Voor 17,8 miljard euro subsidies: dit doet Vlaanderen met uw geld

Het was jarenlang onduidelijk hoeveel subsidiegeld er nu precies aan welke doeleinden werd toegekend in Vlaanderen. Verschillende overheidsdepartementen werkten naast elkaar: niemand had echt nog het overzicht. Gewiekste organisaties konden van meerdere walletjes tegelijk eten. Maar het nieuwe subsidieregister, dat in essentie een databank is die alle 29.052 ontvangers in kaart brengt, geeft nu voor het eerst een doorkijk van de Vlaamse subsidiestromen.

Daaruit kan al één en ander uit afgeleid worden. Zo werden er in totaal 17,8 miljard euro aan subsidies toegekend in 2022, waarvan er 15,5 miljard ook al effectief werd uitbetaald. De provincie Antwerpen sleept 23 procent van alle centen in de wacht, gevolgd door de Brusselse regio (20 procent). Vlaams-Brabant en Limburg trekken aan het kortste eind met elk 11 procent. Ook op stedelijk niveau trekt Antwerpen het laken naar zich toe: de Stad Antwerpen strijkt jaarlijks 1,1 miljard euro op. Dat is meer dan het dubbele dan haar eerste achtervolger, de Stad Gent met 488 miljoen euro.

Het register is een doolhof van begunstigden: van energiebedrijven zoals Engie of TotalEnergies, over staalbedrijf ArcelorMittal, tot ook de bekende mediahuizen. Sommige organisaties keren regelmatig terug in de databank: Natuurpunt bijvoorbeeld raapt 66 verschillende subsidies op, het Katholiek Onderwijs passeert zelfs 212 keer lang de kassa.

Voor bevoegd minister van Financiën en Begroting Matthias Diependaele (N-VA) is dit een startpunt. Hij kondigt nu strengere controles aan: “De grote meerwaarde van het subsidieregister is dat we het kunnen koppelen aan verstrengde controles op die subsidies. Met dat verstrengd controlemechanisme voeren we gedetailleerde controles, zodat we eventuele malversaties kunnen vermijden. We zien zo strenger toe op alle elementen in het proces: van de aanvraag tot de subsidie, over de uitbetaling, tot de controle achteraf van de subsidie.”

Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) juicht deze eerste stap toe, maar stelt tegelijk voor om verder te gaan: “Dit volstaat niet om af te raken van de historische Vlaamse subsidieziekte. Minister Diependaele heeft de verdienste om de zogenaamde ‘uitgaventoetsen’ te lanceren. Die zorgen ervoor dat subsidies grondig geëvalueerd worden en kunnen verdwijnen. Maar voorlopig worden die uitgaventoetsen veel te beperkt ingezet. Er zijn momenteel maar een twintigtal uitgaven die grondig onder de loep worden genomen. De Vlaamse regering zou eigenlijk heel deze subsidieberg moeten onderwerpen aan zulke uitgaventoetsen, ook wanneer het over heilige huisjes van uitgaven gaat die al decennia blijven voortbestaan.”

Volgens Vande Reyde werden er in het verleden te vaak onzinnige uitgaven gedaan: “Dingen zoals bachbloemsemtherapie, hamstercoördinatoren, paardenfluisteraars, 300 miljoen euro voor Vlaamse religielessen, kookapps tot zelfs subsidies voor een opleiding ‘columbian butlift’ bij Lesley-Anne Poppe. Daar gaan mijn haren van overeind staan”, zegt hij. “Ondertussen is er geen geld om zaken zoals de wachtlijsten voor mensen met een beperking volledig weg te werken. Vlaanderen richt zijn uitgaven veel te weinig op wat echt belangrijk is.”

Ook CD&V-voorzitter Sammy Mahdi reageert donderdagavond. Hij wijst erop dat het Gemeentefonds de grote steden bevoordeelt, tot frustratie van de kleinere gemeenten. “Uiteraard hebben grootsteden af te rekenen met specifieke uitdagingen zoals criminaliteit, mobiliteit en dergelijke die eigen zijn aan een stedelijke context”, stelt hij. “Subsidies die deze maatschappelijke uitdagingen helpen aanpakken, zijn dus broodnodig. Maar dat neemt niet weg dat er vandaag nog te veel een scheeftrekking aanwezig is tussen grootsteden en gemeenten daarbuiten die vaak met dezelfde maatschappelijke uitdagingen geconfronteerd worden.”