die je afneemt. Ze draaien in principe altijd vooruit.

Maar de teller kan ook achteruit draaien. Dat gebeurt wanneer je zonnepanelen hebt en meer stroom aanmaakt dan je verbruikt. Die overtollige stroom plaats je via het schijfje terug op het elektriciteitsnet en dan draait de teller terug. 

In de winter draait je teller in principe meestal vooruit omdat je dan meer stroom verbruikt dan je zonnepanelen opleveren. Je teller kan dan bijvoorbeeld oplopen van 0 naar 3000 kWh. Maar in de zomer gaat het tellertje in principe meestal weer achteruit (omdat je panelen meer stroom leveren dan je verbruikt), van 3000 kWh naar 0. Je ziet op je klassieke analoge meter dus enkel één getal staan: het saldo tussen je verbruikte en opgewekte stroom. Staat je teller op het einde van het jaar op 0, dan betaal je - in tegenstelling tot de digitale meter - 0 euro, gewoon omdat de klassieke meter niet in staat is je opgewekte en verbruikte stroom apart te meten. 

In die zin lijkt hij voor eigenaren van zonnepanelen interessanter dan de digitale meter. Ze gebruiken het stroomnet eigenlijk als een batterij, waar ze in de zomer stroom opzetten en in de winter afhalen. Aanvankelijk moesten ze zelfs niets betalen voor het gebruik van het net, maar sinds midden 2015 wordt daar wel een extra tarief voor aangerekend: het zogenaamde prosumententarief. Dat tarief betaal je sowieso, zelfs als je netto 0 kWh stroom hebt verbruikt en het hangt af van de grootte van je installatie.

Onder meer door de fijnere meting stuitte de introductie van de digitale meter aanvankelijk op veel weerstand. Eigenaars van zonnepanelen vreesden het - op het eerste gezicht - aantrekkelijke verdienmodel van de terugdraaiende teller te verliezen. Maar een digitale teller kan toch financieel voordeel opleveren als je je gedrag aanpast en bijvoorbeeld probeert meer stroom te verbruiken op het moment dat je zonnepanelen die aanmaken. 

Dat zal nog meer moeten, nu het capaciteitstatief is ingevoerd. Dat neemt je stroompieken mee bij de aanrekening van de nettarieven en niet meer enkel de hoeveelheid stroom die je jaarlijks verbruikt. Maar een analoge meter kan die pieken niet registereren. Dus rekent de netbeheerder een standaardpiek van 2,5 kW aan en wordt de hoeveelheid verbruikte stroom iets duurder aangerekend dan bij een digitale meter. De digitale meter meet dus wel je échte piek: als je dan weinig verbruikt, maar toestellen hebt die je verbruik fel doen pieken, zal een digitale meter je meer kosten.

Maar: je ziet dus wel veel beter wat je aan het doen bent. Een digitale meter geeft je heel veel inzicht in je energieverbruik en je consumptiegedrag. En hij maakt ook een aantal zaken veel makkelijker.

De digitale meter zal ons dus veel bewuster maken hoe we onze stroom verbruiken. We gaan er ook verschillende diensten mee kunnen ontwikkelen en een aantal zaken worden makkelijker. Zo zal je bijvoorbeeld niet meer thuis moet blijven wanneer Fluvius je meterstand komt opmeten: de digitale meter stuurt je standen automatisch door. 

Ook de aanpassing van enkelvoudig tarief naar een dag- en nachttarief of omgekeerd gebeurt automatisch. Wat vooral interessant is, is dat de digitale meter voortdurend je verbruik opvolgt. Je kan dat zelfs per kwartier zien.

Meten is weten. In de winter zal je dankzij je digitale meter veel makkelijker kunnen zien dat je op sommige ogenblikken bijzonder veel verbruikt. Daar kan je je elektriciteitsverbruik op afstemmen om zo je factuur naar beneden te krijgen. Ook je pieken afvlakken zal effect hebben: je elektrische auto opladen én tegelijk je elektrische kookplaat, droogkast, wasmachine... aanzetten is niet het beste idee. Het zal je meer kosten en je belast er het net te veel mee. Als ons gedrag niet verandert, dreigen miljarden extra investeringen in ons elektriciteitsnet nodig te zijn. Kosten die iedereen zal moeten dragen. Beter ons gedrag aanpassen, is dan de aanpak van onze energieregulator VREG, maar die gedragsverandering kan alleen maar met een digitale meter en het capaciteitstarief.

Ook als je zonnepanelen hebt, kan je met behulp van je digitale meter je verbruiksgedrag verfijnen. Als je panelen elektriciteit aan het opwekken zijn en je hebt overschotten, kan je de afwasmachine of droogkast aanzetten om die elektriciteit efficiënter te gebruiken. Dat kan zelfs automatisch, met zogenaamde slimme toestellen, die, gestuurd vanuit je digitale meter, aanspringen wanneer je stroomoverschotten hebt. Dan moet je die niet aan spotprijzen verkopen aan je leverancier, maar kan je die elektriciteit  zelf efficiënter gebruiken.

