Het begon met een pistool dat verstopt werd in de douches van de gevangenis van Sint-Gillis. ‘Niet eens een echt wapen’, biecht Philippe Lacroix (62) op in de zesde aflevering van de true crime-podcastreeks ‘Lacroix. Ik was gangster’. Dertig jaar geleden ontvluchtte het brein van de bende Haemers op spectaculaire wijze de gevangenis van Sint-Gillis, samen met medegedetineerden Basri Bajrami - ook een lid van de bende Haemers - en Kapllan Murat. De beelden van de ontsnapping staan in het collectieve geheugen gegrift.

Uitstel assisenproces

Lente 1993. Lacroix verblijft al ruim twee jaar in voorhechtenis na zijn arrestatie in Colombia. Al 27 maanden zit hij ‘op strikt’: een gevangenisregime waarbij je geen contact hebt met medegedetineerden, onder verhoogde bewaking staat en nauwelijks buitenlucht te zien krijgt. Hij wacht tot hij in april voor een volksjury kan verschijnen, maar zijn assisenproces wordt uitgesteld wegens te weinig juryleden. Het is een kaakslag voor Lacroix en de andere leden van de bende Haemers. Hun perspectief valt weg.

‘In de gevangenis leef je niet’, blikt Lacroix terug. ‘Je zweeft tussen leven en dood. Je kunt het alleen maar volhouden als je perspectieven hebt - dat is een reddingsmechanisme.’ Zijn perspectief wordt: vluchten. Hij doktert een plan uit, samen met zijn vriend Basri ‘Tosca’ Bajrami en hun medegedetineerde Kapllan Murat.

Op 3 mei 1993 is het zover. Ze worden uit hun cel gehaald omdat er bezoek is - De (intussen ex-)vrouw van Lacroix, die mee in het complot zit - en in dan gebeurt het. Het plastic pistool blijkt geloofwaardig genoeg om de penitentiaire beambten te bedreigen. De echte wapens liggen klaar, de vluchtroute ligt vast, de gijzelingen zullen gebeuren in het ‘sas’, de sluis tussen de gevangenis en de buitenwereld. Een zwarte BMW staat klaar voor de vluchters.

Het idee om een gijzelaar over de voorruit van de vluchtwagen te leggen, kwam van Kapllan’, vertelt Lacroix. ‘Ik vond dat een goed idee, want er stonden teveel politieagenten en scherpschutters rondom ons. Als ze geschoten hadden, zouden we allemaal dood geweest zijn, want wij hadden granaten in onze broekzakken zitten.

Harry Van Oers, inspecteur-generaal van het gevangeniswezen, heeft zich opgeofferd om meegenomen te worden als gijzelaar, om zijn personeel buiten schot te zetten. ‘Hij was een beetje moedig, maar ook een beetje hautain’, aldus Lacroix. Van Oers zal uiteindelijk gekneveld achtergelaten worden bij een boer en zijn gezin in Tremelo.

Géén Patrick Haemers

Opvallend: Patrick Haemers, bijna twintig jaar lang een boezemvriend van Philippe Lacroix, is er niét bij. Hij zit in de gevangenis van Vorst, maar dat is niet eens de reden. Er loopt een tunnel tussen beide gevangenissen, hem gaan halen zou doenbaar geweest zijn.

‘De andere bendeleden hebben hem niet in dank afgenomen dat hij hen verraden heeft tijdens zijn persconferentie in Brazilië, toen hij daar in mei 1989 opgepakt is’, weet speurder Pol Verdurmen van de Leuvense BOB. ‘Hij vond het nodig om de show te stelen, en heeft toen verschillende feiten bekend en namen genoemd.’ Zo praatte Haemers ook Lacroix aan de galg.

‘De reden was dat Tosca hem vermoord zou hebben, als ik hem meegenomen zou hebben’, nuanceert Lacroix. Maar of hij Haemers wél gehaald zou hebben mocht Bajrami er niet bij geweest zijn, laat hij in het midden...

Hoe het ook zij, de vrijheid is van korte duur. Zo minutieus voorbereid als het ontsnappingsplan is, zo weinig voorbereid is het plan voor wat daarna komt. Amper een paar dagen later is het alweer over en uit voor Lacroix, die weer achter de tralies verdwijnt. Op strikt, dat spreekt.