Gent organiseert elke week twee uitvaarten voor mensen zonder nabestaanden of middelen
De stad Gent en het OCMW staan samen in voor gemiddeld twee uitvaarten per week waarbij de overledene geen nabestaanden heeft of er onvoldoende fondsen zijn. Dat blijkt uit de jaarcijfers. Vrijwilligers wonen de uitvaarten bij: "Iedereen verdient een waardig afscheid."
Op een kille winterdag staan vrijwilligers van het Contactpunt Waardige Uitvaart te wachten aan de strooiweide aan het crematorium in Lochristi. Ze zijn er om de verstrooiing van André, Carlos, Mark en Dirk bij te wonen. Het zijn vier Gentenaars die onlangs overleden zijn zonder nabestaanden na te laten die het afscheid kunnen betalen. Afgelopen jaar nam de stad zo 120 uitvaarten op zich. De vrijwilligers zorgen voor een bezinningsmoment aan het graf of de strooiweide.
"Als we de melding krijgen dat iemand overleden is gaan we, via onze registers en vrijwilligers op zoek naar nabestaanden, als we niemand vinden dan komen we tussen. Af en toe zijn er wel nabestaanden, maar kunnen die niet instaan voor de kosten, ook dan speelt de stad of het OCMW een rol", vertelt schepen Isabelle Heyndrickx (CD&V).
Bloemen en doodsprentjes
De stadsuitvaarten gebeuren in samenwerking met een vaste begrafenisondernemer. Er wordt een ceremonie opgezet in een ziekenhuis, ook als de overledene elders gestorven is. "We houden rekening met de geloofsovertuiging, als we die kennen. Pastorale werkers verzorgen een katholieke dienst, vrijwilligers van het Huis van de Mens staan in voor de vrijzinnige ceremonies." Bij moslims moet de stad minder tussenkomen. "Het valt wel echt op dat de gemeenschap de uitvaart vaker opneemt, ook als er geen nabestaanden zijn."
"We voorzien een kist, bloemen, een gedenkteken en doodsprentjes. Soms doe ik iets extra, dat is een kleine moeite. Iedereen verdient een waardig afscheid", zegt Lydia Jossa van uitvaartcentrum Verniers-Jossa. Het bedrijf werkt intussen al enkele jaren samen met Gent. Vrijwilligers van Waardige Uitvaart zoeken vrienden of kennissen die de ceremonie willen bijwonen. Later volgt een begrafenis op de Westerbegraafplaats of een asverstrooiing aan het crematorium in Lochristi. Het contactpunt vaardigt mensen af om die niet eenzaam te laten verlopen.
Ik vind het erg zielig dat mensen verdwijnen zonder dat we er nog even stil bij staan, ik was meteen overtuigd om vrijwilliger te zijn
De vrijwilligers van Contactpunt Waardige Uitvaart staan een beetje te koukleumen in afwachting van de verstrooiingen. "We krijgen een 10-tal minuten per overledene. We lezen gedichten voor, soms komt er ook iemand muziek spelen of zingen. In enkele gevallen schrijven sociaal werkers of personeelsleden van het woonzorgcentrum een tekst. Het is de bedoeling om toch even stilte en bezinning te voorzien, een afscheid", zegt Els De Smet van het contactpunt. "We weten nooit op voorhand of er mensen zullen komen, soms is er helemaal niemand. De eenzame uitvaarten zijn de meest trieste."
Vrijwilligers van vzw Waardige Uitvaart nemen afscheid aan strooiweide in Lochristi
Bij twee verstrooiingen zijn er toch mensen opgedaagd. "Het is prachtig dat vrijwilligers dit opnemen. We hadden dit niet verwacht", zeggen vrienden van Dirk. "Het was een heel mooie mens, hij heeft veel pech gehad in het leven. Hij bleef altijd glimlachen, het doet ons veel plezier dat we nog even op een mooie manier afscheid van hem konden nemen."
Leidraad voor kleinere gemeenten
In Vlaanderen zijn steden en gemeenten verplicht om uitvaarten te regelen. "Gent pakt dit al jaren aan, onder meer onder impuls van het contactpunt, elders ligt dat moeilijker", zegt Nathalie De Bast van de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG). "Kleinere gemeenten weten niet altijd waar te beginnen. Tien jaar geleden is daarom een leidraad opgesteld. Daarin staat hoe het op een menswaardige manier kan." Zeker de helft van de Vlaamse gemeenten heeft intussen vaste afspraken met een begrafenisondernemer om snel te kunnen schakelen indien nodig.
Naast de praktische regeling, zetten lokale besturen ook vaker in op een afscheidsmoment. "Ik krijg vaak vragen van steden en gemeenten, onder meer in Genk ligt de opstart van een afdeling van Waardige Uitvaart op tafel", zegt De Smet. Ze wordt vaak gevraagd om te gaan spreken over wat het contactpunt doet.
Geen stijging sinds corona
De stad Gent en het OCMW betaalden in 2022 samen net geen 130.000 euro voor de stadsuitvaarten. De stad schiet af en toe ook uitvaarten voor die later terugbetaald worden, bijvoorbeeld als er erfenis opduikt. "We willen kwetsbare mensen een mooi afscheid geven, maar willen misbruik wel voorkomen", zegt schepen Heyndrickx.
Het aantal stadsuitvaarten blijft wel min of meer gelijk in de loop der jaren. "Dat verbaast een beetje, tijdens de coronacrisis was er geen stijging. We hebben daar geen verklaring voor." Of Gent een uitzondering is in Vlaanderen, is onduidelijk. De meest recente regiocijfers zijn van 2019, toen waren er in heel Vlaanderen 1.500 uitvaarten die door steden en gemeenten werden opgevangen.
