Het ‘volksberoep’ dat N-VA propageert lijkt sterk op het Israëlische plan. Daar is het gewoon een ander woord voor afbraak van de rechtstaat

Al wekenlang trekken duizenden Israëli’s de straat op om te protesteren tegen de plannen van de regering-Netanyahu om het gerechtelijke systeem te hervormen. Premier Netanyahu wil het controlerecht van het hooggerechtshof op wetgeving inperken en hij wil het parlement een laatste zeg geven als dat hof toch het gewenste beleid verhindert. En passant wil de premier zo verhinderen dat het hof een wet zou tegenhouden die hemzelf immuniteit tegen vervolging schenkt – dat natuurlijk ook.

Het moet zijn dat er iets in de lucht hangt, want nu wil de N-VA in dit land een eind dezelfde weg op. Het ‘volksberoep’ dat de partij propageert lijkt alleszins sterk op het Israëlische plan. Ook hier is het de bedoeling om de vleugels van het Grondwettelijk Hof bij te knippen: als een tweederdemeerderheid in de Kamer of in de deelstaatparlementen dat wenst, moet ze een bezwaar van het hof kunnen overtroeven. Zo zegt de N-VA de zogenaamde ‘juristocratie’ (een systeem dat de ultieme macht bij rechters legt) te willen tegengaan.

Inspiratie voor deze strijd vond de N-VA bij socioloog Mark Elchardus, wiens boek Reset als een soort evangelie is ontvangen bij de Vlaams-nationalisten. Het idee van het volksberoep komt uit dat boek. Elchardus viseert vooral de Europese hoven van justitie en van de mensenrechten, die een te liberaal migratiebeleid zouden opleggen aan de EU-lidstaten, dat haaks staat op wat het volk wil. Een volksberoep moet dat volk, via de parlementen, het recht geven om weer het laatste woord over de wet te krijgen.

Dat is op zich een nobel principe. In een democratie behoort wetgeving toe aan de vertegenwoordiging van het soevereine volk. Er is niets vooruitstrevends aan de wil om die macht naar het gerechtshof te schuiven. Maar hier speelt iets anders. De N-VA zegt zich te inspireren op een gelijkaardig systeem in Canada, maar in werkelijkheid is de parallel met recente ontwikkelingen in Hongarije, Polen en nu dus ook Israël groot. ‘Volkswil’ is er gewoon een ander woord voor afbraak van de rechtstaat.

In een democratische rechtstaat garandeert de rechterlijke macht dat de wil van de meerderheid niet uitdraait op dwingelandij tegenover de minderheid. De twintigste eeuw heeft ons geleerd dat de risico’s reëel zijn als een meerderheid niet meer afgeremd kan worden. Het is niet omdat die excessen lang geleden zijn dat we ze moeten vergeten.

Dat wil niet zeggen dat we de kritiek zomaar moeten wegwuiven dat rechters te veel ruimte nemen om wetten te interpreteren. Maar als dat zo is, dan is er een eenvoudige oplossing: betere wetten maken. De waarheid is dat regeringen en parlementen over lastige thema’s vaak doelbewust vage wetteksten aannemen, om de hete aardappel door te schuiven. Dan is het wat makkelijk om de schuld in de schoenen te schuiven van de instanties die die wet moeten begrijpen en hanteren.

Niets belet het parlement om de macht over heldere, precieze wetgeving weer op te eisen. Daar is heus geen uitholling van de scheiding der machten voor nodig.