Met de digitale meter kan je ook in nieuwe diensten stappen, zoals energiedelen bijvoorbeeld. Stroomoverschotten van je zonnepanelen verkopen aan je buren of je familie tegen een zelf afgesproken prijs... het kan alleen met een digitale meter. 

Je kan aan Fluvius vragen om langs te komen. Sinds dit jaar moet je er niets extra voor betalen. Men komt de digitale meter plaatsen zonder extra kosten. 

Voor mensen die geen zonnepanelen hebben, is de digitale meter meestal wel interessant. Zo krijg je onmiddellijk alle info over je verbruik en je kan veel bewuster omgaan met je gas en elektriciteit. Hij laat je bijvoorbeeld ook toe je energieverbruik aan het eind van elke maand perfect te factureren via de zogenaamde maandcontracten. Geen discussie meer over te hoge of te lage voorschotfacturen. Dankzij je digitale meter kan je energieleverancier perfect zien wat je de voorbije maand hebt verbruikt en dat verbruik ook exact aanrekenen zonder dat je een cent te veel of te weinig betaalt. Met een klassieke meter kan dat niet.

Toch zijn er nog groepen gebruikers voor wie de invoering van de digitale meter op dit moment zeker nog niet interessant is. Zij mogen de meter voorlopig nog weigeren.

Maar voor de meeste mensen is er geen ontkomen aan. Als je blijft weigeren de meter te plaatsten, ga je uiteindelijk naar een ingebrekestelling: dan kunnen de kosten oplopen tot meer dan 570 euro. Beter gratis laten plaatsen, dan.

Maar er zijn een paar groepen die van een uitzondering genieten: mensen met een exclusief nachttarief (dat zijn meestal gezinnnen met accumulatoren of nachtboilers) en terugdraaiende teller bijvoorbeeld. Die krijgen uitstel tot 1 januari 2028. Zij werden destijds aangemoedigd om 's nachts elektriciteit te verbruiken aan lagere tarieven omdat onze kerncentrales 's nachts overschotten aan stroom produceerden.

Maar met de opkomst van de hernieuwbare energie is dat helemaal veranderd: meer en meer zijn er nu overdag (wanneer de zon schijnt) stroomoverschotten en heeft een nachttarief almaar minder zin.

Bovendien speelt het nieuwe capaciteitstarief de bezitters van accumulatoren nog meer parten. Een accumulator zorgt voor zeer hoge pieken, wat de stroomfactuur, zelf bij heel laag elektriciteitsverbruik, geweldig naar omhoog zou jagen. Wanneer gezinnen met accumulatoren (toch nog altijd zo'n 150.000 in Vlaanderen) dan meteen verplicht een digitale meter zouden moeten plaatsen, zou de prijsschok wel eens bijzonder groot kunnen zijn.

Onze overheden beseffen dat en geven gezinnen met exclusief nachttarief daarom nog uitstel tot eind 2027, dat is nog een kleine 5 jaar.  Dat moet hen de kans geven hun elektriciteitsverbruik aan te passen. 

Ook mensen met zonnepanelen die voor 2021 zijn geplaatst en die een oude terugdraaiende teller hebben, mogen een digitale meter voorlopig nog weigeren. Ze kunnen uitstel vragen tot 31 december 2024. Aan hen is nl. beloofd dat ze vijftien jaar lang mogen genieten van de oude terugdraaiende teller. Heb je je zonnepanelen in 2009 geplaatst, dan zal je nog net van die volle vijftien jaar kunnen genieten. Heb je je panelen eerder geplaatst bijvoorbeeld in 2006, dan is je periode van 15 jaar al afgelopen in 2021 en mag je geen digitale meter meer weigeren. Heb je ze later dan 2009 geplaatst, dan zal je de volle vijftien jaar niet kunnen gebruiken, want na 31 december 2024 mag niemand sowieso nog een digitale teller weigeren.

Fluvius meldt dat de uitwisseling van gegevens heel goed versleuteld is. Het systeem voldoet ook aan alle hoge standaarden die worden opgelegd om er niet in te kunnen inbreken. In landen waar de digitale meter al veel eerder werd ingevoerd dan bij ons, zijn er nooit inbraken in het systeem gemeld.

Het is niet uit te sluiten dat er ooit een hacker opstaat die de digitale meters kan kraken. Dat is niet uit te sluiten, maar dat risico heb je bij alle digitale toepassingen. In Italië en Zweden gebruikt men de digitale meters al lang en daar is nog nooit een probleem met de cyberbeveiliging opgedoken.